Þjóðviljinn - 26.02.1963, Blaðsíða 7

y
Þriðjudagur 26. febrúar 1963
Þ J ÓÐ VIL.TINN
SÍDA 1
Eftirfarandi grein fjallar um
tvo plötuspilara. konu og karl.
og dátlítið um annað fólk.
Fyrst segir þá frá konunni
og manninum, en þau eru
reyndar hjón og þúa í Reykja-
vík. Tvö þörn eiga þau, pilt
og stúlku og eru þau á aldr-
inum um og rétt innan við
fermingu. Sjálf eru hjónin
nokkuð innan fertugs.
Ekki verður farið út í ættir
þeirra hjóna, enda kemur það
lesendum Þjóðviljans ekkert
við. Þess má þó geta, að þau
eru flutt hingað til bæjarins
utan af landi. Þar ólust þau
upp við alla algenga vinnu.
en maðurinn, sem hlotið hafði
nokkurn skólalærdóm, varð síð-
an skrifstofumaður og þau
hjónin fluttust hingað 'il
Reykjavíkur.
Lengi bjuggu þau hjön i
leiguhúsnæði hér í bænum, en
fyrir fjórum árum hófu þau
að byggja sér hús og höfðu þá
önglað saman nokkurt fé
til byrjunarframkvæmda og
byggðu aílstórt íbúðarhús með
einni íbúð á hæð og annarri í
kjallara.
Á skrifstofunni hafði mað-
urinn góða samninga og all-
góðar tekjur. Þó hrukku þær
vart fyrir meiru en brýnustu
lífsnauðsynjum, og kom sér nú
vel að þau hjónin voru vön
erfiðisvinnu, því að nú fóru
miklir annatímar í hönd.
Maðurinn tók að afla sér
tekna með ýmsu móti í frí-
stundum sínum — hann skóf
mótatimbur, tíndi nagla og
rétti, beitti línu í ókvæðis-
vinnu og herti þorskhausa —
yfirleitt reyndi hann flestar
fjáröflunarleiðir sem heiðar-
legur maður telur sér færar.
Ekki má gleyma því, að við
hús sitt vann hann alla þá
vinnu, sem ekki þurfti sér-
þekkingu við og reyndar nnk-
ið meira, því bæði er maður-
inn laghentur og svo hafði
hann líka vinnuskipti við iðn-
aðarmenn, bæði í sambandi við
bókhald og handlang ýmiskon-
ar.
Ekki lét konan sitt eítir
liggja. Hún vann á verkstæði
sínu fullan vinnutíma, en þar
fyrir utan saumaði hún kápur
fyrir kaupmann nokkum sem
Ný stjórn í Verka-
mannafélad Raufar-
hafnar
Raufarhöfn 22. febr. — Nýl.
var haldinn aðalfundur 1
Verkamannafélagi Raufar-
hafnar og kosin ný stjórn fyr-
ir næsta ár. Þessir menn
skipa stjórnina: liallur Þor-
steinsson. formaður Magnús
Jónsson, varaformaður, Ingi-
mundur Árnasor.. ritari. Póli
Árnason. gjaldkeri og með-
stjórnandi Einar Borgíjörð.
Allt eru þetta öruggir vinstri
menn og ágætir verkalýðs-
sinnar og hélt nýja stjórnin
fund i gær. þar sem sagt var
upp samningum og farið fram
á fimm prósent kauphækkun.
Vitaskipið Arvakor kom hér
í gær og flutli með sér krana
einn mikinn og er nú að byrja
smíði á nýrri; bryggju á veg-
um hafnarsjóðs og sér vita-
málaskrifstofan um verkið
Það er ekki vanþörf að búa
vel i haginn fyrir útskipun á
framleiðsluverðmætum staðar-
ins og var skipað út á síðustu
fjórum dögum fyrir tólf miilj-
ónir króna, enda skipakom-
ur tíðar undanfarið. Jökulfeli
tók niðri á sandrifi í höfninni
nýlega, en losnaði aftur á
flóðinu. Þannig þarf að dýpka
höfnina einnig og mætti hún
1 ríflogri fiárframlög.
síðan seldi þær á útsölum i
búð sinni.
