Þjóðviljinn - 31.03.1963, Blaðsíða 5
Sunmidagur 51 marz 1963
- HðÐVIURHi
SfDA g
Þannig lftur stökkbrautin út daginn sem Holmenkoilen-stökk-
keppnin fer fram. Fagurt umhverfi og áhorfendur talsvert á
annað hundrað þúsund.
I
Holmenkollen-stökkbrautin í dag. Stækkunin í vetur var í þvi
fólgin -1 lengja aðrennslisbrautina frá stöplinum t.h. á myndinni.
Va gg skíðaíþróttar-
innar
Skíðaíþróttin eða skíðaferðir
um snævi þakin lönd, þar sem
skíði voru notuð sem sam-
göngutæki, er margra alda
gömul, og segir víða frá þvi í
gömlum sögnum.
Fyrstu skipulögðu skíðamótin
í Noregi munu hafa farið fram
í Oslo árið 1879. Fjórum árum
síðar var stofnað félag sem
hafði aðsetur í Oslo og kallaði
sig: „Foreningen til Skiidrætt-
ens fremme“. Markmið þess er
að vinna að framgangi skíða-
íþróttarinnar . í Noregi. Það
gengst fyrir aðeins einu skíða-
móti á vetri, og hefur byggt
Holmenkollen-stökkbrautina, —
sem er sú stökkbraut sem
frægust mun allra stökkbrauta
í víðri veröld þótt margar
stærri séu til víðsvegar, bæði i
Nóregi og í öðrum löndum.
73 ára þróun þessarar braut-
ar er orðin löng og merkileg.
Ég notaði tækifærið til þess að
kynnast þeirri þróunarsögu, sem
tók síðustu breytingunni á
þessu ári, en engan veginn er
þar með sagt að það sé sú
síðasta.
Það var árið 1890 sem Hans
Krag vegaverkfræðingur og
Fritz Huitfeldt lögðu til að
gerður yrði stökkpallur móti
svokallaðri Besserudtjöm.
Þessu var. ekki svo illa tekið
en þar mátti engu breyta hvað
snerti landslag.
Aðéins mátti fella fáein tré.
og þegar snjóaði var hlaðinn
upp pailur úr snjó og sprekúm.
Það kom brátt i Ijós að að-
rennslið var ekki gott, smáhæð
eða kúla rétt fyrir framan pall-
inn orsakaði að menn vildu
„detta“ niður á hana. 1 þá
daga voru ekki til neinar
teikningar af skíðastökkbraut-
um, svo byggt var á reynslu
líðandi stundar, og hinir reyndu
sögðu að kúlan yrði að fara.
Lagðar voru til 2000 krónur,
sem voru miklir peningar í þá
daga, og þar með var fyrsta
breytingin gerð á landinu. Fáa
eða enga mun hafa grunað að
bessar 2000 krónur yrðu undan-
fari þeirra breytinga, sem síðar
komu.
Fyrir aldamótin voru stökkin
þetta frá 15—25 m., og þótt
brautin væri löguð var ekki
ætlunin að við það yrðu stökk-
lengdir meiri heldur að betra
væri að stökkva.
Fyrstu 10 árin voru stökkpall-
arnir búnir til úr snjó og
sprekum, og flutt upp eða nið-
ur í brekkunni eftir því sem
færið var. Það er ekki fyrr en
1904 sem pallinum er ætlaður
fastur staður með því að byggð-
ur er pallur úr steinum. Árið
1907 er grafið úr brekkunni
þar sem komið er niður til
þess að minnka þrýstinginn
þegar niður var komið. Þrem
árum síðar er pallurjnn fluttur
10 m hærra upp, og tveggja
metra hleðsla efst í aðrennsl-
inu er hlaðin. Þessi upphækkun
var falin eins og hægt var svo
að ekki væri hægt að sjá að
hér væri um tilbúinn aðrennsl-
ispail að ræða! En þar með var
þetta byrjað, og það var ekki
langur tími til næstu breytinga,
»n það var upphækkun um
-æstum 10 m, og sem var enn-
"i-emur flutt 10 m ofar. Þetta
ætti miklum andmælunv'Upp-
hækkanir, pallar í skíðabrekku
var fjærri öllu lagi! Urðu mikl-
ar umræður og deilur um bygg-
inguna og í gamni var hún
kölluð „Babelstuminn*'!
Saga Holmenkollen - stökkbrautar
Frá 15 m.
í 90 metra
skíðastökk
Frímann He/gason
skrífar frá Osló 20 marz
Því hefur löngum verið haldið fram, að
vagga skíðaíþróttarinnar hafi staðið í Nor-
egi. Er þá átt við að þar hafi fyrst verið
hafnar reglulegar æfingar og keppni í skíða-
íþróttinni.
„Smá Himmelbjerg“
(Politiken K-höfn 1903).
Þegar þessar skíðastökksbygg-
ingar fóru að spyrjast út, vakti
það að sjálfsögðu mikla athygli
i öðrum löndum, og þótt Danir
hafi ekki verið miklir skíða-
menn þá vildu dönsku blöðin
samt fylgjast með þessu og
sendi Politiken blaðamann til
mótsins. Segir blaðamaðurinn
skemmtilega frá þessu eins og
honum kom þetta allt fyrir
sjónir á því herrans ári 1903,
eða fyrir réttum 60 árum.
