Þjóðviljinn - 28.02.1963, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 28. febrúar 1968
ÞJÓÐVILJINN
OKKAR KLÆKIR
Hörður Bprgmann skrifaði
nýlega grein í Þjóðviljann, er
hann nefnir — Á að flytja 18
ára bekki yfir í bamaskól-
ana?—.
Mig langar til að ræða þetta
mál litið eitt frá s.iónarmiði
húsmóður, sem búin er að hafa
mörg börn í uppeldi.
*
Ég er i hópi þeirra, sem
fögnuðu nýju fræðslulögunum á
sínum tíma, en mér hefur aldrei
líkað framkvæmd þeirra. Ég er
algerlega á móti því að flytja
börn milli skóla meðan þau
enn eru á skyldunámsstiginu.
Ég tel fíest 12 ára börn ekki
nægjanlega sjálfstæð eða and-
lega þroskuð til að láta þau f
skóla með 14-16 ára börnum,
Mér er óskiljanlegt af hverjj
börnin mega ekki vera í sínum
barnaskóla á meðan þau ljúka
skýldunámi sínu. þótt einum
vetri hafi verið bætt við skóla-
skylduna. Ég get ekki skiltð
þá rökfærslu Harðar Berg-
manns að börn þurfi að hafa
einn og sama kennara allt sitt
skyldunám þótt það fari fram
í barnaskóla. Ef það er álit
Harðar Bergmanns að það fyr-
irkomulag, sem nú er ríkjandi
í barnaskólum bæjarins sé svo
gott að því verði ekki breytt
til batnaðar. er ég á annarri
skoðun.
*
Hörður talar um að reyndir
kennarar haldi því fram að t'J
ára deildirnar hafi verið erfið-
astar, en nú séu það 12 ára
deildirnar. Þeir í kennarastétt,
sem ætlast til að komast hjá
erfiðum aldursskeiðum barna
ættu ekki að vera barnaltenn-
arar. Það er sannarlega ekk;
að leysa verkefnið. að fá þau
öðrum í hendur. eins oa mér
virði.st Hörður vilja gera me*
því að flytja 12 ára börnin
milli skóla.
*
Ég sem margra barna móðir
kannast við það að 12 ára ald-
ursskeið barna er misjafnlega
erfitt, en mér hefur virzt þetta
erfiða aldursskeið ekki vera í
öllum tilfellum bundið 12 ára
aldri, heldur líkamlegum þroska
barnanna. En sérstaklega af þvi
að þetta aldursskeið er börnum
og uppalendum oft örðugt álít
ég að bezt sé fyrir barnið að
verða fyrir sem allra minnstum
breytingum bæði í skóla og á
heimilunum, enda eru ráða-
menn skólamála víst komnir
að þeirri niðurstöðu, að alger
skipting skólanna sé ekki sem
heppilegust, það sýna teikning-
ar þeirra skóla sem nú eru í
smíðum.
*
Það er að vísu langt síðan ég
var í barnaskóla. Þá breyttist
kennslan og kennslutilhögunin
í 3 efstu bekkjardeildunum. Þá
var farið að gera meiri kröfur
til nemendanna og þá tóku við
kennarar, valdir af skólastjóra
með hliðsjón af því, hvaða lær-
dómsfög þeir voru hæfastir til
að kenna, líkt og nú er í gagn-
fræðaskólum. Ég minnist þess
að sumir kennarar kenndu
aldrei efstu bekkjardeildunum
Þeir gátu verið jafn góðir kenn-
arar fyrir því, en það átti bei-
ur við þá og þeirra skapgerð
að kenna ungum börnum. Með
þessari verkaskiptingu álít ég
að bæði kennarar og nemend-
ur hafi notið sín betur en nú
er, þótt öll kennsla til ferm-
ingaraldurs. sem þá var bundin
við 14 ára aldur, færi fram
sama skóla. Svo mikið er víst.
að ég minnist allra minna kenn-
ara með þakklæti og virðingu
og ekki man ég eftir árekstr-
'um við yngri börnin.
