Þjóðviljinn - 11.01.1963, Page 7

Föstudagur 11. janúar 1963
ÞJÓÐVILJINN
SlÐA 7
EFTIR GUÐMUND
ÁGÚSTSSON
Við tnörk Austur- og Vestur-Bcrlinar. Bandarískir herlögreglumenn dl hægri; austurþýzkir Iandamæraverðir til vinstri.
Við mörk Austur- og Vestur-Berlínar: Myndin er tckin inn
í vesturhluta borgarinnar.
mynd, sem Haukur gefur af
ástandinu austur þar. Ég get
fullvissað hann um, að þeir
hafa aðeins verið tveir: landa-
mæravarða- og tollvarðabún-
ingurinn. Hitt er annað mál.
að einkennisbúningarnir eru
fleiri vestan megin við þetta
hlið.
Þá segir: „Fyrir innan sat
gamall maður og skipti pen-
ingum. Gekk það seint, enda
þurfti hann í mörg hom að
líta, fylla út ótal eyðublöð og
stimpla fyrir hvern einstakan
viðskiptavin. Fyrir hvert v-
þýzkt mark fékkst eitt a-
þýzkt og eru það vægast sagt
léleg skipti, þar sem v-þýzka
markið hefur a.m.k. þrefaldan
kaupmátt á við það a-þýzka“.
Þegar mörkum er skipt þarna
er kvittun stungið í vél af líkri
gerð og peningakassa og upp-
hæðin stimpluð inn. Þó má
vera, að við svona hættulegan
mann sem Hauk, hafi þurft
fleiri eyðublöð.
f statistískri árbók Sambands-
lýðv. Þýzkalands 1961 bls.
f 1 segir, að 1 austurmark
jafngildi
1954 0,75 vesturmörkum
1955 0,79 —
1956 0,80 —
1959 0,84 —
1960 enn hærri hl. vesturm.
I þessum útreikningi gerðum
af opinberri stofnun v-þýzku
stjórnarinnar er ekki tekið til-
lit til vara og þjónustu á sviði
menningar- og heilbrigðismála,
en þar stendur A.-Þýzkaland
mun betur að vígi. Auk þess
skýrir þessi árbók frá því, að
meðalkaup verkamanna
sé 520 mörk á mán. í V.-Þýzka-
landi og 550 mörk í A.-Þýzka-
landi. Svo mikið um þessar
v-þýzku tölur. En Haukur slær
því föstu að v-þýzka markið
hafi 3—4 sinnum meiri kaup-
mátt, og á þessu gengi sínu
umreiknar hann allt verð aust-
an megin. Hann segir: „Verzl-
unin var á mörgum hæðum.
og þar er mikið af vamingi
á boðstólum (segir Haukur!).
en verðið er yfirleitt 3—4 sinn-
um hærra en í V.-Berlín . . “
Sem sagt álíka. Hitt þykir
Hauki eflaust ekkert skrítið.
þó að fargjald með sporvögn-
um sé 3—4 sinnum dýrara I
V.-Berlín en í A.-Berlín.
„Eftir að hafa gengið drykk-
langa stund um Friedrich-
strasse í áttina að Unter den
Linden, komum við að matvöru-
búð. . . var þarna um sjálfs-
afgreiðslu að ræða, en allax
hillur og körfur voru tómar
nema tvær . . Fyrir innan af-
greiðsluborð (sjálfsafgreiðsl-
unnar?) úr gleri lágu tvær
hænur, linlegar að sjá og und-
arlegar á lit . . . Yfir öllu
þessu sveimuðu n^kkrar flugur.
Afgreiðslufólkið stóð á bak við
borðið eða úti í hornum (ætli
það hafi verið margt við að
selja þessar hænur?) og virti
okkur fyrir sér“. Ég verð að
viðurkenna það, að mér er ó-
mögulegt að minnast þess að
hafa séð matvörubúð á þess-
um ofangreinda vegarspotta, en
má vera, að Haukur hafi séð
matvörubúð á einhverjum öðr-
um stað. Til fróðleiks hér vil
ég geta þess, að í A.-Þýzka-
landi er borðað meira af smjöri,
kjöti, fiski og drukkin meiri
mjólk en minni bjór á mann
en í V.-Þýzkalandi. Hitt er
rétt. að í A.-Þýzkalandi eru
mun færri bílar á mann en
í V.-Þýzkalandi. Dómur Hauks
um lífskjörin hljóðar svo:
„Umferð á götum var svo lít-
il, að furðu gegndi, og segir
það raunar sitt um lífskjör al-
mennings". Þrátt fyrir þessi
lélegu lífskjör, sem stafa af
lítilli umferð á götunum,
„ . . . varð ekki komizt nema
nokkra metra í senn fyrir betl-
urum“. Hversu oft hefur mað-
ur svo ekki séð eftirfarandi
fullyrðingar þeirra, sem eru að
lýsa lífinu austan tjalds: „Ekki
sást þarna eitt brosandi and-
lit . . . “ Hvemig má það vera,
að áróður er rekinn gegn þvi,
að menn fari austur fyrir tjaid
til þess að sjá þessar ógnir, þar
sem jafnvel „lögregluleyfi þarf
til þess að kaupa sér ölglas",
eins og segir í fyrirsögn grein-
arinnar?
