Þjóðviljinn - 19.03.1963, Blaðsíða 8

3 SfÐA
HðÐVILIINN
Sunnudagur
17 marz 1963
Orðaskak á Aíþingi
Nýlega vað talsvert orðaskak
á Alþingi út af þingsályktunar-
tillögu sem Helgi Bergs flutti
um nausyn á betri hagnýtingu
síldaraflans og rannsókn á
mörkuðum í því sambandi. Ég
las með mikilli eftirvæntingj
útdrátt úr ræðu viðskiptamála-
ráðherra að því tilefni. Það vat
ekki hægt að skilja orð ráð-
herrans á annan veg en þann.
að allt mögulegt hefði verið
gert á undangengnum árum af
opinberri hálfu til að greiða
fyrir þessum málum. Þetta
verður að kallast hraustlega
mælt, þegar staðreyndin er sú.
að þessi mál eru öll hér hiá
okkur í mikilli niðurlægingu.
Gegnumlýsing
á ástandinu
Þegar talað er um ou bæta
hagnýtingu síldaraflans, þá
koma margar aðgerðir til
greina, og þyrfti áreiðanlega ef
vel væri, að beita öllum þessum
aðgerðum samtímis til að ná
sem beztum árangri. En einn
veigamesti þátturinn í betri
hagnýtingu á síldinni er tví-
mælalaust fullkominn niður-
suðuiðnaður. En við hlið hans
niðurlagningariðnaður á sér-
verkaðri norðurlands-sumarsíld.
Sá galli er hinsvegar á slíkum
niðursuðuiðnaði að markaðs-
svæði slíkrar síldar er einungis
bundið við norðurhelming jarð-
ar sökum erfiðleika á að geyma
vöruna, nema þá takmarkaðan
tíma. Fullkomin niðursuðuvara
hefur hinsvegar þann mikla
kost í sér fólginn, að hana er
hægt að flytja án teljandi erf-
iðleika um allan heim, og
geyma um lengri tíma. Þarna
eru áreiðanlega til staðar
stærstu möguleikarnir á sviði
síldariðnaðar til manneldis fyrir
okkur ef þeir verða notaðir
Hinsvegar ber enganveginn að
vanmeta þá möguleika sem eru
til staðar í sambandi við niður-
lagningu á sérverkaðri síld, þó
að sá markaður sé margfalt
sinnum þrengri heldur en
markaður niðursoðinnar síldar.
af þeirri ástæðu sem að fram-
an er rakin.
Það er rétt svo, að hægt sé
að tala um, að starfræktur sé
niðurlagningar- og niðursuðu-
iðnaður síldar á Islandi' til út-
flutnings. Flestar hinar svo-
kölluðu niðursuðuverksmiðjur
hjá okkur eru smáar í sniðum
og vanbúnar að ýmsu leyti til
samkeppni á heimsmarkaði.
Sú verksmiðjan sem bezt.
mun standa að vígi tæknilega
séð í þessum efnum, er niður-
suðuverksmiðjan á Akureyri.
Sú verksmiðja verður að telj-
ast af meðalstærð, og er hún
búin fullkomnum vélakosti, ve!
sambærilegum við erlendar
verksmiðjur, að þvi frádregnu
að hana skortir algjörlega við-
byggingu og vélar fyrir dósa-
Iðnað. En fullkomin rekstrar-
skilyrði eru ekki fyrir hendi
hjá meðalstórri niðursuðuverk-
smiðju, fyrr en hún getur fram-
leitt sínar dósir sjálf. Þetta er
reynsla þeirra þjóða sem lengst-
an hafa tíma að baki í niður-
suðuiðnaði.
Ég hef áður hér í þessum
þáttum sagt frá uppbyggingu
niðursuðuverksmiðju Björgvins
Bjamasonar á Langeyri við Isa-
fjarðardjúp en mér er ekki
kunnugt um, hvað þeirri upp-
byggingu miðar. Hinsvegar vert
ég að þar eru ekki heldur skil-
yrði til að framleiða dósir fyr-
ir niðursuðuvöruna.
