Þjóðviljinn - 23.01.1963, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 23. ianúar 1963
ÞJÓÐVILJINN
SÍÐA J
Hver ó að eiga
þetta land?
Hrafn Sveinbiarnarson á Hallormsstað um
vegagerð, kornrœkt og afnám landamœra
Þessi korn.akur mun tilhcyra Uppsölum. A síðasta sumri, miklu nepjusumri fyrir austan, mni
korn Iítt eöa ekki hafa náð að þroskast. En það er engi’m appgjafartónn í Héraðsbúum, þsíf
viina *jl, að kornuppskcra hafi einnig brugðizi í öðrum Evrópulöndum, og samkvæmt siðustu
fregnum munu þeir ætla að stækka akrana á næsta vori
Það er seint á ágústkvöldi, að
við tökum hús á Hrafni Svein-
bjamarsyni á Hallormsstað;
hann er nýkominn heim.
— Hvar hefur þú verið,
Hrafn?
— Ég var í vegavinnu á
Berufjarðarströnd; ég stunda
bílakstur.
— Er það ekki hundleiðin-
legt?
— Það er frekar leiðinleg at-
vinna.
— Er nokkuð sem getur talizt
vegur á Berufjarðarströnd —
eruð þið kannski að leggja nýj-
an veg?
— Við erum að laga hann.
Það má segja að raunar sé ekki
forsvaranlegt að gera ekki stór-
átak til að laga þennan veg.
Það er ekki hægt að bíða eft-
ir því að vegurinn verði byggð-
ur upp: það tæki mannsaldur
eða meira með þeim hraða sem
nú er á þvi verki.
— Kemur nokkuð að gagni
nema nýr vegur?
— Það þarf að ná vatninu af
veginum, brúa læki og ár og
gera veginn umferðarhæfan.
— Er ekki frekar lítil um-
ferð á Berufjarðarströnd?
— Það er að koma alveg nýtt
viðhorf vegna mjólkurflutning-
anna, bæði á Berufjarðarströnd
í sambandi við Djúpavog og
hér á Héraði i sambandi við
Egilsstaðabúið. Vegirnir hér á
Héraði eru byggðir upp fyrir
sumarumferðina, en þurfa nú
að vera hæfir fyrir vetrarum-
ferð.
— Eru ekki vegirnir hér
eystra alltof lágir?
— Jú, það þarf að hækka þá,
og færa þá frá mestu snjöa-
stöðunum. Nú þola þeir heldur
ekki vorumferðina. Bezta ráðið
er að hafa vegina á mýrum og
grafa nógu djúpa skurði, til að
þurrka jarðveginn; það þarf að
færa vegina frá holtunum, þar
er oftast snjór, en mýrarnar
snjóléttar.
Það bezta teldi ég vera að
byrja á öðrum enda sveitarinn-
ar og skipulcggja hvar vegirn-
ir ættu aö koma, m.a. með
hl'iðsjón af ræktunarlöndum svo
ekki verði farið að leggja þá
gegnum tún og akra. Það þarf
að skipuleggja vegina nógu
langt fram í tímann.
Hér verður mesta umferðar-
teppan eftir að fer að þiðna á
vorin, miklu verri en í snjóum
á veturna. Við heflunina á veg-
unum hefur mölinni verið ýtt
út á vegkantanna og þeir
breikkaðir, en ekki borið nógu
mikil möl yfir i staðinn, það er
því of mikil mold í vegunum
og ekki nógu þykkt slitlag. Hér
verður oft mesta umferðartcpp-
an eftir að fer að þiðna á vorin;
miklu verri en í snjóum á ,v.et-
urna. Það þarf að gera slitlag
veganna sterkara svo þeir þoli
, .y.p.íurnf^ðibú,,.. með„ . .rn.i«fkur,-
flutningana.
— Þú segist hafa verið í
vegavinnu í Berufirði, — hve-
nær verður hægt að aka milli
nágrannabyggðanna Breiðdals-
víkur og Stöðvarfjarðar?
— Það er unnið í sumar í
veginum um Kambanesskriður
milli Stöðvarfjarðar og Breið-
dalsvíkur, og mun nú vera orð-
ið fært á jeppa. Þegar sá vegur
kemur er hægt að aka strand-
lengjuna alla leið. Ef fara átti á
bíl frá Breiðdalsvík til Stöð'*-
arfjarðar þurfti áður að fara
yfir Breiðdalsheiði, um Skrið-
dal og Hérað, niður Fagradal til
Reyðarfjarðar, út með öllum
Reyðarfirði, kringum Fáskrúðs-
fjörð og þaðan yfir til Stöðvar-
fjarðar.