Um bömin er það að segja.
að þau eru dugnaðar- og fyr-
irmyndar börn. Þau vinna
einnig í fríum sínum úr skól-
anum og pilturinn sem er
eldri. hefur meira að segja
fengið jóla- og páskafrí sitt
lengt til að geta unnið nokk-
uð lengur. Um helgar og á
kvöldin hafa þau líka oft
hjálpað foreldrum sínum í
húsinu — naglhreinsað. verkað
glugga og miðstöðvarofna og
margt fleira. — Það eina, sem
ekki gengur eins vel hjá þeim
og æskilegast hefði verið, rr
skólalærdómurinn. Einkunnar-
bækur þeirra eru oft lélegar.
enda er ekki tími til að
hjálpa þeim heima oig foreldr-
arnir oftast of þreytt til að
hvetja þau við ■ mið.
En uppskera aiis þessa erf-
iðis hjá fjölskyldunni er líka
ríkuleg. Húsið reis af grunni
og stendur nú fallegt og mar-
marahúðað. öllum til augna-
yndis. Kjallara þess hafði
maðurinn selt fyrirfram, til
þess að fá íé í bygginguna.
Og eftir að búið var að
ganga frá húsinu að ulan og
vinnan byrjuð við innréttingar
og annað slíkt, tók konan
stjóm og skipulagningu meira
í sínar hendur. — Þegar hér
var komið sögu, var maðurinn
reyndar farinn að dasast nokk-
uð og orðinn tíður gestur hjá
læknum. en það kemur nú
-þossu -ekl:i',' beinlínis við. —*•'
En nú var semsagt komið
til kasta konunnar og sýndi
hún nú hvað í henni bjó við
val á eldhúsinnréttingunni og
flísum á baðið og ánægjulegt
var að fylgjast með því, hvem-
ig allt var smekklegt í stíl við
annað, — ljósin í eldhúsinu við
eldhússtóiana og borðið, og
sami litur á plastinu á eldhús-
bekknum, eldhúsborðinu og
lokinu á eldavéljnni Og ekkj
má gleyma veggljósunum í
stofunni, sem voru ekki ein-
ungis í sama lit og djúpu stól-
amir og píanettan, heldur
einnig í stíl við þá í gerðinni.
Bftir 4ra óra strjt. og þræl-
dóm, er þessi fjölskylda sem
sagt flutt í sitt eigið hús, som
er óaðfinnanlegt í alia staði.
Engir óyfirstíganlegir erfiðleik-
ar hafa orðið á vegmum, a.m.
k. hefur alltaf .-eriö hægt með
einhverjum ráðum að útvega
peninga, svo framkvæmdirnar
hafa aldrei alveg stoppað.
Aðeins einn sorglegur at-
'ourður hefur komið fyi-ir á
þessum fjórum árum og stóð
þó til að það yrði gleð' en
ekki sorg í því samban<Ji. —
Þannig var, að skömmu eftir
að þau byrjuðu að byggja,
festi konan kaup á svo til nýj-
um grammófón, dökkum að lit,
sem reyndist síðar hinn bezti
gripur. Þetta verkfæri fékk
hún með vildarkjörum, þar
sem hún þurfti ekkert að
borga út. en andvirðið á löng-
ur.i tíma. Til skamms tíma stóð
þessi fíni útvarpsfónn í stof-
unni þeirra í nýja húsinu, en
hann var ekki til eins mikils
yndisauka og önnur húsgögn
af þvf að hann var dökkur að
lit, en húsgögnin að öðru
leyti ljós Nú stendur hann
þar ekki lengur. Hann hefur
verið fluttur inn f annað
barnaherbergið. í staðinn hafa
þau hjónin fest kaup f nýjum
fón. Hann er ljós að lit. keypt-
ur með afborgunum og kost-
aði 17000 krónur.