Austan megin kaupir Haukur
pakka með 10 sígarettum.
„Kostaði hann hátt á fjórða
Framhald á 10. síðu.
Við mðrk Austur- og Vestur-Berlínar: Myndin er tekin inn
í austurhluta borgarinnar.
/
Vinur minn, Ölafur Péturs-
son, hóf nýlega nám við há-
skóla í V.-Berlín. 1 Morgun-
blaðinu 20. des. sl. skýrir hann,
frá sögulegri reynslu sinni við
að útvega sér herbergi. Rétt
er að benda á vissan þátt í
þessari reynslu hans, sem er''
eins og undirtónn í allri grein
hans.
Ölafi var boðið herbergi i
Steinstucken, sem er smáþorp
rétt sunnan við V.-Berlín.
Ólafur þekkir hvorki til þorps-
ins né réttarstöðu þess, sem
er varla von, þar eð hann
þekkir hvorki til réttarstöðu
V.-Berlínar né þáttar hennar
í kalda stríðinu.
Aðeins söguleg forsenda er
fyrir því, að Steinstucken telst
til V.-Berlínar. Steinstúcken
hefur enga réttarstöðu að al-
þjóðlegum rétti frekar en V.-
Berlín. Þorpið er líka herset-
ið og ósjálfstætt eins og V.-
Berlín. Um það skal þó ekki
nánar rætt að sinni. Maður
skyldi ætla, að þau innmúr-
uðu „eylönd" eins og V.-Berlín
og þá Steinstúcken eru, myndu
reyna að berjast fyrir afnámi
herstjórnarinnar og hersetunn-
ar. reyna að öðlast sjálfstæði
og keppa að friðsamlegri sam-
búð við land, sem umlykur
þessi „eylönd" og gera þannig
lífið í þessum innmúruðu „ey-
löndum“ friðsamlegra og ör-
uggara. En bví fer fjarri.
Krafizt er aukinnar hersetu og
heræfinga, ögrana og þvingana
gagnvart því ríki, sem umlyk-
ur þau.
Ekki er að efa, að afleiðing-
ar þessarar pólitísku stefnu
koma fyrr og skýrar fram i
smáþorpi eins og Stéinstúcken
en í V.-Berlín með 2 milljón-
um íbúa. Ólafur rekur sig
líka strax á það félagslega ör-
yggisleysi, sem íbúar þorpsins
búa við af þessum sökum. Hjá
íbúðareigandanum kemur líka
skýrt fram að hann vill burt
úr þessu innmúraða fangelsi.
og ástæðuna fyrir því, að hann
er ekki enn fluttur (eða flú-
inn) segir hann vera: „Fast-
eignir hér í Steinstúcken hafa
fallið svo ofsalega í verði, af
því enginr. vill kaupa þær. Hið
eina rétla væri, að V.-Berlín
keypti upp Steinstúcken, eins
og bað leggur sig, og gerði okk-
ur þannig kleift að flytja úr
þessu fangelsi".
Þessi sögulega reynsla Ólafs
verður til þess, að „næsta dag
ákvað ég að leita mér herberg-
is annars staðar“, eins og hann
kemst að orði.
II
Hin- greinin, serrr ég ætla að
vekja athygli á, er eftir varö-
bergsmanninn Hauk Hauksson
og birtist í Lesbók Morgun-
blaðsins 23. des sl.
Greinarhöfundur segir frá því
ógurlega hugrekki sínu að þora
einn dag austur fyrir tjaldið
— þangað, sem þessir voða-
legu morðingjar og kommún-
istar liggja alls staðar í leyn-
um. 1 samræmi við það er
greinin skrifuð í tefrostíl. Hann
sér mýgrút einkennisbúninga,
ekki eitt brosandi andlit, að-
eins rústir, örbirgð, betlara með
nokkurra metra millibili, niður-
níðslu kirkna og safna og fólk
alls staðar á flótta. Hann kynn-
ist gjaldeyrisviðskiptum UI-
brichts, óreykjandi sígarettum,
tveimur hænum, linlegum að
sjá og undarlegum á lit, minn-
ismerkinu um fórnarlömb
hverra? og ýmsu öðru austan
tjalds, sem sé afar áríðandi
að Islendingar viti um.
