Þjóðviljinn - 24.02.1963, Blaðsíða 6
£ SÍÐA
ÞJOÐVTLJINN
Sunnudagnr 24. febrúar 1963
Ekkert ritfrelsi—á Italíu
Orðin hér fyrir ofan myndina
eru samhljóða fyrirsögn á for-'
ystugrein Morgunblaðsins í
fyrradag, ncma hvað ftalía
kcmur í stað Rússlands. f
þessum efnum er nefnilega
víðar pottur brotinn cn Morg-
unblaðið vill vcra láta, þau
eru ófá hin „vestrænu Iýðræð-
isríki" þar sem skoðanafrclsið
á erfitt uppdráttar um þessar
mundir og nægir að minna á
Spicgcl-málið í V-Þýzkalandi
og ritskoðunina í Frakklandi
de Gaulles. En hér skal sagt
frá nýlegu dæmi úr enn einu
lýðræðislandinu, ftalíu. Hvers
konar ritskoðun vcður þar
uppi og ekki cinungis á hinu
skrifaða orði. Áður hcfur vcr-
ið sagt hér í blaðinu frá því
að bönnuð var útgáfa á söngv-
um hinnar nýju spænsku and-
spyrnuhreyfingar (Canti dclla
nuova Resistenza spagnola)
sem hið kunna forlag Einaud-
is hafði gefið út. Sama daginn
og það bann var sett, úrskurð-
aði dómstóll í Róm, að gerö
skyldi upptæk sýningarskrá
sem gcfin hafði vcrið út vegna
sýningar á vcrkum þýzka
meistarans Georgs Grosz. Sagt
var að myndir hans brytu í
bága við „almcnnt velsæmi".
Blað vinstri sósíalista, Mondo
Nuovo, sem út kom 3. nóvem-
ber, birti grein um þess bönn og
aðrar árásir á skoðanafrclsið i
landinu undanfarið. Blaðið var
umsvifalaust gert upptækt, en
komst þó í hendur áskrifenda.
Því getum við birt hér mynd
af einni síðu þcss, þar sem
sjá má þrjár af hinum illa
þokkuðu teikningum meistar-
ans Grosz.
„Krabbameinslyf' reyndist vera jarðolía
Milljariar króna narraðir
út úr sjúkum gamalmennum
Milljón fóstrum eytt á iaun
ár hvert í Bandaríkjunum
Hvea'skonar kukl og
skottulækningar og sala á
svokölluSum lyfjum sem
ævinlega eru gagnlaus og
oft skaðleg hafa færzt í
aukana í Bandaríkjunum
að undanförnu og hefur
nú ein af nefndum öld-
ungadeildarinnar sem
þingmaðurinn Pat McNa-
mara er formaður fyrir
hafið rannsókn á þessu.
Það eru einkum gigtveik
gamalmenni sem verða fyrir
barðinu á skottulæknunum og
svindlurum og það eru engir
smámunir sem narraðir eru út
úr þessu vesalings fólki. Nefnd
inni hefur talizt svo til að það
greiði a.m.k. sem samsvarar
tíu milljónum íslenzkra króna
árlega fyrir „lyfin“ og lækn-
ishjálpina".
McNamara segir að mörg dænu
séu til þess að hver einasti
eyrir þess fjár sem gamal-
menni höfðu lagt fyrir til elli-
áranna hafi verið svikinn út úr
þeim. Heilsa þeirra er oft verri
en hún var fyrir, og við það
bætast þá áhyggjur og jafnvei
örvinglan vegna glataða spari-
fjárins.
Kcstnaðarsöm trúgirni
Það er næstum ótrúlegt hvað
svindlurunum tekst að prakka
upp á fólk og hefur nefndin
fengið mörg dæmi um það:
— Venjulegt matarsalt sem
í hvaða búð sem er myndi
kosta 5 krónur var sett í fínar
umbúðir og selt fyrir 60 krónur
og fólki talin trú um að saltið
væri óbrigðult lyf við krabba-
meini og geðsjúkdómum.
— „Krabbameinslyf“ sem selt
var dýrum dómum. ein teskeið
á 400 krónur, reyndist vera
venjuleg jarðolía.