★
Það er ekkert launungarmál
að framanskráð saga er ekki
eínungis saga þessara hjóna
einna. heldur hefur slíkt gerzt
ótal sinnum hjá öðrum hjón-
um á undanfömum árum. í
þessu tilfelli heppnaðist að
leysa verkefnið af því leyti,
að þau komu upp húsinu full-
gerðu. Að vísu hefur maður-
inn glatað heilsu sinni og
lífsgleði að nokkm leyti, og
konan mun aidrei geta stopp-
að í endurnýjun húsgagna
sinna. Hins vegar þekkir und-
irritaður mörg dæmi um það
að tilraunin hefur ekki heppn-
azt oig fjölskyldan hefur flutt
í rúmlega fokheldar íbúðir
í botnlausum skuldum og þar
verða aldrei nein gólíieppi.
veggljós eða flísar á baðinu.
Fjöldj fólks styniir einr.jg
undan ósvífnu húsaleiguokrj.
Öll er þessi saga vjnnuþrælk-
unar sorgleg og oftast vondri
rikisstjóm og vondu auðvaldi
um kennt. Það er líka sannast
mál, að þetta ástand hefur
verið meira og minna skipu-
lagt og þess gjöldum við nú
og sjálfsagt um langa framtíð.
Hitt er svo annað mál, að
á hverjum hlut eru tvær hlið-
ar eða fleiri. Skal nú á það
drepið, enda er það tilgangur
greinarstúfsins. — Eg tek sem
dæmi, að einn heimilisfaðir
fer til óheiðarlegs og sam-
vizkulauss bílasala og kaupir
sér bíl til að skreppa með
fjölskylduna út úr bænum. Á
beirri I'ið kemur í Ijós gall-
inn, sem bilasalinn leyndi og
bíllinn fer útaf. Heimilisfaðir-
inn örkumlast og verður óhæf-
ur til að sjá fjölskyldunni far-
borða. Það er engin raunhæf
bót, þó að afkomendumir fari
í mál við bílasalann og hljóti
fébæfcur nokkrar. —
Þannig mætti segja um
bjóðfélagsskrifli sem inn a
okkur er platað af samvizku-
lausu fólki. Það líður óðum að
því að það skilji eftir andlega
örkumla þjóð. Ég ásaka engan,
en það sjást aldrei raunhæfar
bætur fyrir það að bíða tjón
á sálu sinni og líkama. Það
eina raunhæfa er að laga
skemmdirnar áður en 1 þær
valda varanlegu tjóni. En það
Passíusálmalögin
Menningarsjóður hefir gefið
út vandaða útgáfu af ,-gönilu
lögunum“ íslenzku við Passíu-
sálma Hallgríms Pcturssonar.
Sigurður Þórðarson tónskáld
hefir safnað lögunum og radd-
sett þau, og er þess getið í
formála hans, hvaðan hvert lag
er komið. En lög þessi voru
tíl í ýmsum afbrigðum. eftir
héruðum og landsfjórðungum
Nóturnar eru prentaðar eftir
snilldarlegri handskrift Fiðriks
A. Friðrikssonar. og liefir
Litoprent h.f. annazt það. Papp-
ír og prentun eru hin prýðilea-
ustu.
Sigurður Þórðarson tónslcáld
hefir unnið mikið afrek með
söfnun og raddsetningu þess-
ara merkilegu sáhnalaga.
Raddsetningar hans cru hljóm-
fagrar og mjög í anda lag-
anna. Ekki fylgir hann ströng-
ustu reglum gömlu tónfræðing-
anna um bann við færslu
radda um stækkað tónbil né
um svo nefnt þverstæði, en
yfirleitt kemur það alls fekki
að sök, enda eru menn nú
orðnir frjálslyndir í þeim efn-
um. íslenzka þjóðin á honum
mikla þakkarskuld að gjalda
fyrir það þýðingarmikla og
ágæta verk. sem hann hefir
unnið með þessu.
