Þjóðviljinn - 12.02.1963, Blaðsíða 3

i>riðjudagur 12. febrúar 1963
ÞJÓÐVILJINN
SlÐA 3
Adenauer vill ekki „sósíalistískt ísland í EBE
Segist nú óttast sósíal-
istíska þróun í Evrópu
BONN 11/2 — Enn einu sinni hefur Adenauer,
kanzlari Vestur-Þýzkalands, gefið í skyn að ís-
land sé meðal þeirra landa sem áhuga hafa á
aðild að Efnahagsbandalagi Evrópu. Taldi hann
það með „sósíalistískum“ löndum sem sæktust eft-
ir aðild og kvaðst óttast þróun í sósíalistíska átt í
Evrópu ef þessum löndum yrði hleypt í banda-
lagið.
Þessi umæli Adenauers eru
höfð eftir landvamaráðherra
Vestur-Þýzkalands, Kai-Uwe von
Hassel, og hafa vakið mikla
gremju á Norðurlöndum og hafa
sendiherrar Noregs og Danmerk-
ur í Bonn beðið um viðtal við ráð-
herrann í kvöld og munu þá
krefjast skýrjnga á máljnu sam-
kvæmt fyrirmælum ríkisstjóma
sinna.
Von Hassel vitnaði í ummæli
Adenauers í ræðu sem hann hélt
á lokuðum fundi Kristilega
demókrataflokksins í Slésvík-
Holstein fyrir utan Hamborg 27.
janúar sl. (daginn áður.en slitn-
aði uppúr viðræðunum í Bruss-
el). Ræddi hann þar um vænt-
anlega aðild Bretlands að Efna-
hagsbandalaginu og hvað mælti
með því að hvað á móti að það
og önnur Evrópulönd eins og t.d.
Danmörk og Noregur fengju að-
ild að bandalaginu.
Ræða hans var dregin saman
og birt af fréttaþjónustu flolcks-
ins í takmörkuðu upplagi að þvi
er segir í blaðafregnum um mál-
ið. Sósíaldemókratar komust
hins vegar yfir ræðuna og lýstu
því yfir að orð Hassels gæfu á-
stæðu til að óttast um framtíð,
bandalagsins.
Ríkisstjórn Ölafs Thors
sósíalistísk!
Blöð sem eru hlynnt sósíal-
demókrötum hafa birt ræðu von
Hassels og segir þar orðrétt:
„Kanzlarinn (Adenauer) segir:
Hvemig mun þróunin verða í
Evrópu? Hvernig mun pólitísk
mynd Evrópu verða? Við höfum
þegar sósíalistíska Danmörku,
sósíaiistískan Noreg sósíalist-
ískt Island og kannski mun
Bretlandi einnig verða stjórnað
af sósíalistum. Hin sósíalistíska
Svíþjóð er hlutlaus og sama er
að segja um Finnland. Enginn
veit nú hvað verður um hægri
og vjnstri á Ííalíu þegar frá líð-
ur. Kanzlarinn óttast þannig að
fái öll hin Evrópulöndin aðild,
muni sósíalismi skyndilega ráða
þróuninni í allri Evrópu, - sósíal-
ismi með hlutleysissjónarmið í
grundvallaratriðum.
Samkvæmt sömu heimild sagði
von Hassel ennfremur að dr.
Adenauer mundi styðja aðild
Breta ef mögulegt væri að gera
það án afleiðinga — án þess
að Noregur og Danmörk og öll
hin fylgdu á eftir.
Á laugardaginn slógu vestur-
þýzk blöð upp fréttinni um um-
mæli von Hassels og var hann
þegar sama dag kallaður fyrir
lokaðan flokksfund í Kiel. 1 yf-
irlýsingu sem síðan var send út
var lögð áherzla á að flokksdeild
héraðsins styddi aðild Bretlands,
Noregs og Danmerkur að Efna-
hagsbandalaginu, en hins vegar
voru ekki bornar til baka þær
skoðanir Adenauers sem von
Hassel hafði lýst. Það var held-
ur ekki gert í yfirlýsingu sem
landvarnaráðuneytið sendi frá
sér um málið á laugardagskvöld.
