Þjóðviljinn - 05.02.1963, Blaðsíða 6

£ SfÐA
ÞJÓÐVTLJINN
Þriðjudagur 5. febrúar 1963.
Fasist/sku ofbeldi métmæit
Verwoerd-stjórnin í Suður-Afríku hefur ákveðið að hrúga svörtum íbúum landsins saman á svæði
sem er um 13 prósent af landrými ríkisins. Samt sem áður eru negrarnir 78 próscnt af íbúafjöld-
anum. Landsvæði þessu á síðan að stjóma sem nýlendu. Myndin sýnir fjöldafund ncgra í nánd
við Höfðaborg. Þar létu þeir í ljós mótmæli sin gcgn þessu gcrræði fasistastjórnarinnar.

Spanskt söngvasafn gert upptækt á Ítalíu — Helzti bókaútgef-
andi landsins ákærður fyrir guðlast, klám og níð um Franco
1 fyrri viku birtust verðir
k laga og réttar hins ítalska lýð-
" veldis í bókaverzlunum um
landið þvert og endilangt, en
einkum kom lögreglan liðsterk
í heimsókn til Einaudi-for-
lagsins í Torino, mikilvirkasta
bókaútgefanda á Italíu. Erindi
lögregluþjónanna við útgef-
andann og í bókaverzlanimar
var að leggja í nafni ríkisins
hald á söngvasafn á spönsku.
Canti della nuova resistenza
spagnola. Itölsk stjórnarvöid
létu ekki við það sitja að
taka í sína vörzlu sérhvert
finnanlegt eintak bókarinnar.
Þar á ofan voru útgefandinn.
Giulio Einaudi, sonur fyrsta
. forseta ítalska lýðveldisins, og
H höfundar spanska söngva-
" safnsins ákærðir fyrir guð-
last, útbreiðslu klámrita og
ærumeiðingar við þjóðhöfð-
ingja framandi ríkis.
!
I
Einaudi bókaútgefandi (t.v.) á blaðamannafundi. Við hlið hans
situr Liberovici, annar liöfundur spanska söngvasafnsins.
★ ★ ★
„Söngvar nýju, spönsku
andspymuhreyfingarinnar“
^ áttu sér frá öndverðu ævin-

týralega sögu. Um mitt sum-
ar 1961 komu höfundar bók-
arinnar Sergio Liberovici og
Michele Straniero, ásamt
fimm félögum sínum til
Spánar búnir smáfilmumynda-
vélum og segulbandstækjum.
Dýrmætasti hlutur í farangri
þeirra var þó óásjálegur eld-
spýtustokkur. Hver einasta
eldspýta í stokknum hafði
verið klofin að endilöngu og
límd saman aftur. I sárið
voru letruð nöfn og heimilis-
föng spanskra andfasista, sem
gestimir heimsóttu næstu
vikumar á 6000 kílómetra
ferðalagi um Spán. Með að-
stoð þeirra sem skráðir voru
á klofnu eldspýtumar tóku
Liberovici og Straniero upp
söngva á 3000 metra af segul-
bandi, auk þess sem þeir ijós-
mynduðu fjölda gamalla og
nýrra handrita. Smyglari sem
átti nafn sitt geymt á einni
eldspýtunni kom síðan úr
landi þessu einstæða safni,
sem geymir álit söngelskrar.
spanskrar alþýðu á yfirvöld-
um sínum andlegum og ver-
aldlegum.
★ ★ ★
Úrval safnsins birtist i
bókinni sem nú hefur verið
gerð upptæk með lögreglu-
valdi, eftir að Francostjórn-
inni mistókst að fá útgefand-
ann til að fjarlægja hana af
markaðinum. Þama er að
finna baráttusöngva frá ár-
um borgarastyrjaldarinnar á
Spáni og þjóðvísur frá löng-
um kúgunarárum sem á eftir
fóm. I Ijóðin og lögin hefur
spönsk alþýða lagt frelsis-
drauma sína og hatrið á kúg-
urunum. Með vopnum háðs
og níðs er vegið að Franco
og máttarstólpum veldis hans.
herforingjunum, klerkastétt-
inni og auðjöfrunum. Það var
sízt ofmælt þegar Einaudi
auglýsti söngvasafnið sem
„einstæða samtímaheimild".
bæði sem pólitískt skilríki og
framlag til þjóðfræðarann-
sókna á bókin sér vart nokkra
hliðstæðu.
