Þjóðviljinn - 02.02.1963, Blaðsíða 7
Laugardagur 2. febrúar 1963
ÞJOÐVILJINN
SlÐA 2
BLAKKIRNAR RIÐLAST
Staðfastir tindátar kalda stríðs-
ins, til að mynda Varð-
bergsmenn, eiga erfiða daga
um þessar mundir. Þarna eru
þeir búnir að rembast við aö
telja sjálfum sér og öðrum trú
um að tvískipting heimsins í
fjandsamlegar fylkingar, „hinn
frjálsa heim“ annarsvegar og
„kúgaðar þjóðir" hinsvegar, sé
óumbreytanleg staðreynd, eng-
inn geti hjá því komizt að
skipa sér í aðra hvora fylking-
una og halda sig þar unz yfir
lýkur. í þeirra augum hefur
heimsþróunin undanfarinn háif-
an annan áratug, eða frá stofn-
un Atlanzhafsbandalagsins í
vestri og síðan Varsjárbanda-
lagsins í austri, stefnt óstöðv-
andi að úrslitabaráttu milli
hinna tveggja blakka um yfir-
ráðin yfir heiminum. Hver sá
sem dirfzt hefur að ympra á
því að engin þörf og því síður
skylda væri á að taka sér stöðu
innan hernaðarblakkar, hefur
verið úthrópaður fyrir skýja-
glópsku, einangrunarstefnu og
svik við heilagan málstað „hins
frjálsa heims“. Hlutleysi í hern-
aðarviðbúnaði blakkanna mikiu
er ekki til og má ekki vera til,
hafa Eykonarnir. Gröndalamir,
Thorarensenarnir og Skaftasyn-
imir kyrjað látlaust á Varð-
berginu.
Jás viðburðanna veldur því
að sónninn um svívirðu og
bölvun hlutleysisins er orðinn
hjáróma svo jafnvel sker í eyru
söngmanna sjálfra. Skipting
heimsins í tvær fylkingar sem
síðan síga saman til úrslita-
átaka samkvæmt vitrunum Jón-
asar pýramídaspámanns, and-
legs guðföður Varðbergsmanna,
svíkst gérsamlega um að eiga
sér stað. Þvert á móti riðlast
nú blakkirnar svo ákaft að erj-
ur og deilur innan þeirra beggja
eru þau átök sem hæst ber í
heimsfréttunum. Atlanzhafs-
bandalagið nötrar af viðureign
Frakklands annars vegar en
Bandarikjanna og Bi’etlands
hins vegar, en meginlandsríkir
fimm sem ásamt Frakklandi
mynda Efnahagsbandalag Evr-
ópu komast að raun um að
þau hafa gert sig að bandingj-
um Frakka. og mun reyndar
ekki öllum vera það eins leitt
og þau láta. Atlanzhafsbanda-
lagsríkin eru svo margklofin að
ekki er unnt í stuttu máli að
drepa á nema fáein helztu
deiluéfnin.
Isvipinn ber hæst að franska
stjórnin hefur knúið fram
viðræðuslit um umsókn Bret-
lands að EBE. Frökkum ganga
til bæði efnahagslegar, pólitísk-
ar og hernaðarlegar ástæður
Frönskum landbúnaði hefur
verið aflað forréttindaaðstöðu
innan EBE og henni vill franska
stjórnin ekki sleppa. de Gaulle
Frakklandsforseti og félagai
hans eru staðráðnir í að
hnekkja óskoraðri forustuað-
stöðu Bandaríkjanna innan Atl-
anzhafsbandalagsins, og því
vakir fyrir þeim að gera EBE
að evrópsku meginlandsstór-
veldi undir franskri forustu, en
Bretland er að þeirra dómi of
háð Bandaríkjunum til að geta
tekið þátt í slíkum félagsskap.
Frönsk kjarnorkuvopn eiga loks
að tryggja hinu nýja stórveld.)
sæti á bekk með Bandaríkjun-
um og Sovétríkjunum, og því
hafnaði de Gaulle umsvifalaust
tillögu Kennedys Bandaríkja-
forseta um stofnun kjamorku-
herafla, sem í orði kveðnu á
að vera á vegum A-bandalags-
ins en í raun og veru að lútr.
fyrirskipunum BandanT
stjórnar á úrslitastundum.