Hins vegar reyndi von Hassel
síðdegis á sunnudag, eftir að
fréttirnar höfðu valdið mikilli
gremju meðal ráðamanna í
Kaupmannahöfn og Osló, að bera
ummæli kanzlarans til baka og
segja að fréttirnar af Slésvík-
Holstei.n fundinum væru rangar
og segðu aðeins hálfan sann-
leikann.
Stórkostleg uppljóstrun
Vesturþýzk blöð halda áfram
að skrifa um málið í dag og seg-
ir blaðið Neue Rheinzeitung sem
er talið styðja sósíaldemókrata
að ummæli Adenauers séu stór-
kostleg uppljóstrun. þrátt fyrir
mótbárurnar sem síðar hafa
komið fram. Það sem hingað til
hafa verið óljósar ágizkanir,
hefur nú verið staðfest af Kai-
Uwe von Halles landvarnaráð-
MOSKVA 11/2 — f gær birt-
ist grein í Pravda þar sem
Kommúnistaflokkur Sovét-
ríkjanna lýsir yfir að hann
sé þess fylgjandi að haldinn
verði fundur allra kommún-
istaflokkanna til að binda
endi á innbyrðis deilumál.
Flokkurinn segist ennfremur
vera fús til að halda tvíhliða
fundi æðstu manna eða annarra
hvenær sem er, hafi aðrir flokk-
ar áhuga á því. Hann segir að
nauðsynlegt sé að binda endi
á þær deilur sem nú séu fyrir
hendi. Nauðsyn einingar alþjóða-
verklýðshreyfingarinnar á grund-
velli marx-leninisma sé ekki
minni nú en áður
BEIRUT 11/2 — Lausafregn-
ir frá írak benda til þess að
uppreisnarráðið undir stjórn
Abdels Salam Aref ofursta
hafi enn ekki náð öllu land-
inu á sitt vald að fullu þó
að útvarpið í Bagdad segi
að allt sé með kyrrum kjör-
um.
1 Beirut þykir aftaka fjögurra
háttsettra liðsforingja í Bagdad í
morgun benda til þess að upp-
reisnarráðið hafi ekki náð full-
um tökum á stjóm landsins.
Fréttaritari Reuters, Keith Deves,
sem kom til Beirut í morgun
með skotsár á fæti, skýrði svo
frá að enn væri barizt víðs
vegar á báðum bökkum árinn-
ar Tigris í Bagdad.
Deves sagði ennfremur að nýju
valdhafamir væru nú í óða önn
herra. Sé þetta rétt hafa nú í
fyrsta sinn jnní umræðumar um
Evrópu verið dregin pólitísk
sjónarmið og það verður ekki
til að ýt.a undir einingu Vest-
urlanda, segir í blaðinu.
Óháða blaðið Der Mitlag í
Dússeldorf segir að eins og bú-
ast mátti við hafi fréttimar um
afstöðu Adenauers vakið mfkla
athygli og beizkju í Danmörku
og Noregi. Eftir viðræðumar í
Brussel varð þeim sem sækja
um aðild að EBE það Ijóst nð
þjóðarhagsmunir í París hafa
úrslitaáhri.f á sameiningu Evr-
ópulandanna og nú fá þessi
lönd þar að auki að reyna að í
Bonn eru það þröngir flokks-
pólitískir hagsmunir sem mestu
ráða um afstöðuna. Það skiptir
engu máli hvort það eru íhalds-
menn eða sósíalistar sem
stjórna félagi Evrópulandanna,
segir Der Mittag.
Þá segir að ástæða sé til að
fagna yfirlýsingu í Peking-blað
inu Dagblaði alþýðunnar þar
sem segir að kínverskir komm-
únistar séu búnir til þess að
gera ásamt öðrum kommúnista-
flokkum allt sem hægt er til
að bæta sambúð kommúnista-
flokkanna og styrkja eininguna
svo að hægt sé að skapa nauð-
synlegan grundvöll fyrir fund
bræðraflokkanna.
Mikils er vænzt af þessari yf-
irlýsingu sovézka flokksins sem
litið er á sem skref í átt til
samkomulags við Kínverja um
fund allra flokkanna til að ræða
deilumálin.