Aðrar niðursuðuverksmiðj-
ur sem nú eru í eigu lands-
manna eru flestar smáar í snið-
um og vanbúnari hvað nýjan
vélakost áhrærir heldur en þær
sem að framan eru nefndar.
Eftir þeirri lýsingu sem ég
hef fengið af niðurlagningar-
verksmiðjunni á Siglufirði, þá
var tæpast um verksmiðjuiðnað
að ræða þar á s.l. ári í nútíma-
merkingu þess orðs, hvað sem
nú kann að vera. I hæsta lagi
er hægt að kalla slíka starf-
semi tilraunaverksmiðju. Og ef
niðurlögð síld frá slíku litlu
tilraunafyrirtæki er samkeppn-
isfær á heimsmarkaðinum, þá
sýnir það hve geysilega miklir
möguleikar eiga að vera fyrir
hendi í slíkum iðnaði, þegar
hann væri orðinn vélvædda*
eins og skilyrði eru til.
Framleiðsla, banka-
starfsemi og
markaðir
Hér að framan hef ég sann-
að, að skilyrði eru ekki í dag
til að hagnýta okkar dýrmæta
síldarafla betur en gert hefur
verið. Það hefur verið vanrækt
af Alþingi, ríkisstjórnum og
bönkum landsins að skapa
nauðsynleg skilyrði til skyn-
samlegrar hagnýtingar á síld-
inni til manneldis. Hagnýtina
síldarinnar til manneldis hefut
að mestu staðið í stað hér hjá
okkur, síðan Norðmennirnir
kenndu okkur að veiða og
verka síld í salt laust eftir síð-
ustu aldamót. Aðeins hrað-
frysting og súrsun á síld á
allra síðustu árum eru þær
breytingar í þessum iðnaði sem
við getum státað af.
Ef við hinsvegar ætlum okk-
ur að auka þjóðartekjumar og
bæta lífskjörin á næstu árum,
þá liggur beinast við, að leggja
þar hönd á plóginn sem upp-
skerunnar er mestrar von, en
þar verður fullkominn síldar-
iðnaður áreiðanlega þungur á
metaskálunum. Það verður að
kallast að íara aftan að siðun-
um, þegar alþingismenn eyða
tíma sínum í mas um örðuga
markaði fyrir sfldamiðursuðu-
vörur okkar, áður en sköpuð
hafa verið hér skilyrði fyrir
framleiðslu þeirra. Ég vil benda
þessum háu herrum á þá stað-
reynd, sem þeir ættu reyndar
að vita, að á undanförnum ár-
um hefur síldar- og fiskniður-
suða aukizt mikið víðsvegar um
heim, en markaðir hafa líka
stóraukizt fyrir þessa vöru. Sí-
fellt bætast ný lönd í þann hóp.
sem gerast kaupendur síldar og
fiskniðursuðu í stórum stí’.
Vaxandi iðnaður gerir sífelit
stærri kröfur til þessarar teg-
undar fæðu sem er svo að
segja tilbúin á matborðið. Á
allra síðustu árum má t.d. segja
að orðið hafi bylting í síldai-
niðursuðu Dana, og ekki ber á
öðru en að þeir hafi getað selt
sínar vörur, sem að stórum
hlula eru úr Norðursjávarsíld,
sem er á engan hátt betra hrá-
efni heldur en okkar Suður-
landssíld.
Sama sagan hefur verið að
gerast í Noregi, þar voru nið-
ursuðuverksmiðjur nær ein-
göngu í Suður-Noregi fyrir
nokkrum áratugum. En nú eru
þær komnar á víð og dreif um
alla ströndina, allt til Norður-
Noregs.