Þótt nú sé nokkuð langt um
liðið, frá því er þessi merki-
legu lög komu út, hefir verið
furðu hljótt um þau. En vegna
þess að nú er hafinn í Ríkisút-
varpinu lestur Passíusálmanna
á kvöldih, og „görnlu lögin“
í raddsetningu Sigurðar Þórð-
arsonar eru jafnframt sungin,
fannst mér ástæða til að vekja
athygli á þeim.
Til viðbótar þessum fáu orð-
um læt ég fylgja greinarkorn,
sem ég ritaði í fyrravetur um
þessi lög. Hún birtist í viku-
blaðinu Verkamanninum á
Akureyri 2. marz 1962:
★
Sá ánægjulegi háttur er nú
upp tekinn, að syngja vers úr
Passíusálmunum á undan og
eftir lestri þeirra í útvarp á
kvöldin, í stað þess að áður
hefur verið látið nægja að
leika lagið á orgel. Þó er meira
um vert hitt, að nú eru sung-
in „gömlu löffin“ svo nefndu,
og hefir SigurSur Þórðarson
tónskáld raddsett þau af mik-
illi list.
Þessi lög eru hvergi í heimi
til nema á íslandi, og voru
ekki á bækur skráö, flest
þeirra, en öll þjóðin kunni þau
og söng þau við Passíusálm-
ana og fleiri sálma öld eftir
öld.
Um uppruna þessara laga er
óvíst. Líklegt er, að mörg
þeirra eigi rætur að rekja til
útlends kirkjusöngs frá ka-
þólskri tíð, jafnvel frá tímum
hinna fyrstu biskupa á íslandi,
en mörg þeirra eru vafalaust
samin af íslendingum.
En hvort sem heldur er. þá
eru þau, í þeirri mynd, sem
varðveitzt hefir rammíslcnzk,
eitt af því íslenzkasta, sem ís-
lenzka þjóðin hcfir eignazt,
(kannske að undanteknum
rímnalögunum). því að hún
hefir elskað þau, mótað og
fágað, og gefið þeim svip af
sjálfri sér, lagt í þau anda
sinn, hug og hjarta.
Því miður skildu þeir menn.
sem á 19. öld hófust handa um
söngkennslu á íslandi, ekki þá
þýðingu. sem þessi „undar-
legu“ lög höfðu haf'. fyrir líf
þjóðarinnar á þrengingatím-
um hennar. Þeim fannst þau
ekki koma heim við þær söng-
fræðireglur; sem þeir lærðu af
útlendum bókum, og dætndu
þau þess vegna „vitlaus" og ó-
merkileg. Nú skyldi þjóðin
læra betri sönglist. Út voru
gefnar bækur með útlendum
lögum, einkum þýzkum. Þau
voru mjög áheyrileg og það
var tahð ,,fínt“ að syngja þau.
Þau voru tekin upp í kirkjun-
um, en gamla fólkið, sem dáði
og elskaði „gömlu lögin". bar
harm sinn í hljóði. Það raulaði
gömlu lögin í heimahúsum, en
smám sáman féll það í valinn,
og færri og færri kunnu að
syngja þessi fornu lög.
Þegar leið að aldamótum,
fóru ýmsir að hugsa um það,
að líklega væri það skaði, að
láta þessi lög hverfa alveg úr
lífi þjóðarinnar. Var þá farið
að skrifa þau upp eftir gömlu
fólki, sem ennþá kunni meira
eða minna af þeim. Aðal-for-
ustu í því að safna þeim hafði
hið ágæta tónskáld og fræði-
maður séra Bjarni Þorsteins-
son. Hann safnaði einnig miklu
af rimnalögum og hvers kyns
þjóðlögum öðrum. Og nú rann
upp fyrir mörgum sá sannleik-
ur, að íslenzku þjóðlögin voru
ckki aðeins einkennileff orr
undarleg, heldur höfðu þau
engu síður að geyma frábæra
fegurð off andleffa auðlegð og
voru þannig sambærileg við
bókmenntaauð þjóðarinnar.