í dag höfðu enn ekki birzt
nein ummæli né svör við grein-
inni í Pravda í dagblöðum í Pek-
ing.
að handtaka stuðningsmenn
Kassems og einnig færi fram á-
köf leit að kommúnistum. Út-
göngubannið gildir enn og fólk
þorir ekki að yfirgefa heimili
sín.
Útvarpið í Bagdad sagði í
kvöld að allt væri nú að kom-
ast í eðlilegt horf í landinu.
Flugvellimir hafa verið opnaðir
og kennsla hefur að nýju haf-
izt í skólum og háskólum Út-
varpið bar til baka fréttir um
að byltingunni væri enn veitt
mótspyrna. Það sagði að liðsfor-
ingjarnir sem voru teknir af lífi
í morgun hefðu verið landráða-
menn og striðsglæpamenn og
unnið gegn réttindum alþýðunn-
ar.
Alls hafa nú 19 þjóðir viður-
kennt byltingarstjómina í Irak
og meðal þeirra átta landa sem
gerðu það í dag em Bandaríkin,
Sovétríkin, Bretland og Vestur-
Þýzkaland.
Sovézki kommúnistaflokkurinn:
Fund tíl að ræða
deilumál fíokkanna
Uppreisnin í írak
Óljóst hvort allt
landið er sigrað
!
I
s
!
]
!

Undanfarin ár hafa augu
manna um allan heim
hvað eftir annað beinzt að
lönduijum fyrir botni Mið-
jarðarhafs, enda hefur loft
þar oft verið lævi blandið og
þaðan borizt mikil tíðindi.
Engan þarf að undra þótt
gengið hafi á ýmsu í þessum
löndum; óvíða em fólgin
meiri auðæfi í jörðu en þar,
en fáar þjóðir fátækari en
þær sem þau byggja. Flestar
hafa þær til skamms tíma lot-
ið erlendum drottnurum og
innlendir harðstjórar þeirra
alræmdir fyrir grimmd og
miskunnarleysi. Þegar við það
bætist að þjóðir þessar eiga
sér langa sögu og mikla for-
tíð — í löndum þeirra stóð ein
af vöggum siðmexmingarinnar
— var ekki við því að búast
að þær gætu til lengdar unað
ömurlegum hag sfnum á öld
hinna mi'klu þjóðfrelsishreyfö
inga.
Sumarið 1956 bauð byltingar-
stjóm Nassers í Egypta-
landi auðvaldsheiminum byrg-
inn með þjóðnýtingu Súez-
skurðarins. Sú ráðstöfun og
lok Súezstríðsins með sigri
Egypta, lyftu undir þjóðfrelsis-
hreyfingamar í nágrannalönd-
unum. Það sumar hóf Abdel
Karim el Kassem, hershöfð-
ingi í íraska hemum, undir-
búning að byltingu þeirri sem
steypti af stóli einum auð-
sveipnasta erindreka hins al-
þjóðlega auðvalds í þessum
löndum, Nuri es Said, og lyfti
honum sjálfum í valdastól.
Byltingin hafði verið vél und-
irbúin og Kassem kunni að
gripa tækifærið þegar það
gafst. Sumarið 1958 höfðu ver-
ið innanlandsóeirðir í Ldban-
on og í Jórdaníu stóð Hussein
konungur, leppur Breta, hö!l-
um fæti. Einvaldur Iraks,
Nuri es Said, gaf þá Kassem
hershöfðingja sínum, sem
hann gmnaði ekki um græsku,
fyrirmæli um að fara með
her manns til aðstoðar Huss-
ein og halda síðan til Beiruts
í Líbanon til að bæla niður
þjóðfrelsishrevfinguna þar.
Kassem fór fram á og fékk
miklu meira lið en honum
hafði verið ætlað og þessu
liði sneri hann gegn hinn:
hötuðu einvaldsstjóm síns
eigin lands og varð fátt um
varnir af hennar hálfu. Nurj
es Said reyndi að laumast
burt úr landi klæddur kven-
mannsfötum, en kennsl voru
borin á hann og hlaut hann
sviplegan dauðdaga.