★ ★ ★
Andfasistasöngvamir komu
út síðastliðið sumar, og í nóv-
ember hófst Francostjómin
handa að færa ritskoöun sína
út til Italíu. Fyrst var lagt
til atlögu gegn Einaudi, ein-
um útgefandanna sem stofn-
uðu og veita árlega Fo-
mentor-bókmenntaverðlaunin.
kennd við hótelið á Mallorca
þar sem dómnefndin hefur
komið saman undanfarin vor.
Nú kunngerði Carlos Piquer,
æðsti maður spanska upplýs-
ingamálaráðuneytisins. að Ein-
audi yrði alls ekki heimilað
að heimsækja Maliorca né
nokkum annan stað á Spáni
nema hann innkallaði söngva-
safnjð og léti eyðileggja upp-
lagið. Einaudi svaraði með
bréfi, þar sem hann fræddi
falangistann um ýmis undir-
stöðuatriði bókaútgáfu í lýð-
frjálsu landi.
★ ★ ★
Einaudi lét aðra útgefendur
sem að Fomentor-verðlaunun-
um standa, svo sem Rowohlt
í Þýzkalandi og Gallimard í
Frakkiandi, vita hvernig kom-
ið var, og ákváðu þeir að
kenna verðlaunin áfram við
sama hótelið, þótt nú yrði að
veita þau á öðmm stað. En
spanska stjómin leitaði nýrra
ráða til að koma hinu háska-
lega söngvasafni fyrir kattar-
nef, og erindrekar Francos
fengu skjóta og góða áheym
hjá hinum kaþólsku valdhöf-
um Italíu. Frjálsljmdi flokkur-
inn á Italíu, sem Luigi heit-
inn Einaudi var foringi fyrir
áður en hann var kjörinn
forseti, var á blómaskeiði sínu
fremstur í baráttunni gegn
afturhaldssömu kirkjuvaldi,
og Giulio Einaudi hefur í út-
gáfustarfsemi sinni haldið
uppi merki frjálslyndis og fé-
lagslegra umbóta. Franco og
Fanfani eru hjartanlega sam-
mála um að prentfrelsi slíks
manns beri að skerða.
M. T. Ó.
Kvenprestar
skyldaðir
ti/ að lifa
i einlifí
Á prestastefnu evangeiísku
kirkjunnar í Rínarlöndum var
í síðustu viku samþykkt með
miklum meirihluta að konur
mættu gegna prestsembættum
innan kirkjunnar, en þó með
bví algera skilyrði að þær væru
ógiftar. Gengju þær i hjóna-
band yrðu þær að láta af
prestsþjónustu.
Þetta er í fyrsta sinn síðan
Marteinn Lúter heitinn var
uppi, að þýzkir mótmælendur
krefjast einlífis af prestum sín-
um. Lúter var ólíkt frjálslynd-
ari í þeim efnum, en á hans
tíma hefði það að vísu ekki
komið til greina að konur
fengju að vera prestar.
önnur skilyrði eru sam-
kvæmt samþykkt prestastefn-
unnar sett fyrir því að konur
geti gegnt prestastörfum. Þann-
ig fá kvenprestar aðeins að
þjóna þeim söfnuðum sem hafa
fleiri en einn prest. Söfnuðum
verður einnig heimilt að ákveða
sjálfir hvort þeir kæra sig um
að kona þjóni þeim. Að öðru
leyti fá kvenprestamir sömu
stöðu og starfsfélagar þeirra.
!
í
á tóminu
Láta ekki undait
!
12 mílna kröfunni \
THORSHAVN 2/2 — Þriggja t
manna færeysk sendjnefnd undir ■
forystu Hákon Djurhuus fer á J
þriðjudag til Kaupmannahafnar |
til að semja við dönsku ríkis- J
stjómina um fiskveiðilögsögu H
Færeyja. k
Djurhuus lögmaður skýrði frá |
því í dag að að undanförnu fck
hefðu færeyska landstjómin og
ríkisstjórn Danmerkur skipzt á
bréfum um málið og héidi land- J
stjómin fast við kröfu lögþings-
ins um að fiskveiðilögsagan
verði 12 sjómílur með sömu
grunnlínurr1.