Hörður Bergmann talar um
félagslíf skólanna. Satt er það.
að börnin hafa mikla félags-
þörf, en líka þar vaknar sú
spurning, hvort hollt sé 12 ára
bami að hafa félagsskap við
sér miklu eidri unglinga. sem
farnir eru almennt að reykia
og hafa í frammi ýmislegt sem
við höfum ekki talið bömum
hollt hingað til.
Mér finnst að kennarar og
prestar ættu að hafa meira
samstarf sín á milli, ekki sízt
til uppfyllingar félagsþörf
barna. Ég álít að ferming ætti
ekki að fara fram fyrr en að
skyldunámi loknu. Við vitum
það öll, að börnin telja sig
ekki — börn — eftir að búið er
að ferma þau. Margir foreldrar
líta líkt á, því miður, og koma
því með allskonar undanþágu-
beiðnir frá skólavist fyrir börn
sín síðasta vetur skyldunámsins
Þetta myndu foreldrar ekki gera,
ef barnið væri í barnaskóla og
ferming hefði ekki farið fram
Þetta ranga mat á þroska
barnanna er að mestu leyti
okkur eldra fólkinu að kenna
því það er enn í gildi gamla
máltækið: Eftir höfðinu dansa
limirnir.
Hvað höfum við t.d. gefið
stúlkubörnunum í fermingar-
gjafir nú að undanfömu? Við
höfum gefið þeim allskonar
tízkuvarning og stássgripi, sem
í tízku hafa verið það og það
árið. Við þurfum ekki annað
en leggja við eyrun, þegar verzl-
anirnar eru að auglýsa ferm-
ingargjafirnar, til þess að finna,
að fullorðna fólkið og þar með
þjóðfélagið í heild ætlast til að
þessi stúlkubörn okkar séu
orðnar tízkudömur. Svo i vand-
lætingarskyni þykjumst við
verða undrandi yfir því að
þessi stúlkubörn skuli ekki vi'lja
hlýða og fara heim til pabba og
mömmu í upp og ofan húsa-
kynni kl. 10 að kvöldi, heldur
hanga á sjoppum, sem við höf-
um staðsett um allan bæ, mest
í því augnamiði að ná pening-
um þessara barna í okkar vasa.
þvi við vitum að þrátt fyrir
líkamlega stærð eru þessir ung-
lingar okkar óþroskaðir andlega
og það skal miskunnarlaust
nota sér til stundargróða þótt
þjóðfélagið hljóti að vita. að á
bak við þennan ímyndaða gróða
liggur oft ævilöng eyðilegging á
manndómi margra ungmenna.
Það hefur alltaf verið svo. að
'sn
•A FRAM FYLKING
Vandamál hins íslenzka
þjóöfélags í dag er síður
en svo fólgið í óáran til
lands eða sjávar, ekki
'neldur í rýrnandi þjóðar-
tekjum, ekki í óhagstæðri
utanríkisverzlun, ekki í
almennri örbirgð. Nei —
vandamálið er því miður
fólkið sjálft: því hefur
sam sagt misheppnazt að
ná andlegu og siðferði-
legu valdi yfir þeim öru
og víðtæku þjóðlífsbreyt-
ingum sem oröið hafa síð-
ustu áratugi. Öll orka
þess hefur farið í það að
bræla og sóa, án félags-
legra markmiöa og fram-
tíöarskipulagningar. Það
hefur háö persónulegt
kapphlaup út í loftið og
gleymt í ákafanum þeim
ströngu menningarkröf-
um sem líf smáþjóðar
veröur aö grundvallast á,
ef hún á ekki að farast i
brimróti tækniþróunar
nútímans.