Bæði Bandaríkjastjórn og sú
brezka hugsa de Gaulle
þegjandi þörfina. Fyrir Banda-
ríkjamönnum vakir að svipta
frönsku stjórnina þeim félag-
anum í EBE sem hún er háðust
til að koma fyrirætlunum sín-
um í framkvæmd, Vestur-
Þýzkalandi. Ahrifamenn í
Washington, svo sem Fulbright
formaður utanríkismálanefndar
öldungadeildarinnar, hafa þegar
hótað því að bandarískur her-
afli verði kallaður heim frá
Vestur-Evrópu ef meginlands-
ríkin þekki ekki sinn vitjunar-
tíma. Undirnefnd utanríkismála-
nefndarinnar undir forustu
Mansfield, formanns þingflokks
demókrata í öldungadeildinni.
segir í nefndaráliti sem birl
var á sunnudaginn, að Banda-
ríkin þurfi að vera reiðubúin
til að breyta um stefnu gagn-
vart Vestur-Evrópu ef ástæða
þyki til. Finnst nefndarmönn-
um óþolandi til lengdar að
bandarískir skattborgarar verji
of fjár til að standa straum
af bandarískri hersetu í Vestur-
Evrópu, en vellauðug Evrópuríki
skirrist við að láta af mörkum
fé og mannafla í samræmi við
getu sína.
Þetta á að sýna Vestur-Þjóð-
verjum í tvo heimana, ef
í það fari muni Bandaríkin
ekki hika við að lofa þeim að
horfast í augu við Rússa með
Frakka eina sér við hlið. En
þar að auki býr Bandaríkja-
stjórn sig undir viðskiptastrxð
við EBE. Sömu dagana og Ed-
ward Heath gerði síðustu, ör-
væntingarfullu tilraunina í
Brussel til að bjarga umsókn
Breta um aðild undan frönsku
fallöxinni, var Christian Herter
staddur þar í erindum Kenn-
edys Bandaríkjafórseta. Eftir-
maður Bullesar á utanríkisrað-
herrastóli Bandaríkjanna var
sendur út af- örkinni til að
kanna horfurnar í tollamálum
EBE. Áður en Herter lagði af
stað kom hann fyrir utanríkis-
málanefnd öldungadeildarinnar,
og þar kvartaði hver öldunga-
deildarmaðurinn af öðrum yíir
því hvernig verið væri að úti-
loka framleiðslu kjósenda sinna
af markaðinum innan EBE
Herter kvaðst eiga að skila tii
þeirra frá Kennedy, að ráðstöf-
unum sem EBE kynni að gera
til að útiloka bandarískan varn -
ing yrði hiklaust mætt með
gagnráðstöfunum sem kæmu
niður á útflutningi sökudóig-
anna til Bandaríkjanna. Sam-
dægurs lýsti Javits öldunga-
deildarmaður úr flokki repúbi-
íkana yfir í þingræðu, að
Bandaríkin ættu að taka hönd-
um sarrian við Bretland og önn-
ur ríki Fríverzlunarbandalags-
ins í Evrópu og gjalda EBE
rauðan belg fyrir gráan ef að-
ildarríkin fengjust ekki til að
skipta um stefnu. Bretar hóta
fyrir sitt leyti að taka upp
stóraukin viðskipti við Sovét-
ríkin og önnur ríki Austur-
Evrópu til að bæta sér upp
það sem tapast við útilokunina
frá EBE. Franska stjómin vill
sýna Bretum að þetta bragð
geti fleiri leikið en þeir, og beið
því ekki boðanna að hefja við-
ræður um stórfelld olíukaup
frá Sovétríkjunum, en þar hafði
annað ríki innan EBE, Italía.
riðið á vaðið. A-bandalagsrík-
in eru sem sagt í óðaönn að
leita bandamanna í austurvegí
í viðskiptastríði sem þau búr,
sig undir að heyja hvert gegn
öðru, og skeyta ekki frekar en
aðalfundur Sölumiðstöðvarinnar
um bannfæringu Varðbergs-
manna á verzlun við kommún-
ista.
En það er víðar grunnt á
því góða milli bandamanna
en í Atlanzhafsbandalaginu.