Svo er líka verið að vinna við
Axarveginn frá Berufirði og á
Austurlandsveginum í Víðigróf.
innst í Skriðdalnum. Það
styttir veginn frá Djúpavogi til
Héraðs um 70—80 km. Það voru
einstaklingar, sem hóíust handa
um þann veg. Hjálmar Guð-
mundsson í Fagrahvammi i
Berufirði, gamall vegaverk-
stjóri, er mesti vinur og vanda-
maður Axarvegarins.
— Hvernig er vegurinn úr
Skriðdal suður á firðina?
— Það sem komið er á Breið-
dalsheiðinni er r—-’ðsvegur,
breiður, vel bygg' vel unn-
inn. Hann var lagour 1960 og
efri hlutinn í fyrra. Það sem
af er hefur engin hola mynd-
azt í honum. Hann er rúmlega
kominn upp á miðja heiðina
héðan frá. Nú er verið að vinna
í veginum sunnan heiðarinnar.
Á þessu ári verða ekki lagðir
nema 500 m sunnan vatnaskila
— það er ekki fé til að vinna
meira.
Mcnn eru mjög argir yfiir því,
að benzínskatturinn skuli ekki
allur renna til vcgagerðar; það
væri lágmarkið að svo væri.
— En hvað um vegi á Fljóts-
dalshéraði?
— Verið er að vinna í vegin-
um inn frá Hallormsstað inn í
Fljótsdal, í sumar var lokið við
að brúa lækina í skóginum.
(Vegurinn milli hliða í Hall-
ormsstaðarskógi er 6 km). Von-
ir standa til að lokið verði við
þennan veg á næstu árum. Þá
opnast ferðamannalcið hringinn
í kringum Lagarfljót, og þetta
verður miklu öruggari vetrar-
leið fyrir Fljótsdælinga heldur
en leiðin út hinumegin Lagar-
ins, miklu snjóléttari, því að
kúfar ofan af Fljótsdalsheiðinni.
— Eru ekki vegirnir hér yfir-
leitt lágir og lélegir að vetrar-
lagi?
— Hér á Héraði þarf að end-
urbyggja alla vegi, og byrja út
frá Egilsstöðum á þeim leiðum
sem mestur umfcrðarþunginn
hvílir á. Færa veginn á snjó-
léttari staði. Jafnframt þarf að
halda við hinum vegunum og
bæta þá til bráðabirgða. Það
þarf eftirleiðis að byggja veg-
ina þannig, að þeir þoli vetrar-
umferð. Það er ekkert að hafa
bugðu á vegi hjá því sem að
hafa hann ófæran af snjó að
vetrarlagi.
— En hvað um aðrar fram-
kvæmdir hér £n vegagerð?
— Hér í Vallahreppi höfum
við verið að byggja félagsheim-
ili á Völlum og á það að verða
tilbúið í vetur. Þar verður sam-
komusalur og leiksvið. Menn
gera sér vonir um að félagslíf
aukist í hreppnum við tilkomu
þess. Þá er ætlunin að byggja
heimavistarbarnaskóla hér á
Hallormsstað fyrir Vallahrepp
og Fljótsdalshrepp. Fellahrepp-
ur og Skriðdalshreppur verða
væntanlega einnig með. Fé hef-
ur verið veitt til byggingarinn-
ar í 2 ár, en teikningar eru
ekki tilbúnar ennþá.
— Hefur þá verið farkennsla
hér?
— Nei, það hefur verið
heimavistarskóli á bæ hér úti
í sveitinni.
— Hvað um félagslíf og sam-
komur?
— Það má segja að almennu
samkomurnar séu þorrablótin.
Hér á Héraði held ég að sé
haldið þorrablót í hverjum
hrepþi, og er það aldagamall sið-
ur. Þangað fara allir. Þar eru
haldnar ræður. Sumir undirbúa
dagskrá, aðrir láta skemmtiat-
riðin koma sjálfkrafa . . . Já,
það eru haldnar margar ræður,
mikið sungið — og þar dansa
allir, ungir og gamlir.
— Og hverjir eru blótréttirn-
ir?
— Meðal rétta á þorrablóti
eru alltaf laufabrauð, hangi-
kjöt, hákarl og brennivín.
— Og jafnhliða því að byggja
félagsheimili í Vallahreppi er-
uð þið að byggja félagsheimili
á Egilsstöðum?
— Já, allir hreppar Fljóts-
dalshéraðs eru að byggja sam-
eiginlegt félagsheimili á Egils-
stöðum, — samkomuhús er
nægi öllum byggðum héraðsins.