— 75.000 sölumenn gengu hús
úr húsi og seldu fólki fyrir 900
krónur vítamíntöflur sem það
hefði getað keypt í næstu lyfja-
verzlun fyrir 200 krónur.
— Uppauglýstur skottulæknir í
Kaliforníu var leiddur fyrir rétt
og dæmdur fyrir að hafa selt
fjölda manna venjulegt hunang
sem „ódáinsfæðu guðanna“ fyr-
ir of fjár.
Fleiri íslenzkar bækur í
Stokkhélmi en fínnskar
I umræðum á fundi Norðurlandaráðs í Osló kvartaði einn
sænsku fulltrúana. Ragnar Lassinantis, sem er finnskur
að ætt eins og nafn hans ber með sér, yfir því að lítíð
væri gert til að kynna finnsku og finnskar bókmenntir i
Svíþjóð. Hann ncfndi sem dæmi að í borgarbókasafni
Stokkhólms væru miklu fleiri bækur á íslenzku en finnsku,
eða tíu hillumetrar á móti hálfum, enda þótt í Stokkhólmi
væru flciri finnskumælandi menn en sem svaraði helmingi
allra íbúa á Islandi.
Þó aö aöeins séu fram-
kvæmdar 9.000 fósturey'4-
ingar á bandarískum spít-
ölum á ári hverju, er um
milljón fóstrum eytt þar
á laun árlega, og gera
læknar aögerðina í 90 af
100 tilfellum segir banda-
ríska tímaritið The New
Republic, sem telur aö
lagasetning um þetta efni
muni smátt og smátt fær-
ast í sama horf og er á
Norðurlöndum þar sem
rýmri aögangur er veittur
til fóstureyöinga en í
Bandaríkjunum, en meiri
Magnús
Kjartansson:
Byltingir
á Kúbu
„Höfundi heíur tekizt að
semja bók sem er hvort-
frveggja í senn: bráð-
skemmtileg ferðasaga oc
pólitísk könnun á mikl
um og afdrifaríkum sögu
legum viðburði vorrr
Sverrir Ktist p»- •
(Þjóðviljinnl
Verð ób. kr. 180,0'’
Verð ib. kr. 220.09.
HEIMSKRINGL/*
hömlur þó á þeim en í
Japan og flestum löndum
Austur-Evrópu.
Tímaritið telur að vísu ekki,
að almenningsálit í Bandaríkj-
unum sé því hlynnt að fóstur-
eyðingar verði auðveldaðar.
enda þótt ákvæði bandarískra
laga um þetta efni séu nú tíð-
um ákaflega ómannúðleg. Hinn
mikli fjöldi ólöglegra fóstur-
eyðinga stafar einmitt af hin-
um ströngu lagaákvæðum.
Þannig eru læknisfræðileg®
rök ekki talin gild nema í
sárafáum tilfellum, en veittur
greiðari aðgangur að íóstureyð-
ingu, ef andleg heilsa konunn-
ar er talin í hættu. Aðgangur-
inn er þó ekki greiðari en svo
að geðlæknir verður að gefa
vottorð um að konan muni að
öllum líkindum svipta sig lífi.
ef fóstrinu verði ekki eytt. j
En þótt ákvæði laga séu j
ströng er hægðarleikur að fá j
eytt fóstri í Bandaríkjunum við
hinar beztu aðstæður. en þó þvi
aðeins að konan sem í hlut á
burfi ekki að horfa í pening-
ana. Á einkasjúkrahúsum kost-
ar slík aðgerð 15.000—70.000 kr
Það eru einkum tvenn sam-
tök sem bérjast fyrir því að
þessum ströngu lagaókvæðurr
verði breytt. Planned Parent-
hood Fedaration og American
Law Institude. Bandaríska
f
læknafélagið hefur ekki tekið
afstöðu til málsins síðan árið
1859 þegar íóstureyðing var for-
dæmd nema þegar hún ein gæti
bjargað lífi móðurinnar.