Upp með fullkomnar
niðursuðuverk-
smiðjur hér
I stað þess að greiða fyrir
þessum iðnaði á undanfömum
árum, má með sanni segja að
starfsemi hans hafi verið tor-
velduð af hinu opinbera, og
ekki þá hvað sízt bönkunum.
sem hafa ekki látið þennan
fiskiðnað sitja við sama borð
hvað lán áhrærir sem annan
fiskiðnað í landinu. Vitnisburð-
ur þeirra manna sem við þenn-
an iðnað hafa fengizt í trássi
við áhugaleysi bankanna, hvort
fyrirtækjunum hefur vegnað
vel eða illa, er harla óljúgfróð-
ur um þessa hluti. En hér knýr
nauðsyn til að brotið verði i
blað íslenzkrar atvinnusögu við
sjávarsíðuna með tilkomu full-
komins síldamiðursuðuiðnaðar.
Og ef valdhafamir þekkja ekki
sinn vitjunartíma í þessum
efnum, þá er það þrátt fyrir
aUt á valdi fólksins að knýja
umbæturnar fram, og það er
það sem verður að gera.
Þegar hér er komið í þess-
um skrifum mínum, þá flytur
útvarpið þá frétt að hér í
Reykjavík sé nú í
uppsiglingu undirbúningur að
niðursuðu á Kippers úr suð-
urlandssíld og verði sú niður-
suða starfrækt í hinu mikla og
glæsilega fiskiðjuveri Júpíters
og Marz á Kirkjusandi. Það
fylgdi þessari frétt að forstjóri
Bjelland niðursuðuverksmiðj-
anna í Stafanger í Noregi hefði
tekið að sér sölu á Kippers fyr-
ir þetta fyrirtæki, sem ýms
samtök eru sögð standa að.
Þessi frétt hlýtur að korna
eins og reiðarslag yfir þá menn
sem hafa haldið því íram að
framleiðsla á niðursoðinni síld
hér væri svo erfið sökum mark-
aðsörðugleika, og því lítið vit
fyrir banka og ríkisvald að
stuðla að þeirri nýtingu síldar-
innar. Ég sagði frá því hér i
þessum þætti í haust, að
Bjellandsverksmiðjurnar hefðu
keypt héðan 500 smálestir af
frosinni Suðurlandssíld árið
1961 og að dómur sérfræðinga
við þær verksmiðjur væri sá,
að ekki væri hægt að fá betra
hráefni í Kippers heldur en
Suðurlandssíldina. Bjellands-
verksmiðjurnar eru stærsti og
þekktasti útflvtjandi á niður-
suðuvörum frá Noregi. Vönj-
vnerki Bjellandsverksmiðjanna
maðurinn með fiskinn, er talið
fullkomin trygging fyrir gæða-
vöru, hvar sem er á heims-
kringlunni. Þegar slíkt fyrir-
tæki vill taka að sér að selja
niðursoðin Kippers héðan, þá
er það aðeins staðfesting á
þeirri staðreynd sem ég hef
verið að hamra á í ótal blaða-
greinum, að skilyrðin til síld-
arniðursuðu væru svo góð hér,
að það mætti ekki láta þau ó-
notuð.
Hver treystir sér nú til and-
stöðu við síldarniðursuðu hér
eftir að eitt þekktasta niður-
suðufyrirtæki veraldar hefur
tekið að sér sölu á niðursoðinní
síld héðan?
Það skyldi enginn halda að
Bjelland geri þetta, nema aJ
þeirri ástæðu að sérfræðingd’ i
þess fyrirtækis vita, að hér er
fyrir hendi það bezta hráefn;
sem hægt er að fá til Kippers-
frámleiðslu. Ég má því vera
fullkomlega ánægður með þá
viðurkenningu sem skrif mín
hafa svo óvænt fengið.
Nú þarf að ýta fast
á eftir
Þegar hér er komið sögu þá
þarf að ýta fast á eftir, svo að
þessi byrjun geti orðið þátta-
skil í hagnýtingu okkar á síld-
inni. Útvarpið nefndi að
Bjelland mundi taka að sér í
byrjun að selja Kippers fyrir
50 milljónir króna. Þetta ar
ekki nema lítið brotabrot af því
sem hér er hægt að framleiða
og selja víðsvegar um heim, að-
eins ef verksmiðjum verð ír
komið á fót til þeirrar starf-
semi og markaða fyrir vöruna
er leitað.