Enginn getur nú gert sér
hugmynd um það hversu mik-
ils þjóðin hefur farið á mis við
það, að rokið var til að inn-
leiða liér útlend lög og útrýma
„gömlu lögunum" í stað þess
að byrja á að skriía þau upp
getur orðið dýr viðgerð og kem
ég að því síðar.
Það fólk, sem nú stynur und-
an vinnuþrælkuninni. (nema
kannski það allra vngsta), hef-
ur fyrr á ævii"- fengið ein-
hverja ró til a' ska þá eig-
inleika, sem ge. u fólki þann
andlega manndóm, scm lengi
eimir eftþ af. Það haíðj grjð-
astað á sínu heimili og hafði
samband við foreldra sína í
cesku og las jafnvpl góðar
bækur. Það gengst kannski
undir hinn cndalausa eltinga-
leik við peningana, að vinna
fyrir meiri peningum, að
reyna að fá lán til að standa
undir þeim lífskjörum sem
kröfur tímans gera, og eru
sízt meira en mannsæmandi,
en það gerir það nauðugt,
af þvi að það veit, að það
eru til önnur gæði iíka, sem
ekki er hægt að kaupa fyrir
peninga.
En hvernig verður það með
næstu kynslóð? Hvernig verð-
ur það með bömin, sem nú
eru að alast upp? Hvernig þjóð.
félagsþegnar verða þau böm.
sem alast upp við penínga-
hljóm í eyrum frá vöggu?
Börn þeirra foréldra, sem gefa
þeim nógan mat, nóg föt, nóg-
ar skemmtanir, gefa þeim allt
sem hægt er að kaupa fyrir
peninga, en mega ekki vera að
því að hjálpa þeim og hvetja
við skólalærdóminn eða gefa
þeim sálarró og andlegt jafn-
vægi heima á heimilunum.
Þessi böm verða þeir ein-
staklingar, sem skapa þjóðfé-
lag næstu kynslóðar.
Það er hægt að kasta allri
ábyrgð yfir á aðra, yfir á
mjög vond stjórnarvöld og
auðvald, en það hjálpar ekki.
Þessir aðilar gera aldrei við
það þjóðfélagsskrifli, sem þeir
hafa platað inn á okkur.
Fólkið sjálft verður að taka
í taumana. En það er ekki
margra kosta völ og allir kost-
ir eru slæmir.
Kannski er farsælasti kostur-
inn, að láta vonda rikisstjóm
aldrei þröngva upp á sig and-
legum örkumlun á hverju sem
gengur.
En það getur verið dýrt. Það
getur verið dýrt að vera maður,
en það borgar sig samt.
Hrafn Sæmundsson.
Sigurður Þórðarson
og rannska, kenna fólkinu að
syngja þau fallega, raddsetja
þau í samræmi við þeirra eig-
ið tónlistareðli. En betra er
seint en aldrei, og ég vil
hvetja alla unga sem gamla,
til að hlusta vandlega á Passíu-
sálmalögin í útvarpinu á
kvöldin. Kynni þá einhver að
kannast þar við rödd íslands,
þá rödd, sem á að hljóma öll-
um öðrum hærra í brjósti sér-
hvers íslenzks manns.
Það þykir mér galli á sör.gn-
um í útvarpinu, að eigi er
sungið nema eitt vers á undan
lestri og eitt á eftir. Annars
álít ég, að bezt færi á því, að
sálmarnir væru sungnir allir,
en lestrinum sleppt. Væri þá
bezt að syngja fyrst nokkur
vers einraddað með orgeli, áð-
ur en lagið er sungið marg-
raddað, og mundi það flýta
fyrir skilningi fólks á þessum
undursamlegu. djúpu og fögru
lögum.
Áskelí Snorrason.
v