Varsjárbandalagið er að vísu
óhaggað, enda var stofnun þess
ekkert annað en viðbragð við
myndun A-bandalagsins og að-
ilar hafa marglýst yfir að það
yrði lagt niður jafnskjótt og
tilefnið hyrfi úr sögunni. Deil-
ur kommúnistaflokka sósíalist-
ísku stórveldanna tveggja, Sov-
Edvvard Ileath, aðalfulltrúi Breta, við samningaviðræðurnar um
Efnahagsbandalagið í Brussel.
Kínversku fulltrúarnir á flokksþinginu í Berlín.
étríkjanna og Kína, éru hins-
vegar komnar á það stig að
Pravda í Moskvu og Alþýðu-
dagblaðið í Peking virðast sam-
mála um fátt annað en að
klofningur sé framundan ef á-
fram verður haldið á sömu
braut og undanfarið. Það er
líka deilt um úrræðin til að
afstýra klofningi. Kínverjar
leggja til að alþjóðaráðstefna
kommúnistaflokka komi saman
hið fyrsta til að reyna að setja
niður deilurnar, en á flokks-
þingi Sósíalistíska einingar-
flokksins þýzka í Berlín um
daginn varaði Krústjoff við
fundahöldum meðan annar eins
móður er í mönnum og nú.
Fyrst þarf að hætta hnútukasti
og stilla skap sitt, sagði hann.
síðan má athuga hvernig ráð-
stefnu verður bezt hagað. Ýf-
ingar kommúnistaflokkanna
innbyrðis hafa ekki orðið jafn
svæsnar áður á opinberum vett-
vangi og á þessu flokksþingi
í Berlín. Fulltrúar júgóslavn-
eskra kommúnista sóttu nú
slíkt þing í fyrsta skipti um
langt árabil, en Albanir voru
hinsvegar ekki boðnir. Þegar
kínverski fulltrúinn tók að veit-
ast að Júgóslövum, laust þing-
heimur upp ópi og gerði slíkt
hark að ekki heyrðist til hans
um stund. Kallar Álþýðudagbl.
27. janúar þennan atburð „svo
kynlegt fyrirbæri í hinni al-
þjóðlegu kommúnistahreyfingu
að með ólíkindum er að slikt
skuli geta gerzt“. Á þinginu i
Berlín, segir blaðið, „breikkaði
bilið“ sem aðskilur kommún-
istaflokkana, og „nú er kominn
tími til að taka í taumana á
barmi hengiflugsins.... Þeirn
bræðraflokki sem hóf fyrstu á-
rásina ber að eiga frumkvæð-
ið“.
Meðal þeirra mála sem deil*
var um í ræðum á þing-
inu í Berlín voi’u landamæraá
tök Kínverja og Indverja. Aí-
staðan gagnvart Indlandi sýnir
glögglega hve Sovétríkjunumog
Kína ber mikið á milli í mat-
inu á stöðunni í alþjóðamálum.
Kínastjórn sakar þá indversku
um hverskonar rangindi og
kallar Nehru verkfæri í hönd-
um heimsvaldasinna gegn freis-
is- og framfarabaráttu þjóða
nýlendna og hálfnýlendna. I
vetrarbyrjun mátti engu muna
að stórstyrjöld hæfist milli
Kína og Indlands útaf yfirráð-
um yfir nokkrum öræfaskikum
í Himalajafjöllum. Enn vígbú-
ast aðilar af kappi á þessum
slóðum, og hernaðarmáttur Ind-
verja byggist ekki sízt á vopn-
um og flutningatækjum sem
þeir fá frá Sovétríkjunum.
bandamanni Kínverja. Þyrlur
sem halda uppi samgöngum
við einangraðar varðstöðvar
Indverja í fjöllunum eru að
miklu leyti fengnar frá Sovét-
ríkjunum, og helzta vopn ind-
verska flughersins næstu árin
verða sovézkar þotur af gerð-
inni Mig-2I. Fyrstu vélamar
eru komnar til Indlands, ind-
verskir flugmenn fara hópum
saman til Sovétríkjanna til
þjálfunar og á þessu ári er
ætlunin að reisa í Indlandi
verksmiðjur þar sem sovézkar
þotur verða settar saman úr
hlutum sem flytja á inn frá
Sovétríkjunum.