Nú hefur Kassem sætt sömu
örlögum. Enn hafa aðeins
borizt óljósar og mótsagna-
kenndar fréttir af því sem
gerzt hefur í Irak síðustu
daga. Ljóst er þó að höfuð-
paurinn í samsæri herforingj-
anna sem bundu enda á
stjómarferil Kassems var Ar-
ef ofursti, náinn samstarfs-
maður hans í byltingunni
1958, sem nú hefur tekið við
forsetatign í landinu. Sambúð
þeirra var brösótt frá upphafi.
Aref hafði eftir byltinguna
tekið við einni mestu valda-
stöðu landsins, stöðu innan-
ríkisráðherra, en Kassem
neyddi hann til að segja af
sér þegar í október 1958. Per-
sónuleg valdastreita hefur
sjálfsagt átt þátt í vinslitum
þeirra, en meira máli skiptu
andstæð sjónarmið þeirra
gagnvart Egyptalandi og pan-
arabisma Nassers. Aref var
eindreginn stuðningsmaður
hugmyndar Nassers um hið
Stórarabíska ríki, um samein-
ingu allra arabaþjóða í eina
ríkisheild undir forystu Eg-
ypta. Kassem var henni and-
vígur, þótt hann hefði kjör-
orð arabismans mjög á vör-
um, a.m.k. meðan hann var að
festa sig í sessi. Hann leit á
Nasser fremur sem keppinaut
en bandamann og komu þar
enn fram alda- og reyndar ár-
þús. gamlar væringar ríkjanna
við Efrat og Níl. Aref var rek-
inn úr landi en fékk fyrir
dúsu sendiherraembætti í
Bonn (það er e.t.v. ekki til-
viljun að Vestur-Þýzkaland
varð einna fyrst allra landa
utan arabaheimsins til að
„Lýður, bíð ei
lausnarans "
viðurkenna nýju stjómina í
Bagdad). Hann neitaði fyrst
að fara úr landi og kom síðan
aftur mjög fljótlega og í
heimildarleysi úr útlegðinni,
var þá leiddur fyrir dómstól,
dæmdur til dauða, en náðaður
á þriggja ára afmæli bylting-
arinnar 14. júlí 1961. Síðan
hefur hann verið í stofufang-
elsi í Bagdad, en stofudyr-
anna augsýnilega ekki verið
mjög vandiega gætt.
^^06110 Arefs að bylting-
unni nú tekur af allan
vafa um að hún er runnin
undan rifjum panaraba. Við-
Fyrirrennarinn Kassem
brögðin í Kaíró strax fyrsta
dag byltingarinnar leiddu það
reyndar þegar í ljós. „Segja
má að byltingin í Bagdad aé
í rauninni egypzk bylting",
var haft eftir talsmanni
Arftakinn Aref
stjómarinnar í Kaíró strax á
föstudaginn. „Byltingin hefur
aðeins eitt markmið: samein-
ingu Egyptalands og lraks“.
Þetta meginmarkmið var þó
ekki nefnt beinlínis í fyrsta
boðskap hins nýja byltingar-
ráðs. Þar var aðeins tekið
fram að „bundinn hefði verið
endi á stjóm þjóðníðingsins
Abdel Kassems, stjórn sem
hafði sundrað þjóðinni, gert
að engu mannréttindin sem
tryggð voru í stjómarskránni.
ofsótt saklausa borgara, rekið
hníf í bak hinnar arabísku
þjóðfrelsishreyfingar, verið
þrándur í framfaragötu írösku
þjóðarinnar .. Byltingin setur
sér þau höfuðmarkmið að
koma aftur á einingu þjóðar-
innar og hefja lög og rétt að
nýju til virðingar“. Lýst var
yfir stuðningi við allar þjóð-
frelsishreyfingar araba og við
baráttu allra þjóða gegn
heimsvaldastefnunni. Um leið
var hinum erlendu olíufélög-
um lofað að ekki myndi hrófl-
að við umsömdum réttindum
þeirra. „Þjóðbyltingarráðið
vill mynda stjóm sem styðst
við þjóðina alla og setur sér
það mark að framkvæma
stefnumið byltingarinnar
1958“, var sagt í boðskapnum.
