Þjóðviljinn - 06.02.1963, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 6. febrúar 1963
ÞJÓÐVILJINN
I
!
!
i
|
!
fe
!

Nú þegar íslenzkir ráðamenn hafa enn einu sinni hafnað þeirri hugmynd að kaupa skuttogara og hef ja allsherjarendur-
nýjun togaraflotans, er ekki úr vegi að kynna sér hvernig aðrar þjóðir fara að nú. Við skulum t. d. líta á hvað Pólverjar eru
að gera, en þeir hafa orðið að byggja fiskiflota sinn upp frá grunni. — Síðan getum við hugleitt möguleika okkar.

<iniumi
T____'* y.j P | 1 ,''X\ .»!> > .op^Q4 ' o « ■ B • o ~ o o O a o ... p •'"* ~y
! !< ilr.! iilf 'li i ; 1.............í *J TZ iJ lifl liíí ilíi |í ji'J. I f--Y- f-■-/
BIS verksmiðjutogarinn, sem Pólverjar ætla til veifia á norðlægum miðum. Auðvelt er að átta sig á hínum ýmsu hlutum og gerðum eftir Iýsingunni í greininni.
Stóraukin ásókn
á norðlæg mið
en við hjökkum í samn farinu
Pólverjar hafa allt til þessa
dags ekki verið mikil fisk-
veiðiþjóð. Á árunum milli
heimsstyrjaidanna réði auð-
vitað miklu, hve takmarkaðan
aðgang þeir höfðu að sjó, að-
eins „pólska hliðið“ svokall-
aða sem þeir fengu eftir fyrri
heimsstyrjöldina og var mjó
tunga milli Þýzkalands og
Austur-Prússlands. 1 hliðinu
var aðeins ein meiriháttar
haínarborg, þýzka fríhöfmn
Danzig, en Pólverjar byggðu
sér aðra borg skammt frá og
nefndu hana Gdynia. Þá borg
reistu þeir á árunum 1924—
1935, en i heimsstyrjöldinni
síðari var hún lögð algerlega
í rústir.
Á styrjaldarárunum var
eðlilega ekki um neinar fisk-
veiðar að ræða frá pólskum
höfnum, en árið 1936 veiddu
Pólverjar 23.000 tonn af fiski
og náðu því marki aftur árið
1946. Síðan hafa fiskveiðar
þeirra stöðugt verið að aukast
og árið 1958 veiddu þeir
128.000 tonn af fiski úr sjó og
17.000 tonn úr ám og vötnum.
Frumstæður floti
A fyrstu árunum eftir fyrri
heimsstyrjöldina voru fisk-
veiðar Pólverja takmarkaðar
við Eystrasaltið, og það var
ekki fyrr en árið 1931. sem
þeir hófu veiðar í Norðursjón-
um. Þar veiddu þeir aðallega
síld, sem þeir eru mjög gráð-
ugir í, og metérið 1936 var
90% af aflanum síld, eða
skyldur fiskur.
Þegar siðari heimsstyrjöld-
in brauzt út, var fiskifloti
Pólverja mjög frumstæður og
lítill að vöxtum. Þá áttu þeir
20 reknetabáta, 8 Norðursjáv-
artogara, 160 kúttera og 700
litla mótorbáta og seglbáta,
sem stunduðu veiðar í Eystra-
salti. 1 sjálíu sér var þetta
ekki óeðlilegt, þegar tekið er
tillit til þess, að Pólland hefur
frá aldaöðli verið landHúnað-
ar- og iðnaðarland fyrst og
fremst og aðgang að sjó fékk
það ekki fyrr en eftir fyrri
heimsstyrjöldina.
Að heimsstyrjöldinni síðari
lokinni tóku Pólverjar við
landi sínu i rústum. Einu
meiriháttar hafnarborgimar,
Gdyma og Gdansk (Danzig),
voru að heita má algerlega af-
máðar af jörðinni, Stettin,
sem lenti þeirra megin við
Oder-Neisse línuna, mun hafa
verið lítið betur farin. Ekki
þarf að spyrja um afdrif flota
þess, sem þeir þó áttu í styrj-
aldarþyrjun.