Sovétstjómin telur Kínverja
hafa réttinn sín megin í
landamæradeilunni, en hún lít-
ur á Indland sem forusturíki
meðal hlutlausu landanna og
kemur fram við það samkvæmt
því. Þegar í odda skarst milli
Kínverja og Indverja í haust,
höfðu áhangendur kalda striðs-
ins stór orð um að nú væri
hlutleysisstefnan búin að fárot-
höggið, Nehra hlyti að sjá villu
síns vegar og ganga í hemað-
ai’bandalag. Reynslan hefur
orðið þveröfug Tndlandsstjórn
heldur fastar við hlutleysis-
stefnuna en nokkm sinni fyrr,
Framhald á 8. síðu.
Vinnukonurnar
eftir JEAN GENET
Leikstjóri: Þorvarður Helgason
Leikflokkurinn Gríma verður
ekki ásakaður fyrir hversdags-
legt leikritaval. Hann hefur
sýnt Luktar dyr eftir Sartre.
Biedermann og brennuvargana
eftir Max Frisch; á þriðjudag-
inn frumsýndi hann eitt af leik-
ritum Jean Genet, en þau hafa
nú um hríð þótt sæta tíðindum
í ýmsum löndum.
Jean Genet er varla mjög
þekktur höfundur hér, og
Grímumenn hafa ákveðið að
bæta nokkuð úr því: áður en
sýning hófst fluttu þeir Þor-
varður Helgason og Erlingur
Gíslason formála: það var sagt
frá ævi Genets, hvernig hann
ólst upp meðal afbrotafólics,
lenti á flakki, gerðist glæpa-
maður, var dæmdur fyrirmarg-
vísleg afbrot og hómósexúal-
isma og náðaður fyrir atbeina
franskra rithöfunda. Og það
voru lesnir kaflar úr verkum
hans svo sem til skýringar og
fyllingar. Um gildi slíks for-
mála má deila; allavega var
þetta ekki ólaglega saman tek-
ið.
★
í leikritjnu Vinnukonumar
skín ekki sól.
Tvær vinnukonur og frú
þeirra: þær lifa undir oki hroka
hennar, fegurðar, auðs og
hégómaskapar og annarrar kúg-
unar, hata hana afskaplegá, en
gimast þó um leið. 1 vesöld
sinni skapa þær sér furðulegan
heim: þar leikur önnur
þeirra frúna og magnar í leikn-
um allar verstu hliðar hennar.
Hin verður nokkurskonar sam-
nefnari vinnukvennanna — í
leik þeirra nýtur hún fyrst
niðurlægingarinnar, auðmýking-
arinnar, en síðan rís hún upp,
gerir hina miklu uppreisn gegn
frúnni, hrækir á hana, drepur
hana. Á milli þess er þær leika
ráðast þær ákaft hvor á aðra
fyrir að hafa aldrei leitt leik-
inn til enda í veruleikanum —
þær hafa þar lengst komizt að
tortíma frúnni að þær sendu
elskhuga hennar í fangelsi —
en við stærri aðgerðir bilar
kjarkur þeirra. Og það er grát-
ur og gnístran tanna og stutt
huggun í lesbískum atlotum.
Athöfn þeirra mistekst einn-
ig á þeirri úrslitastund þegar
þær verða að láta til skarar
skríða — frúin sleppur. Þær
eru glataðar.
Genet hefur virzt agalaus
höfundur, en í þessu verki sýn-
ir það sig að hann er kunnáttu-
maður í leikritagerð. Hann er
allhugkvæmur, skapar sterkt
andrúmsloft, gæðir þann heim
sem hann skapar merkilegu og
óhugnanlegu lífi. Verkið erleik-
rænt í bezta lagi.
Genet er grimmur höfundur.
Þennan algenga veikleika
mannsins að ljúga sér upp upp-
fyllingar óska sinna í dag-
draumum flytur hann yfir á
svið hins djöfullega, hins sjúk-
lega — og þróttur hans dugir
til að gera hið sjúklega sarm-
færandi, gæða það vissum töfr-
um. Þannig fáum við ástæðu
til að telja Genet til þeirra
höfunda sem sýna okkur ýmis-
legt það „sem menn viðurkenna
ekki fyrir nánum vinum, viður-
kenna ekki einu sinni fyrir
sjálfum sér“ — svo vitnað sé
til höfuðmeistara hinna^
„grimmu" höfunda — Dosto-
éfskís. Ekki svo að skilja að
Genet sé hans jafningi, hann er
smærri, hann er fullkomlega
húmorlaus, sem er mjög slæmt,
hann á ekki styrk leitandans.