Norðmenn fluttu út á 's.l. ári
28510 smálestir af síldar- og
fiskniðursuðuvörum auk hálf-
niðursuðu 610 smálestir os
þessu til viðbótar niðursoðinn
skelfisk 1839 smálestir.
Þá má einnig geta þess. að
þeir fluttu líka út niðurlagða
síld sérverkaða 7165 smálestir
Ef við værum, þó ekki væti
nema hálfdrættingar móti Norð-
mönnum, þá stæðum við óneit-
anlega betur að vigi, heldur jn
við stöndum nú. En það er eng-
in fjarstæða að slíkt gæti orðið
að fáum árum liðnum. aðeins ef
við hefjum nú þegar undirbún-
ing að slíkri þróun. Markaður
fyrir góðar fiskniðursuðuvörur
eykst með hverju ári víðsvegar
um heim. Ný iðnaðarlönd eru
að rísa hvarvetna, og þau munu
þarfnast þessara vara. Ef Is-
lendingar bera ekki gæfu til að
nota sér þessa þróun, þá munu
aðrar þjóðir óhjákvæmilega
nota sér hana, og þá jafnvel
sækja sumt af hráefninu á okk-
ar fiskimið.
Á s.l. ári fluttu Norðmenn
út síldar- og fiskniðursuðuvör-
ur til 16 landa sem tilgreind
eru í útflutningsskýrslum
þeirra. Stærstu markaðslöndin
voru Bandaríkin, Bretland,
A-Þýzkaland, Ástralía, Kanada,
Suður-Afríka, Tékkóslóvak-
ía, Vestur-Þýzkaland og
Belgía, ásamt Lúxemborg. Skel-
fiskniðursuðuvörur sínar fluttu
Norðmenn til Bretlands að
langstærsta hluta, en auk þess
til sjö annarra landa. Þetta
ætti að gefa örlitla innsýn í
hvað hægt er að gera hér í
þessum efnum, aðeins ef vilja
og manndóm skortir ekki til
þess. Það er einmitt nú geysi-
lega mikil eftirspurn í heimin-
um eftir síldar- og fiskafurð-
um í ýmsu formi. Þegar sva
stendur á þá eru góð skilyrði
fyrir niðursuðuvörur, þar sem
þær er hægt að flytja víðsvegar
um heim, áhættulítið, sé rétt
frá þeim gengið. Að þessu leyti
hefur niðursuðan algjöra yfir-
burði yfir aðrar framleiðsluaf-
urðir.
Markús B. Þorgeirsson stýrimaður
Bátakaup Bæjar-
útgerðar Haf narf j.
Þriðjudaginn 26. febrúar 1963 um atkvæðum að fela forstjóra
var fundur haldinn í bæjar-
stjóm Hafnarfjarðar. Eitt dag-
skráratriði fundarins var tillaga
frá útgerðarráði um kaup á
m/b Sæljóni, sem er 62 rúm-
lesta bátur, eigandi Kolbeinn á
Auðnum, Vatnsleysustrandar-
hreppi. Söluverð skipsins skyldi
vera 4.5 miljónir.
Vegna frásagnar í Hamri,
blaði Sjálfstæðisflokksins
í Hafnarfirði, er út kom 2.