Sem átyllu fyrir skrifi sínu
nefnir greinarhöfundur grein
„kennara nokkurs", sem birtist
í Þjóðviljanum í haust. Ég
ætla mér ekki að skipta mér
af þeirri átyllu, heldur benda
á nokkur atriði í grein Hauks.
sem sýna fram á, að hún er
soðin saman af þekkingarleysi
um það, sem skrifað er um.
þéttriðin fáránlegum fullyrðing-
um, mótsetningum og barna-
skap.
Haukur nefnir fyrst þann at-
burð, þegar ungur piltur að
nafni Peter Fechter var skot-
inn af a-þýzkum landamæra-
vörðum (Haukur segir að vísu
lögreglunni). Síðan hafi piltur-
inn verið látinn liggja nær tvo
tíma í blóði sínu austan múrs-
ins og á það að sanna ómann-
úðleika a-þýzkra varðmanna.
Það er staðreynd að flótti
að austan er oftast undirbúinn
að vestan. Nær alltaf þegar
flóttatilraun eða flótti að aust-
an til vesturs á sér stað, þá
skjóta upp kollinum vestan
megin menn með skotvopn
(jafnvel V.-Berlínar lögreglan),
myndatökumenn og sjónvarps-
menn. Skjóti a-þýzkur varð-
maður á flóttamann, þá er
reynt að skjóta varðmanninn
að vestan. Skotið er yfir á a-
þýzkt svæði. Þeir, sem skjóta
eru venjulega ekki úr V.-Berl-
ínar lögreglunni. Það hefui
komið fyrir oftar en einu sinni
að a-þýzkur varðmaður haíi
þannig verið skotinn til bana.
Þótt nákvæmlega sé vitað hver
þar var að verki, þá hefur sá
ekki verið sóttur til saka, held-
ur sagður hafa skotið „í nauð-
vöm“ eins og Willy Brandt
borgarstjóri V.-Berlínar orðar
það.
Þegar skotið hafði verið á
Peter Fechter, þá munduðu
margir vopnin vestan megin en
V.-Berlínarlögreglan skipti sér
ekki af því. Við slíkar aðstæð-
ur var ómögulegt fyrir a-þýzka
varðmenn að sækja piltinn. V,-
Berlínar lögreglan hlustar ekki
á orð a-þýzkra yfirvalda. Til
að losna við herskarann vest-
an megin frá, varð a-þýzki
landamæravörðurinn að snús
sér til sovézka hersins, sern
síðan lét boð ganga til amer-
íska hersins. Og það var ekki
fyrr en hann skipti sér af
málinu og lét hreinsa herska’--
ann frá múmum að a-þýzku
varðmennirnir gátu náð Fech-
ter. Hvað sem annars má segja
um málið, þá held ég, að vart
sé hægt að lofa V.-Berlínar
lögregluná fyrir mannúðl. fram-
komu í því. Haukur virðist mér
þó sammála. Hann segir: „Skýr-
ingar Þjóðviljans eru nú þær
að VOPO-mennirnir. sem skutu
Fechter. hafi verið hræddir
um að verða skotnir af v-þýzu-
um (hér ætti að standa V.-
Berlínar) lögreglumönnum, þó
staðreyndin sé hinsvegar sú, að
v-þýzka lögreglan hefur aldrei
skotið á landamæraverði Ui-
brichts nema þegar þeir hafa
skotið á flóttamenn. . .“ Sé
þetta staðreynd, þá get ég ekki
annað séð en skýringarnar séu
réttar. Og upphaf næstu máls-
greinar hljóðar: „Á þessum
tíma héldu Rússar daglega inn
í V.-Berlín með brynvagnalest,
er þeir skiptu um heiðursvörð
við minnismerki sitt í Tiergari-
en . . . ” Hvers vegna? Óhultir
voru þeir fyrir ameríska hern-
um.
Þá er komið að ferðinni aust-
ur yfir. IJaukúr lýsir kjarki
sínum og stórmennskulegri í-
myndun á þessa leið: „Eftir að
hafa verið tjáð af herlögregl-
unni vestan megin að færi ég
inn í A.-Berlín væri það ó
eigin ábyrgð . “ „Er inn i
varðskúrinn kom var manni
gert að afhenda vegabréfíð
Vopomanni, sem stakk því inn
um litla rifu á veggnum og
hvarf það síðan sjónum í 15
mínútur. Ekki er vitað hvað
íerist þarna fyrir innan, en
,agt er, og vafalaust meö
réttu, að þar sitji arftakar
Gestapo, öryggislögreglan, og
athugi hvort viðkomandi vega-
bréfshafi sé „hættulegur al-
þýðulýðveldinu“. ,,Austri“ hefði
kallað þetta bernsku og þann
mann bernskan, er svona skrií-
ar.
„Annars er ómögulegt að
átta sig á því hver var hvað
í öllum þeim mýgrút einkenn-
isbúninga. sem þarna var og
krafðist vegabréfs" er fyrsta
AUSTUR
VESTUR