Þar verður leiksvið sem á að
geta tekið við flokkum frá
Þjóðleikhúsinu — og flokkar
frá því ættu að geta komið
hvenær sem er árinu, vegna
flugsins þangað.
Þarna á líka að vera héraðs-
bókasafn fyrir allar byggðirnai-.
Jú, það er til, og í sumum
hreppum eru til sérsöfn, en
næstu hreppar munu flytja þau
til Egilsstaða. Á Egilsstöðum er
verzlunarmiðstöð, læknir o.fl.
o.fl., — allar leiðir liggja til
Egílsstaða og því auðveldast
bæði að ná bókum þar eg fá
menn til að starfa við þáð.
Þarna verður líka byggða-
safn Austurlands. Það nær yfir
Múlasýslur báðar.
— Hvenær var byrjað að
safna?
— Fyrstu drögin að því lögðu
Sigrún Blöndal á Hallormsstað
og Gunnar Gunnarsson skáld á
Skriðuklaustri; það mun hafa
verið 1941. Ragnar Ásgeirsson
hefur farið um og safnað mun-
um til þess.
— Og hér á Hallormsstað
hafið þið kvennaskóla á vetrum
og hótel á sumrum.
— Já, og Kvennasamband
Austurlands hefur haft orlofs-
dvalir fyrir húsmæður hér á
Hallormsstað á sumrin, sam-
kvæmt hinum nýju lögum um
orlofsdvalir húsmæðra. Konur
eru mjög ánægðar með þetta,
og flestir hreppar leggja eitt-
hvað fram móti ríkisframlag-
inu.
— En hvað um búskapar-
hætti og afkomu?
— Mjólkurframleiðslan er
alltaf að aukast síðan mjólkur-
samlagið á Egilsstöðum tók til
starfa. Það byrjaði sem rjóma-
bú en hefur nú verið breytt
í mjólkurbú og byrjaði í fyrra
að vinna kasein úr undanrenn-
unni. Mjólk er aðallega flutt úr
Úthéraði, Vallahreppi og Skrið-
dal, engin úr Jökuldal enn og
lítið úr Fellum.
— Ræktun aukizt?
— Nei, ræktun hefur dregizt
saman síðustu árin, nema auk-
izt nokkuð í sambandi við
kornræktina.
— Þið eruð farnir að rækta
korn.
— Kornrækt er ekki ný hér.
Þegar ég kom hingað 1932
ræktaði Jón Kjerulf á Hafursá
korn — og það brást aldrei. Ég
ræktaði korn hér í nokkur ár
og það brást aldrei hér. En
vinnuaðferðimar voru svo
frumstæðar þá: að slá með orfi,
binda komið og berja það, að
þetta var vonlaus vinna.
— Nú hafið þið fengið vélar.
— Það var Sveinn á Egils-
stöðum er hafði manndóm til
að flytja inn vél sem slær,
þreskir og pokar komið. Stað-
reyndin er að sannað var að
kornið þreifst hér. Það er dá-
lítið gremjulegt, að það skyldi
ekki koma frá framámönnum
í landbúnaði að hrinda kom-
ræktinni af stað með nútíma-
vélum, — en þurfti ekki heila
heimsstyrjöld til þess að við ís-
lendingar kynntumst vegagerð
með vélum?!
Klemenz á Sámsstöðum
hafði í tugl ára reynt að
segja mönnum sannleikann
um kornrækt, — og vélar
slíkar sem Sveinn flutti inn
hefði ríkið átt fyrir löngu að
láta Klemenzi Kristjánssyni
í té.
— Myndi kornræktin geta
fullnægt kjarnafóðurþörfinni?
— Líklega myndi þurfa að
flytja inn nokkuð fóðurkom, —
og nú er erlenda kornið greitt
niður og bændur eru mjög
gramir yfir því að erlent
korn sé greitt niður en ekki
innlcnt, scm er alveg öfugt
við það sem vcra ætti.
— Hefur kornrækt aukizt
hér?
— Kornræktin mun nú vera
á stærra landi en í fyrra. Raun-
verulega tel ég hættu á því að
komræktin verði of víða — og
of smá, í stað þess að menn
sameinist um stóra akra og
hagkvæma. Ég álít að í kom-
ræktinni sé tilvalið tækifæri
fyrir bændur til að vinna meira
Framhald á bls. 10.
Fjalir úr gömlum kistli frá Hákonarstöðum á Jökuldal, i
Byggðasafni Austuriands sem geymt cr á Skriðuklaustri. Þar r
sitthvað gamalla gripa, skautbúningar, gömul áhöld dagbækur,
skatthol, rúmfjalir, söðuláklæði og guðsorðabækur.

í
I
(