Uppbyggingin
Pólverjum var það ljóst
strax eftir stríðið, að þeir
yrðu að keppa að því að verða
sjálfum sér nógir með sjáv-
arafla. Þeir hafa nú eignazt
nokkuð mikla strandlengju, að
vísu erfiða til hafnarfram-
kvæmda, en engu að síður
mun óhindraðri aðgang að sjó
en áður var. Á móti þessu
vegur svo, að þeir eru kreppt-
ir inni við Eystrasaltið og tog-
arar þeirra verða að sigla
3000—4500 mílur á fengsæl mið
í Norður-Atlanzhafi. Því hef-
ur sú stefna orðið ofan á, eins
og hjá öðrum þjóðum, sem
langt eiga að sækja, að þeir
hafa upp í síðkastið lagt aðal-
áherzluna á smíði fullkom-
inna verksmiðjutogara, sem
fullvinna og gernýta aflann um
borð og þola langt úthald (70
daga eða meir).
Reiknað er með, að árið
1975, verði lágmarksþörf
pólsku þjóðarinnar fyrir fisk-
meti 535.000 tonn, vegið uppúr
sjó, en raunveruleg þöif, mið-
að við að hver maður fái
w Wfeuttogari af vestur-þýzkri gerð, búinn heitf rystitækjum. Eru þetta togaramir, sem okkur
hcnta?

nægju sína af fiski verði
815.000 tonn. Auðvitað er
stefnt að því að íigin floti
geti veitt sem stærstan hluta
af þessj magni. cn að þ\í
verður að gæta að Pólven
ar byggja frá grunni, bæði
hvað snertir reynslu og tækni
og því varla von til að þeim
takist þetta nema að litlu
leyti.
Þrjár gerðir verk-
smiðjutogara
Áætlun Pólverja um eigin
veiðar á fjarlægum miðum,
byggist á smíði skuttogara af
þrem megingerðum: Verk-
smiðjutogaranum B 15, sem
ætlaður er til veiða í N-Atl-
anzshafi; á miðunum við
Grænland, Labrador og Ný-
fundnaland; frystitogaranum
B 18, sem ætlað er að veiða
í Norðursjó og Mið- og Norð-
ur-Atlanzhafi. Þá er minnsti
togarinn, B 23 sem ætlaður er
til síldveiða og þá aðallega í
Norðursjó og Eystrasalti.
Þróunin hjá Pólverjum er
sem sagt sú sama og hjá öðr-
um próteinhungruðum þjóðum
— áherzla er lögð á fiskveið-
ar og þá sérstaklega á veiðar
á hinum norðlægu slóðum,
þar sem þorskurinn og karf-
inn ráða ríkjum. Og áherzlan
er lögð á fullkomin skip og
fullkomna vinnslu á sjó og af-
kastageta þessara þjóða verð-
ur æ meiri, enda markvisst
stefnt að því og ekki nóg
með þetta: frá og með árinu
1965 ætla Pólverjar að fara að
koma sér upp flota móður-
skipa, fljótandi fiskvinnslu-
stöðva, veiðiskipa og frysti-
skipa til flutninga og þessi
floti á að vinna á enn fjar-
lægari miðum en áður er get-
ið, sennilega í Suður-Atlanz-
hafi og Kyrrahafi.
B15 verksmiðju-
togarinn
Nú, eftir að við Islendingar
höfum slegið á frest að koma
okkur upp þó ekki væri nema
einum togara sambærilegum
við þá sem að framan er lýst,
væri gaman að líta nánar á
einn þeirra og þá þann, sem
ætlaður er þeim miðum. sem
okkur eru kunnust af fjar-
lægum miðum, þeim við Ný-
fundnaland og Grænland.
B 15 togarinn notar botn-
troll (sem tekið er inn að aft- i
an!). Honum er ætlað að veiða
karfa og þorsk í Norður-Atl-
anzshafi. Aflinn verður ým-
ist flakaður og hraðfrystur um
borð, eða frystúr hausaður og
innanifarinn. Hann mun
vinna fiskimjöl úr slógi og
öðrum úrgangi og lýsi úr lif-
ur.
Stærð skipsins er 1250 tonn
DW, full lengd 85.20 metrar,
lengd milli lóðlína 75.00 metr-
ar, dýpi frá aðalþilfari 7.10
m. og frá efri þiljum 9.75 m.,
meðalbreidd skipsins er 13.80
m. og djúprista 5.40 m. Hest-
aflatala aðalvélar er 2.400
brezk og hraði í reynsluferð
var 12.5 hnútar. 92ja manna
áhöfn er á skipinu.