Tímaritið leggur mikla á-
herzlu á nauðsyn þess að lög-
in verði færð í mannúðlegra
horf sem sé, í meira samræmi
en þau núgildandi við aldar-
andann í dag, og bendir það
einkum á skipan þá. sem höfð
er á þessum málum á Norður-
löndum.
ike hæ/t fyrir
ofbeldisverk
Thruston Morton, öldunga-
deildarmaður úr hópi repúblik-
ana, hélt fyrir skömmu ræðu
í Washington og hældi Eisen-
howcr, fyrrum Bandaríkjafor-
scta, á hvcrt rcipi. Sagði hann
að forsetinn hcfði sjálfur átt
mikinn þátt í að skipuleggja
valdaránið í Guatemala árið
1954, cr Bandaríkjaleppar
steyptu stjórn Arbcnez forseta.
— Eisenhower gerði allt sem
i hans valdi stóð til að þetta
mætti hcppnast. Það gerði
Kcniuley ekki árið 1961. Þcss
vcgna misheppnaðist innrásin í
Kúbu. sagöi Morton.
81 .
BýSi „NORSKRA" víkinga
fuitdin í Nýfundnalandi
segir Helge Inqsfad
I
Leikarinn tók ráðin af leikskáldinu — Höfundarlaun fyrir „Turl- |
ututu“ renna til munaðarleysinfifia — Lev Landau nær andleg- |j
~ i
Vegur leikritaskálds er
þyrnum stráður, og hvössustu
broddarnir sem honum mæta
eru dyhtir þrárra og hroka-
fullra leikara. Þetta hefur
Marcel Achard fengið að
reyna nú nýverið. Achard er
meðal vinsælustu leikritahöf-
unda Frakka, og leikrit hans
Turlututu er leikið í París um
þessar mundir við mikla að-
sókn. En nú hefur skáldið séð
sig tilneyddan að afneita
verki sínu og afsala sér höf-
undarlaunum, sem eru komin
yfir 80.000 krónur. Ástæðan er
að gamanleikarinn Robert
Lamoureux sem leikur aðal-
hlutverkið gerir sér lítið fyrir
og breytir leikritinu eins og
honum dettur í hug, svo það
er sjaldnast eins tvær sýning-
ar í röð.
LONDON 20/2 — Norski rithöf-
mdurinn og ferðalangurinn
Tc'ge Ingsfad er nú staddur í
\ondon. í gærkviild ræddi hann
við blaðamenn í norska sendi-
’-áðinu og skýrði þeim frá því
oð „fundizt hafi í Norður-Amer-
:ku merki um aðsctursstaði vík-
inga sem verið tíafa til stað-
ar 500 árum áður en Kolumbus
Þnn Ameríku” eins og segir í
"~4tt frá NTB.
,,Það eru yfirgnæfandi líkur
tjl þess að bústaðirnir við Lance
aux Meadow á Nýfundnalandj
=éu norskir.“ sagðj Ingstad.
Ingstad skýrði frá því að á
norðurströnd Nýfundnalands
hefðu margjr fornir bústaðir
verið grafnir upp og benti allf
til bess að þeir væru frá þvi
um árið 1000. Hann sagðj að
rannsókmum þessum yrði ha’d-
ið áfram og endanlegar niður-
siiöður væru ekki væntanlegar
fyrr en síðar.
„Lamourex er afbragðs
gamanleikari”, segir Achard,
„en því miður er hann líka
leikritahöfundur af lélegasta
lagi“. Framan af reyndi skáld-
ið að láta sér lynda við leikar-
ann, þingaði við hann um
breytingarnar sem hann gerö'
á aðalhlutverkinu, féllst á
sumar en hafnaði öðrum. En
eftir 30 sýningar gafst Achard
upp, sendi Lamoureux 17 blað-
síðna greinargerð og skipaði
honum að haga hlutverki sínu
eins og þar var fyrir mælt,
En leikarinn getur með engu
móti stillt sig um að leika upp
úr sér þegar sá gállinn er á
honum. „Þau kvöld sem
Lamoureux er í essinu sínu
stendur leikritið hálftíma
lengur en það á að gera.‘“ seg-
ir leiksviösstjórinn. „Þegar
hann er ekki í essinu sínu
iýkur sýningu kortéri of
memma.“ Meðleikarar Lam-
rnreux komast í mestu klípu
ægar aðalpersónan fer út úr
'lutverkinu og tekur að leiks
ipp úr sér, því þá neyöasi
beir til að gera slíkt hið
^sama. oft af veikum mætti.