Lengi fram eftir öidum
trúðu menn þeirrj kenningu
Aristótelesar, að náttúran
hefði viðbjóð á tóminu. Þeir
sáu og fundu, að hún fylltj
hverja smugu með einhverju
efni, lofti. ef ekki vildi bet-
ur. Ef lofti er dælt út úr
öðrum enda pípu. sogast það
inn um hinn endann, og liggi
sá endi niður í vatn, dregst
það iíka upp í pipuna.
Fyrir meira en 100 árum
gaf Hið íslenzka bókmennta-
félag út eðlisfræði i íslenzkri
þýðingu eftir sr. Magnús
Grímssoin. Við skulum nú líta
á kaflann um það, þegar menn
fundu skýringuna á þessu ó-
geði á tómleikanum.
„Einu sinni, segii- sagan, var
fjarskahá dæla (Pumpe) reist
upp í garði nokkrum hjá Flór-
ens. En þegar farið var að
reyna hana féllu allir í undran
yfir því. að þeir sáu að vatn-
ið komst aldrei meira en 32
feta hátt í dælustólpanum.
Enginn vissi hvað til þessa
mundi koma og menn stóðu
uppi ráðalausir. Lengi voru
menn að velta þessu fyrir sér.
og á endanum fóru þeir til
Galíleís, sem var uppi á fyrra
hluta 16. aldar, og var þá
mjög frægur orðinn í náttúru.
íræðinni. Honum var nú sagt
frá þessum óvænta viðburði,
og spurður um hvað til mundi
koma. Galíleí var raunar áður
kominn á þá áætlan, að bæði
þessí atburður með dæluna og
margir aðrir væru einungis
komnir undir þýngd loptsins.
en hann var þó ekki búinn að
gjöra sér glögga hugmynd um
bað. hvemig því væri háttað.
Hann svaraði þess vegna á
bá leið: að viðbjóður nátt-
úrunnar á tóminu (horror
vaeui) væri takmarkaður.
Skömmu síðar dó hann. Læri-
sveini hans Toricelli, sem þá
tók við kennaraembættinu ept-
ir hann, datt sú heppilega
hugsun í hug: að ef það sama
afl, sem Iyptir vatninu 32
fcta hátt í dælustólpaniun,
beitti sér á kvikasilfur, þá
yrði það að lyptast um einn
þrcttánda eða fjórtánda part
af þeirri hæð í pípunni. Tori-
celli fór nú að gjöra til-
raunir eptir þessari hugmynd
sinni. Hann tók 3 feta lánga
glerpípu. sem var opin í ann-
an endann. fyllti hana með
kvikasilfur og hélt svo fíng-
urgóminum yfir opið, og setti
hana á þann endann niður í ker
með kvikasilfri í. Að því búnu
tók hann fíngurini) frá opinu
og þá kom það fram, sem
hann hafði ætlað. Kvikasilfrið
lækkaði raunar í pípunni
undir eins og hann tók fíngur-
inn frá opi hennar, en þó
aldrei meira en það. að Það
náði 28 þumlúnga hátt upp
eptir pípunni. En 28 þumlúngar
margfaldaðir með efnisþúnga
kvikasilfursins 13% verða
378 þumlúngar, eða nærri því
32 fet. Toricelli hafði þannig
rudt hinn mikla veg, og nú
var hver tilraunin iátin reka
aðra. Sé hið ókunna afl, eins
og Galíleí hefir, ef til vill,
ráðið i. í raun og veru fólg-
ið í þýngd loptsins, þá sagði
Toricelli, hlýtur og kvikasilfr-
ið í pípunni að vera lægra
uppi á háum fjöllum. Þessi
ályktun reyndist einnig rétt;
því meðan að Paskal, sem
Toricelli hafði borið þetta
undir. var á leiðinni upp á
3000 feta hátt fjall, þá sá
hann. að kvikasilfursstöpull-
inn í glerpípunni lækkaði
alltaf smátt og smátt. og efst
uppi á fjallinu var hann
tæpra 25 þumlúnga hár.