Það er að vísu allra
hluta sjálfsagðast að hin-
ar ytri kröfur fólksins
hækki í samræmi við
auknar þjóðartekjur. En
ef nokkur tilgangur á að
vera í þeim kröfum mega
þær ekki miðast einvörð-
ungu við stundarduttl-
unga einstaklinga, held-
ur fastmótaða heildar-
stefnu sem miöuö er við
hraða þróunarinnar eins
langt inn í framtíðina og
auðið er. Og það sem öllu
máli skiptir: fólkið sjálft
— þegninn, kjósandinn
— verður að gera lýðræð-
isform sitt, atkvœðisrétt-
inn, að því baráttutæki
og æðstavaldi sem eitt
getur umbreytt kröfum
þess í mannsæmandi
veruleika.
Til hvers er til dæmis
að gera sífelldar kröfur
um hækkað kaup ef þeim
sem kaupið eiga að
greiða er eftirlátið valdið
til aö gera hverja kaup-
hækkun að engu með
verðhækkunum og geng-
isfellingum? Og bæta má
við: hvaða gildi hafa slík-
ar kröfur ef hækkunin er
að meginhluta ætluð til
innantómrar eftiröpunar
á háttum nýríkra prjál-
villinga — í staö þess að
þjóna menningarlegri
framvindu samfélagsins?
Það sem gert hefur alla
vinstri hreyfingu í land-
inu svo máttlitla og sund-
urleita upp á síðkastiö er
vanræksla hennar á upp-
eldi alþýðunnar, jafnt
eldri sem yngri. í staö
þess að segja henni dug-
lega til syndanna, vara
hana sí og æ við sínum
eigin innri hættum og
tendra henni ný andleg
leiöarljós, hefur megin-
orku hennar veriö beint
aö íbúðabraski og launa-
þrefi — meö ærið viðsjár-
veröum árangri. Þannig
hefur hún synt í ein-
hverju sljóu, sjálfum-
glöðu andvaraleysi, rétt
eins og þaö sé orðin trú
hennar og von aö kær-
leiksríkir gróðabralls-
menn og valdabraskarar
láti ekki aðeins steiktar
gæsir fljúga inn i
munn hennar, heldur og
sjálfa mnnngildishugsjón-
SfÐA 1
Valgerður Gísladóttir
íiest börn vilja flýta sér að
verða stór, sem smáböm líkja
þau eftir pabba og mömmu,
seinna eftir félögum sínum og
þá helzt þeim, sem mest manna-
læti hafa í frammi. Þetta er
ekki neitt nýtt fyrirbrigði, þetta
hefur alla tíð verið svona.
enda að öllu leyti eðlilegt.
Hitt er óeðlilegt og virðist ti'-
tölulega nýtt fyrirbrigði í þjóð-
félaginu að foreldrar. kennarar
og aðrir uppalendur gefa böm-
unum ekki tíma til að ná eðli-
legum þroskaskeiðum barns-
aldursins áður en farið er að
gera kröfur til þeirra sem full-
þroskaðra unglinga.
Börnin eru strax á unga aldri
send í dansskóla til að læra
tízkudansa og aðra samkvæmis-
hætti þeirra fullorðnu, að sjálf-
sögðu til þess að þau verði nógu
snemma hæf til þess að taka
þátt í skemmtanalífinu, enda
ekki óalgengt að forráðamenn
barna notfæri sér hina vanhugs-
uðu grein barnaverndarlaganna.
sem leyfir börnum aðgang að
skemmtistöðum, ef þau eru l
fylgd fullorðinna. Fjöldi dæma
úr bæjum og ekki síður sveit-
unum eru til um það, að hugs-
unarlitlir og kærulausir for-
eldrar fari með böm sín á dans-
skemmtanir, eða aðpar skepirnti,
anir, sem í boði kunna að vera
í það og það skiptið. Þegar
svo bömin eru orðin 12—
14 ára finnst þeim það vera
móðgun við sig að hafa ekki
allsstaðar aðgang óhindruð af
fullorðna fólkinu. Það ungur
nemur, gamall temur.