Fréttaritarar segja að bylt-
ingarmönnum hafi lítSX
mótspyma verið veitt og svo
virðist sem almenningur sé á
þeirra bandi. Varla ér ástæða
til að rengja þær frásagnir
og þegar í gær hafði hin nýja
stjóm hlotið viðurkenningu
stórveldanna í austri og vestri
auk arabaríkjanna flestra.
Bandaríkjastjóm mun ekki að
þessu sinni telja ástæðu til að
senda leðurhálsa sína til Líb-
anons eins og hún gerði sum-
arið 1958, þegar um skeið
virtist sem byltingarloginn frá
Bagdad myndi kveikja bál í
nágrannalöndunum. Fréttir
um að byltingarmenn geri sér
sérstakt far um að ganga á
milli bols og höfuðs á komm-
únistum eða mönnum sem svo
em kallaðir hafa ekki aftrað
sovétstjóminni frá að veita
stjóm þeirra viðurkenningu.
Hún fer þar eftir sinni föstu
reglu að skipta sér ekki af
innanlandsmálum hinna ný-
frjálsu ríkja, eins og vinsam-
legt samband hennar við hina
andkommúnistísku stjóm
Nassers ber með sér. Hins
vegar má telja að haldi hinir
nýju ráðamenn tryggð við
fomar hugsjónir sínar um
sameiningu arabaríkjanna
undir forystu Egyptalands
muni brátt draga til tíðinda í
nágrannaríkjunum Líbanorij
Sýrlandi, Jórdaníu og Saudi-
Arabíu, en í öllum þessum
löndum á panarabisminn sér
sterkar rætur.
Þeirri spumingu er ósvarað
hvað hafi valdið því að
Kassem forseti var svo rúinn
að vinum og fylgismönnum
sem raun bar vitni — að-
• eins hálfu fimmta ári eftir að
öll þjóðinn hyllti hann sem
lausnara lands og lýðs. Eng-
inn vafi er á því að Kassem
átti geysilegum vinsældum að
fagna fyrst í stað. Alþýða
manna, ánauðugir bændur,
arðrsendir verkamenn og hin
unga þjóðrækna kynslóð
menntamanna, gerði sér mikl-
ar vonir um að nýir tímar
færu í hönd. Það kom hins
vegar fljótt í Ijós að Kassem
óttaðist öll fjöldasamtök.
Hvert af öðru vom þau leyst
upp. Fyrst þeir flokkar sem
hliðhollir vom náinni sam-
vinnu við Egyptaland, en síð-
an kom röðin að hvers konar
ömm samtökum almenningSj
og þá líka kommúnistaflokkn-
um. Kassem leyfði að visu
eins konar löggiltan „komm-
únistaflokk“ sem fékk að
starfa og gefa út blöð í blóra
við hinn eiginlega marxistíska
verkalýðsflokk sem ofsóttur
var með öllum tiltækum ráð-
um lögregluríkisins. Kassem
mistókst einnig algerlega að
leysa vandamál hins fjöl-
menna þjóðarbrots Kúrda í
norðurhluta landsins og kom-
ast að samköulagi við Barz-
hani, leiðtoga þeirra. Þeir hafa
átt í látlausu borgarastríði við
her stjómarinnar í Bagdad
síðan um haustið 1961. Hinar
björtu vonir byltingarinnar
1958 höfðu bmgðizt; Annars
vpgar tortrygginn einvaldur,
hins vegar vonsvikin alþýða.
Engu skal um það spáð hvort
Aref ofursta og félögum
hans verður betur ágengt en
Kassem fyrirrennara þeirra að
láta vonir þjóðar sinnar rætast
Hin arabíska þjóðemisstefna
er alþýðu þessara landa
tvíeggjað sverð og bylt-
ing sem er gerð að tilhlutan
herforingjaklíku sem styðst
ekki við samtakamátt fjöld-
ans hefur ekki þótt vænleg
til hagsbóta fyrir alþýðu
manna. Hér eiga enn við sem
svo oft áður orðin: „Lýður
bíð ei lausnarans, leys þig
sjálfur!" ás.
<
i
4