Afneitun hans er fullkomin —
einhverju sinni hefur hann lát-
ið orð falla á þessa leið: Hinn
eini mælikvarði á athöfn er
fullkomnun framkvæmdarinnar.
Lengra verður ekki komizt: við
fáum ekki risið »ndi> iki.
Sjálfsagt bregðast 'wnn ■•fir-
leitt illa við Genet. Gera má
ráð fyrir að þeir sem vænta
sér einhvers af manninum, þeir
sem hafa til að bera nokkra
sögulega bjartsýni, séu mjög ó-
ánægðir með menn eins og
Genet. Hitt væri vitanlega
hraustlegra að taka tilveru
þeirra, verk þeirra, þann „glæp“
sem þeir fremja með því að
svipta fortjaldinu að því hættu-
lega sem lexíu, aðvörun: að
menn geri sér hlutina ekki of
einfalda, að þeir muni margan
beiskan sannleika um manninn
sem ekki verður máður út vél-
rænt.
Því má heldur ekki gleyma,
að mannsmyndir Genets lýsa
miklu hatri á því sem er, á
þjóðfélagi. homsteinum þess,
siðferði. Það er töluverður
kraftur í þessu hatri, en um
leið er sem það beri í sér sjálf-
drepandi eitur sem allt lamar
— vegna þess að það hefur
verið byrgt fyrir allt útsýni
til mannlegra verðmæta. Vinnu-
könumar lýsa reiði undirdjúp-
anna — og vanmætti þeirra.
Genet er fróðlegur fyrir
margra hluta sakir. Mörgum
verður starsýnt á hið glæpsam-
lega í ævi hans, verki. En það
er vert athugunar að þjóðfé-
lagið hefur skapað djörfum lista-
manni og glæpamanni hlut-
skipti sem er á margan hátt
svipað: þeir hljóta báðir að
segja sig úr lögum við um-
hverfið.
Þetta á ekki að vera vamar-
ræða fyrir Genet, enda væri
slík ræða næsta bjánaleg. Hitt
mætti taka fram að líklega þarf
að umgangast hann með nokk-
urri íronískri varúð.
+
Bríct Hcðinsdóttir lék hlut-
verk vinnukonunnar Solange —
þetta er mjög erfitt verkefni, en
vel leyst. Hún býr yfir miklum
þrótti og skaphita — en hinu
verður ekki neitað að hún beitti
þessum þrótti af nokkurri ó-
hófsemi stundum. Allt um það:
Bríet sýnir öruggan leik bæði
á augnablikum haturs og sókn-
ar og undanhalds og þjáning-
ar — og vann góðan sigur.
Hina vinnukonuna, Claire, leik-
ur Hugrún Gunnarsdóttir —
hún skilaði hlutverki sínu
þokkalega; þó hefði leikur henn-
ar mátt vera ríkari og öragg-
ari, einkum þegar hún „lék“
frúna. Sigríöur Hagalín leikur
frúna svo við má una; máske
háir það henni að hlutverkið
gefur heldur litla möguleika.
Heildarsvipur þessarar sýn-
ingar var mjög sómasamlegur.
leikstjórinn, Þorvarður Helga-
son hefur reynzt vandanum
vaxinn. Þó hefði hann mátt
gæta meira hófs, hafa betra
og strangara eftirlit með hreyf-
ingum leikkvenna og staðsetn-
ingum. Leiktjöld Þorgríms Ein-
arssonar bára vott um smekk-
vísi og þýðing Vigdísar Finn-
bogadóttur hefur tekizt vel,
henni hefur yfirleitt tekizt að
sneiða hjá þeim hættum bók-
máls sem oft steðja að sviðum
okkar.
Leikflokkurinn Gríma hefur
oftar en einu sinni sannað að
hann er allrar virðingar verð-
ur — það væri mikils virði ef
takast mætti að skapa honum
betri starfsskilyrði.
a.b.
Skipaðir dósent-
ar við læknadeild
Sigmundur Magnússon læknir
hefur verið skipaður dósent í
blóðsjúkdómafræði og blóðsjúk-
dómarannsóknum við læknadeild
Háskóla Islands. Þá hefur Val-
týr Bjamason læknir verið skip-
aður dósent i svæfingum og
devr’"aum við læknadeild há-
skólans.
i *