Þá langar mig til að minnast
öriítið á þá vinnu, sem börnum
er ætluð meðfram skólanámi
sínu, á ég þar sérstaklega við
sendiferðir og blaðaútburð. Fari
maður á fætur snemma morg-
uns. eða það sem almennt er
kallað fyrir dag, kemst maður
ekki hjá að sjá börn allt niðui
í 10 ára rogast með stórar og
þungar blaðatöskur hvernig sem
viðrar. Þessi börn eru búin að
bera út stóran bunka af biöð-
um þegar þau mæta í skóla kl
9 að morgni. Með öðrum orðum.
börnin eru búin að vinna 2-3
klukkutíma þegar kennarinn og
fjölmargar stéttir þjóðfélagsins
byrja sinn vinnudag. Er það
sanngjamt af kennurum og
foreldrum að ætlast til fullrar
eftirtektar í kennslustundum at
þessum bömum? Skólinn með
sínu heimanámi ætti að vera
næg dagsvinna handa bömun-
um, ef þau stunda hvorttveggja
vel.
*
Ég veit að tekjur margra
heimilisfeðra hrökkva vart fyr-
ir þörfum, en þessi bamavinna
verður fæstum heimilum miki)
fjárhagsleg stoð. í flestum til-
Tvennir
fellum líta börnin og foreldr-
arnlr því miður einnig, svo á
að börnin sjálf eigi þá peninga
sem þau vinna fyrir á þennan
hátt. Bömin fá því peningana
í sínar hendur, eftirlitslítið eða
eftirlitslaust. Mestum hluta
þessara peninga eyða þau á
sjoppum og kvikmyndahúsun-
um og mannskemma sjálf sig
um leið.
Er þjóðfélagið í raun og veru
svo illa statt fjárhaglega að
það þurfi á slíkri barnaþrælkun
að halda? Eða er það kærúleysi
valdhafanna. sem veldur þvi að
svona vinna skuli ekki fyrir
löngu vera bönnuð bömum
yngri en 15-16 ára þann tima
ársins sem þau eiga að stunda
nám?
Að endingu þetta. Eigum við
fullorðna fólkið ekki mesta sök-
ina á því, sem aflaga fer hjá
bömunum? Ég heyri það að
vísu á máli manna að enn er
í fullu gildi gamla máltækið —
Það er gott að hafa strákinn
með í förinni og kenna honum
alla klækina. En við gleymum
því oftast að það eru okkar
klækir.
Valgcrður Gísladóttir.
tónleikar
Irmgard Seefried er mikil
söngkona. Söngskemmtun henn-
ar í samkomuhúsi Háskólans
20. þessa mánaðar var einstæð-
ur viðburður. Hún hafði sett
saman dýrlega efnisskrá, þar
sem gaf að heyra sumt hið
fegursta eftir söngljóðameistar-
ana Schubert, Schumann,
Brahms og Richard Strauss. Og
allt var þetta flutt af mikilli
list, innilegri og sannri tilfinn-
ingu, og hvað eina túlkað af
öruggum skilningi og þeirri
kunnáttu, sem hvergi bregzt.
Undirleikari hennar Erik
Werba, er líka sannur lista-
maður, leikur hans öruggur og
nákvæmur, hófsamlegur og til-
litssamur og þó persónulegur
í, be?tg„. sk.ilnihgi. ifér.i.var , þyÞ,
um óvenjuánægjulega sam-
vinnu tveggja listamanna að
ræða,
Á tónleikunum á sáma 'stað
22. þ.m. kom söngkonan enn
fram og söng auk eins fyrr-
greindra laga tvær óperuaríur
eftir Mozart, sem sýndu hana
mjög svo jafnvíga á söngljóða-
flutning og óperusöng. Á þess-
um tónleikum gerðist það enn
fremur til tíðinda, að fram kom
eiginmaður . söngkonunnar,
fiðluleikarinn Wolfgang Schnei-
derham, sem margir Reykvík-
ingar munu minnast, frá þvi
er hann lék hér árið 1927, þá
12 ára að aldri.' Aðalviðfangs-
efni sitt á þessum tónleikum
lék Schneiderham í fám orðum
að segja eins og víðfrægum
fiðlusnillingi sæmdi.