Togaranum er skipt með 6
vatnsþéttum skilrúmum og
hann er búinn tvöföldum
botni stafnanna á milli. I
botninum eru dieselolíugeym-
ar, svartolíu- og smurolíu-
geymar, ennfremur kjölfesta
og ferskvatnsgeymar. Einnig
eru olíu- og vatnsgeymar í
síðutönkum og neyzluvatn í
forpikknum og afturpikknum.
Olíu og vatnsgeymana i botn-
inum er líka hægt að nota
undir kjölfestu. Aftast, undir
aðalþilfari, er stýrisvélarkjall-
arinn og netalestin, en gúanó-
ið og aftari frystilestamar
eru milli afturpikka og vélar-
rúms, sem er því sem næst
miðskips.
1 vélarrúminu er, auk aðal-
vélar, kyndirúm fyrir lifrar-
bræðslu, fiskimjölsverksmiðju
og aðra upphitun, — einnig
frystivélar. Framan við vél-
arrúmið eru frystilestar nr. 1
og 2. Hver lest um sig er bú-
in færiböndum, eða lyftum og
sérstakri lúgu og aftan við
veiðarfærageymsluna á aðal-
þilfari er grútarhúsið og lýs-
isgeymamir. Ennfremur eru
þar flökunarsalir með sjálf-
virkum vélum og aðgerðar-
bekkir, einnig útbúnaður til
að hraðfrysta og pakka fisk-
blokkum.
Beggja vegna við vélar-
reisnina (keisinn) og allt
frammí stefni eru íbúðir og
einkaathafnasvæði áhafnar-
innar. Fremst er þvottahús
og geymsla fyrir þurrkað
grænmeti og kartöflur, einnig
frystigeymslur fyrir kjöt.
grænmeti, mjólkurvömr og á-
vexti.
1 yfirbyggingunni á efra
þilfari eru, talið aftan frá:
verkstæði, geymslur og þurrk-
herbergi, þá íbúðir yfirmanna
og fremst eldhús og búr.
Á bátaþiljum er aftast
vinduhús, þá sjúkrahús og
skipsapótek, loftskeytaklefi,
kortaklefi og stjórnpallur. Þá
eru þar einnig klefar fyrir
rafgeyma og símamiðstöð.
Skipið er útbúið með lyftur-
um, bómumöstrum, bómum
og rafknúnum vindum.
Skipið getur tekið vatns-,
vista- og olíuforða til 70 daga,
enda er þvi ætlað að vinna
fyrst og fremst á miðum sem
liggja 3000—4500 mílur frá
heimahöfn.
Frystikerfi skipsins getur
afkastað 30 tonnum af hrað-
frystum fiski á sólarhring, en
einnig knýja frystivélamar
kælikerfin í vistageymslunni,
frystiklefum, þremur fisklest-
um og skelísvél. Vinnslusalir
afkasta að meðaltali 30 tonn-
um á sólarhring, en geta far-
ið uppí 50 tonn á sólarhring.
Þar er hráefnisgeymsla, að-
gerðarborð, færibönd, sem
flytja þorskinn að hausingar-
og flökunarvélum og þaðan í
roðflettingarvélar. Þá er ann-
að færiband fyrir miðlungs-
stóran þorsk. Vinnsla karfans
fer fram á svipaðan hátt. Þá
er enn eitt færiband fyrir
fisk, sem er heilfrystur. Þá
eru þarna pökkunarborð og
flutningskerfi.
Úr úrgangi vinnur fiski-
mjölsverksmiðja, sem getur
afkastað 25 tonnum á sólar-
hring. Sérstök lest er fyrir
fiskimjölið og geymar fyrir
olíuna.
Öheprúleg fyrir
okkur?
Eins og ljóst er af lýsing-
unni hér að framan, eru hér
á ferðinni einhver fullkomn-
ustu og bezt búnu fiskiskip,
sem nú þekkjast Nú er aug-
ljóst að í framtíðinni verður
mikil ásókn skipa sem þessara
hingað á norðlægar slóðir. Af-
kasta- og úthaldsgeta þeirra
er miklu meiri en þekkzt hef-
ur fram á síðustu ár og hætt
er við að hin litlu og tiltölu-
lega ófullkomnu skip okkar
Framhald á 10. síðu
-tT>A ^
I
I
!
\
A
!
i
i
i