Þannig var það þá sannað:
að það væri ckki viðbjóður á
tóminu, eins og Aristóteles
hafði fo:rðum sagt, heldur afl
Ioptsþrýstíngarinnar, sem hélt
vatninu 32 feta hátt upp f
dælusíólpanum.“
Páll Bergþórsson.
Bandalög Sovétríkjanna og
Frakklands, Kína og USA!
Atburðir síðustu daga benda
eindregið til þess að bandalögin
í heiminum séu að riðlast, þar
á meðal skiptingin milli austurs
og vesturs sem verið hefur við
Iýði undanfarin fimmtán ár
Bandaríkjamenn kvarta:
„Andúð gegn USA
magnast í Evrópu"
— And-ameríkanismi í nýrri
mynd er að gripa um sig í
Frakklandi, jafnframt þvi sem
de Gaulle reynir að uppræta
öll bandarísk áhrif í Vestur-
Evrópu. Þetta gat nýlega að
lesa í bandaríska tímaritinu
U.S. News and World Itcport.
— Þessi and-ameríkanisnn
gerir æ meir vart við sig í
greinum blaða og tímarita og
ennfremur — oft undir rós —
í einkasamtölum milli hátt-
settra manna. Bæði góðvild og
markmið Bandaríkjanna eru
dregin í efa, segir blaðið.
Grein þessi ber fyrirsögnina:
í Frakklandi — hvíslbarátta
gegn Bandaríkjunum — og ein-
staka hávær hróp. 1 undirfyrir-
sögn segir að gagnrýni á
Bandaríkin magnist stöðugt í
Frakklandi og að ekki þurfi
neina að líta í dagblöðin til
þess að sjá, hvað Frakkar hugsi.
1 greininni er sérstaklega
getið um að franska vikublaðið
Candidc hafi nýlega ritað um
„grun um leynisamninga milli
Moskvu og Washington“. Cand-
ide spyr: Hver gerir sér leik að
því að semja leynilega við Sov-
étríkin. Og svarar sér sjálft:
Kennedy forseti.
Ennfremur segir frá því að
„sérstaklega aðsópsmikil grein
hafi nýlega birzt í dagblaðinu
Combat“. Greinin fjallaði um
síðustu ráðstefnu NATÖ-for-
sprakkanna og segir Combat að
bandaríski aðstoðarutanríkis-
ráðherrann George Ball hafi
lagt á það áherzlu að sjá hin-
um víðfeðma öryggishring fyr-
ir fallbyssufóðri, en bak við
þann hring geta Bandaríkja-
menn haldið áfram að liggja
í siðferðilegum og menningar-
legum dvala sínum“.
með Varsjárbandalaginu og
NATÓ.
Margir spámenn láta til sín
heyra um þessar mundir og
reyna að segja fyrir um hvern-
íg mál þessi muni þróast.
Bandaríska blaðið Chrlstian
Science Monitor heldur því
fram að de Gaulle muni að öll-
um líkindum lciða fransk-
þýzka bandalagið út úr vcstur-
blokkinni og taka upp annars
konar samskipti við Sovétrikin
en verið hafa.
Aðrar aflciðingar þessarar
umbyltingar geta orðið sættir
milli Washington og Peking,
hversu ótrúlegt scm það kann
að hljóma, segir blaðið og slær
því föstu að úr því að banda-
lögin eru tckin að riðlast þá sé
allt á hvcrfanda hveli.
I Washington og London er
allt gert til að stöðva þessa
þróun. Samt sem áður verðum
við að hverfa allt til síðustu
aldamóta til að finna þess
dæmi að bandalög þjóða hafi
verið svo mjög á reiki sem nú.
Þá slitu Bretar hinu gamla
bandalagi sínu við Rússa og
tóku upp samvinnu við Frakka.
Ef slíkt gerist nú vcrða þau
valdahlutföll í hciminum sem
við þekkjum úr sögunni. segir
hið bandaríska blað að Iokum.
KATMAMDU. — Nýlega lézt
elzti maðurinn i Nepal og var
hann 137 ára að aldri. Hann taldi
langlífi sitt stafa af reglusemi.
i
I
I
t
i