Hljóm.sveitinni stjómaði að
þessu sinni fjórði gesturinn,
Gustav König. Hann er bráð-
snjall og einkar röggsamlegur
hljómsveitarstjóri, eins og fram
kom í öllum undirleik sveitar-
ipnar og einkum þó flutningi
hennar á forleiknum að „Brúð-
kaupi Fígaró" eftir Mozart og
tilbrigðum Jóhannesar Brahms
við stef eftir Haydn. Svo vel
tókst flutningur á báðum þess-
um verkum, að hljómsveitinni
hefur ekki oft tekizt öllu betur.
B. F.
ina inn í brjóst hennar
og koll.
Endalaust kjósendadek-
ur við þá sem hafa látið
gullklyfjaðan asna stríðs-
gróðaáranna gera sig aö
ábyrgðarlausum þjóðfé-
lagsþegnum er flestu
öðru hættulegra. Ytri
kröfur verða sífellt að
spretta upp af innri kröf-.
um — kröfur til ríkis-
valds upp af kröfum til
sjálfs sín. Þaö er í sann-
leika helvíti hart að efna-
hagsleg velmegun al-
mennings skuli valda sí-
vaxandi si'ðhrörnun og
lífsleiða — og það þýðir
ekkert fyrir okkar ágætu
vinstri öfl a'ð skella allri
skuldinni á íhald e'ða
krata, þó sízt skuli úr sök
þeirra dregið á nokkurn
hátt. Hér gerist aldrei
nein samfélagsleg siöabót
að gagni fyrr en vinstri
öflin lyfta hagsmunabar-
áttu vinnustéttanna úr ó-
frjóu og þröngsýnu dæg-
urþrasi upp í alhliða
menningarbaráttu. Það
verður aö gera almenn-
ingi þann sannleika ljós-
an að ef hann tekur ekki
sjálfur óslitinn þátt í
þjóðmá!,'þróuninni —
pólitíkinni — í þeirri
veru að gera ríkisvaldið
að sínu eigin verkfæri og
vopni í félagslegri og
þjóðfrelsislegri stórsókn,
þá getur öll velmegunin
hafnað í upplausn og
uppgjöf, unz lífsmeiður
þjóöarinnar fellur um
sjálfan sig.
Eða finnst yður það
frýnileg staöreynd að á
þessum tímum sívaxandi
framleiðslu og síhækk-
andi þjóöartekna skul sí-
stækkandi hluti fólksins í
landinu veröa ýmist aö
útslitnum vinnuþrælum
sem hefur engan tíma til
aö hugsa ærlega hugsun
né sinna andlegu menn-
ingarlífi ellegar þá
stefnulausum slæpingja-
lýð sem eyðir dýrmætum
kröftum sínum í bílífi,
eitur eða glæpi? Oss
mætti þó öllum ljóst vera
að á slíkum örlagatímum
víðrar veraldar þarf ís-
lenzka smáþjóðin að eiga
valinn mann í hverju
IOKKAR
Á MILLI
SAGT
rúmi ef henni á aö takast
að standa á eigin fótum.
Þetta sjá auðvitað allir
vinstri menn. Samt halda
þeir áfram aö deila um
keisaraskeggið, sjálfum
sér til dómsáfellingar og
andskotanum til athlæg-
is. Allir tala þeir aö vísu
um samfylkingu, þjóð-
fylkingu — allar mögu-
legar fylkingar. En því al-
mennara sem fylkingar-
hjalið veröur, því minni
virðast líkindin til að
nokkur alvarleg og heil-
steypt fylking veröi
mynduð. Og því ósvífnari
og sigurstranglegri verð-
ur viðreisnarfylkingin
sem hyggst leiða há-
menningu alþjóðlegs auð-
hringavalds yfir þessa
tröllriðnu þjóð.

i
*
I
!