Þegar Achard sá að ekki
varð neinu tauti við Lamour-
eux komið, greip hann til ör-
þrifaráða. Hann skrifaði rit-
höfundafélaginu og skýrði frá
því að hann gæti ekki lengur
litið á Turlututu sem sitt verk
þar sem það væri sýnt á svið’
í allt annarri mynd en hann
gekk frá því. Úr því svo væn
komið sér hann sér ekki fæn
að veita neinum höfundar-
launum viðtöku fyrir leikritið
og skulu þau renna til mun-
aðarleysingjahælis sem hann
tiltók.
Þótt Kennedy Bandaríkja'
forseti sé farinn að skiptast
á einkabréfum við Krústjoff
og bjóði konu sinni út að
horfa á Bolshoi-ballettinn. er
ekki þar með sagt að Texas-
búar sætti sig við að um-
gangast Rússa eins og þeir
væru fólk. No sir. Þó þeir i
Washington linist fyrir bols-
unum, er engan bilbug að
Einna í Texas. Á dögunum átti
Komitas-kvartettinn frá Sov-
étríkjunum aö halda hljóm-
leika í ráðhúsinu í Highland
Park, einni af útborgum stór-
borgarinnar Dallas. Kvartettinn
fór hljómleikaferö um Bgnda-
ríkin á vegum menningar-
samskiptadeildar utanríkis-
ráðuneytisins í Washington
og var ákveðið að hann léki
í 34 borgum. Þær urðu ekki
nema 33. Framtakssamir borg-
arar í Highland Park sner.1
sér til borgarstjómarinna'
með fyrirspurn um hvort húr
ætlaði að láta bað viðgangas'
að fjórir rauðliðar saurguð'
ráðhúsið og græfu undar
bjóðhollustu grandalausra á-
heyrenda með kommúnistisk
um tónum. Auðvitað sá bore
orstjómin að slfkt mátti ekki
ske og bannaði Komitas-
kvartettinum að stíga fæti *
'■áðhúsið.
★
Lev Landau. sovézki eðlis-
fræðingurinn sem var vakinn
frá dauðum fjórum sinnum
eftir að hann stórslasaðist >
bílárekstri í fyrra vetur. ætl
ar ekki aðeins að halda lífi.
heldur standa vonir til að
hann nái aftur fullum and-
legum kröftum. Sameiginleg
barátta lækna frá mörgum
löndum til að hrífa Landau
úr greipum dauðans var rak-
in í blöðum um allan heim
þegar honum voru veitt eðlis-
fræðiverðlaun Nóbels í vetur
en þá var talið of snemmt að
segja um hvort heili hans
hefði skaddazt varanlega af
súrcfnisskorti í þau fjögur
skipti sem hjarta hans hætt>
að slá mínútum saman. En
nú segir sovézka læknatíma-
ritið Lækn'isfræðilegar heims-
fréttir að læknarnir sem
stunda Landau telji sig hafa
gengið úr skugga um að vits-
munir hans. hæfileikinn til að
hugsa diúpt og rökrétt. séu
komnir í eðlilegt horf. Enr
skortir þó á að Landau hafi
fengið fullt minni. Læknarnir
eru sérstaklega ánægðir vfir
að vísindamaðurinn gerir sár
nú fulla grein fyrir hvernis
komið er fyrir honum. Hanr
fýsir að hverfa aftur til vís-
indastarfa en gerir sér Ijóst
að hann er ekki enn maður
til þess að fást við þau. Það
var 7. janúar í fyrra sem bíb
sem Landau var i sveigði í
(suðum vegi nærri Moskvu
vegna þess að barn var að
verða fyrir honurrl. Ók bá
vörubíll á bíl Landau með
beim afleiðingum að vísinda-
maðttrinn hauskúpubrotnaði
rifbrotnaði. mjaðmagrindar-
brotnaði. varð fyrir meiðslum
á hjarta. nýrum og miðtauga-
kerfi og bungu losti. Vikum
=aman lá Landau lamaður os
meðvitundarlaus. og begar
hann loks raknaði við var
"ri.nni hans hnrfið
M.T.Ó.
H
i
i