marz 1963 varðandi umræður
í bæjarstjórn Hafnarfjarðar tel
ég skylt að fram komi það
rétta í málinu, þar sem mér
hefur verið blandað inn í þær
umræður. Hamar segir svo:
„Kristján Andrésson og trún-
aðarmaðurinn. Á síðasta bæjar-
stjórnarfundi fullyrti Kristján
Andrésson að tillaga um báta-
kaup bæjarútgerðarinnar hefði
verið samþykkt á fundi útgerð-
arráðs með aðeins fjórum at-
kvæðum, þrátt fyrir það að
þeir Eggert Isaksson og Krist-
inn Gunnarsson, sem báðir eiga
sæti í útgerðarráði þar sem
samþykktin var gerð, upplýstu
að alger samstaða hafi verið'®’
og allir útgerðarráðsmenn
skrifað undir. Kristján brá sér
þá fram í salinn til Markúsar
Þorgeirssonar sem þar sat og
átti við hann hljóðskraf og
lýsti því síðan yfir að Markús
hefði söguna eftir einum út-
gerðarráðsmanni, og Kristján
sagðist trúa betur Markúsi en
þeim Eggerti og Kristni. Var
ekki laust við að menn hefðu
gaman af.“'
Staðreyndin er sú að Kristján
sagði að við hefðum báðir ver-
ið viðstaddir þegar útgerðar-
ráðsmaður lýsti því sem gerð-
ist á fundinum. Skal ég nú
segja þá sögu eins og hún gerð-
ist. Við Kristján Andrésson
hittum Guðlaug Þorsteinsson
útgerðarráðsmann, og spurði
Kristján hann hvort rétt væri
að Bæjarútgerð Hafnarfjarðar
ætlaði að fara að kaupa Sæ-
Ijónið af Kolbeini á Auðnum.
Guðlaugur kvað svo vera; það
hefði komið til tals að útgerðin
keypti þrjá báta 60 tonn á
stærð, samkvæmt tilmælum frá
Árna Vilhjálmssyni. Auk þess
ætti að vinna að þvi að koma
Erni Amarsyni af stað fyrir
vorið. Það var samþykkt, sagði
Guðlaugur, með öllum greidd-
að athuga með kaup á bátun-
um, miðað við að þeir geti
stundað humarveiðar og aðrar
veiðar hér í bugtinni fyrir hús-
ið.
Er það tilfellið, spurði Krist-
ján, að Sæljónið eigi að kosta
4.5 milljónir? Já, svaraði Guð-
laugur; útgerðarráðsmönnum
þótti það dýrt, enda vildi Guð-
mundur Guðmundsson í Lýsi
og mjöl h.f. ekki blanda sér
inn í þau mál. Hann lagði hins
vegar til að útgerðin keypti
nýja báta. Sá spurði Kristján
Guðlaug, hvort allir hafi greitt
atkvæði með því að kaupa Sæ-
ljónið á 4,5 milljónir. Það var
samþykkt, svarar Guðlaugurj
með fjórum samhljóða at-
kvæðum, því Guðmundur í Lýsi
og mjöl h.f. sat hjá.
Það vita allir Hafnfirðingar,
er Guðlaug Þorsteinsson
þekkja, að þar fer sannorður
maður.
Hafnarfirði 13. marz 1963.
Markús B. Þorgeirsson.
Framboðslisti
Alþýðuflokksins
í Norðurlands-
kjördæmi eystra
Fyrir helgi birti Alþýðublaðið
framboðsjista Alþýðuflokksins í
Nqrðurlandskjördæmi eystra
við alþingskosnjngamar í sum-
ar. Eru 6 efstu sætl hans þann-
ig skipuð:
1. Friðjón Skarphéðinsson, al-
þingýsmaður, Akureyri
: 2 Bragi Sigurjónsson trygginga.
fulltrúi, Akureyri
3. Guðmundur Hákonarson
verkamaður, Húsavík
4. Tryggvi Sigtryggsson bóndj.
Laugabóli
5 Hörður Bjamason skipstjóri,
Dalvík.
: 6 Guðni Árnason gjaldkeri,
Raufarhöfn.
Skipan fjögurra efstu saeta
listans er óbreytt frá síðustu
kosningum.
Síldin, sem veiðiist á miðunum við ísland, er eitthvert bezta hráefni sem völ er á og með
fullkominni nýtingu hennar má gera úr henni eftirsótta og verðmikla gæðavöru.
FISKIMÁL - Eftir Jóhann J. E. Kúld
í
4
4
4