Þar stóð m.a.: — „Það tekur
mann 2 tíma að komast frá
bænum til Holmenkollen, þvi
oft er stanzað. Eimlestin er
klingjandi röð af yfirbyggðum
vögnum, sem hestum er beitt
fyrir, og sjálfir hestamir
klæddir hvitum teppum.
Ökuþórinn hefur á höfðinu
skinnhúfu mikla, og með loðna
kraga um hálsinn.
Af stúlkunum, sem eru vafð-
ar inn í grátt skinn, sér mað-
ur naumast nema tvö lítil
augu. — —
Loksins er lestin komin upp
að ferðamannahótelinu, og leys-
ist þar upp á hinum freðna
snjó. Á þessu hjami standa
•hundruð af vögnum þessum, og
þúsundir af fólki. Á allar hliðar
má sjá brekkur. og í einni af
beim sjáum við breiða renni-
braut. Hér fer fram hið fræga
Holmenkollen-skíðastökk. Hugs-
ið ykkur skíðastökkvara sem
stekkur efst af Sívalatuminum,
myndar boga í loftinu og kem-
ur niður á Köbmagergade, og
sem örskot rennur hann eftir
götunni, og verður svo skyndi-
lega að stanza við grindina hjá
Ranch Uhr!
Nákvæmlega þessa loftferð
munu hundruð hraustra Norð-
manna fara á þessum mikla
Holmenkollendegi, og þeim sem
bezt tekst í þessu „dauða-
stökki" mun verða, áður en sól
er sezt, hetja borgarinnar.
Lúðurþeytari gerir viðvart,
þegar stökkvarinn kemur (það
er gert enn). Augu allra bein-
ast að litlu striki efst í brekk-
unni. Strikið rennur niður á
við og vex og verður að manni,
sem nálgast pallbrúnina. Hann
réttir skyndilega úr sér og svíf-
ur niður með arma útrétta. —
20.000 manns halda niðri í sér
andanum.
Stúlkunum sortnar fyrir aug-
um. — Mannfuglinn svífur ró-
lega á vængjum sínum til
jarðar. Nokkrar sekúndur líða
sem virðast heil eilífð. Heldur
hann jafnvægi? Skíðin snerta
jörðina með daufu höggi. Hann
stendur! Hann stendur! Það
fer fagnaðarkliður um mann-
fjöldann. Hann rennur út yfir
tjörnina, rífur af sér húfúna,
og þegar hann nálgast mann-
vegginn tekur hann „Hardang-
urs sving" svo skíðin sleikja
hinn hvíta dún. Þá losnar um
tungutak áhorfenda, og fagnað-
arlætin ganga eins og straum-
kast um öll áhorfendasvæðin!
Stoltara augnablik getur ung-
ur Norðmaður ekki lifað! Tutt-
ugu þúsund hjörtu slá fyrir
hann, og þessi hjartsláttur
grefur um sig í heimabyggð
hans. — —
Sjónleikurinn á þessum hvíta
velli í miðjum skóginum um-
kringdur af mannfjöldanum er
einstæður! Sprunginn út úr
norskum iþróttum og þroskaður
og þróaður í norsku andrúms-
lofti, og er aðeins hægt að sýna
á Norðurlöndum og þá fyrst
og fremst í Noregi, þar sem
æskufólkið gengur á skíðum frá
því að það fæðist!
Brautin hrynur
Þessi „Babelstum“ var svo
reyndur 15. jan. 1914. Þótti 511-
um sem þar tóku þátt mikið
til hans koma, og nú var
lengsta stökkið 34 m. Þéir voru
allir sammála um það að hér
var stefnt í rétta átt, og að
þetta væri einstætt fyrir sögu
skíðaiþróttarinnar i Noregi.
Næst var ráðizt i það hvað
eftir annað að breyta brekk-
unni þar sem komið var niður,
og með þvi að grafa hana méir
og meir út fengust lengri og
lengri stökk.
Með þessum breytingum var
talið að þar með væri öllum
lagfæringum lokið. En þá skeð-
ur það, sem enginn hafði gert
ráð fyrir, að gæti komið fyrir.
Hinn upphækkaði pallur, sem
svo mikið hafði verið barizt
um 1913—14, og hafði nú hlotið
náð fyrir allra augum, hrundi
daginn eftir Holmenkollen-
keppnina 1927. Gaf hann sig
undan gífurlegum snjóalögum,
sem voru í Noregi það ár.
Töldu þeir sig hafa sloppið vel,
að hann hrundi ekki meðan á
móti stóð. Þetta varð til þess að
nú voru sett lög um styrkleika
slíkra palla hvar sem var í
Noregi.
Helmingi hærri rís
Stjórn félagsins var sammála
um það að ekkert þýddi að
fara að gera við hinn fallna
pall. Gerðar eru teikningar að
nýjum, stórum eða helmingi
hærri en hinn var — 19 m.,
og hann fluttur nærri 9 metra
aftur og upp í hlíðina.
Vafalaust fyrir áhrif gömlu
brautarinnar höfðu slikar
bautir verið reistar víða þar
sem skílðaíþróttin var stunduð,
og þá helzt í Noregi.
Um 1920 voru stökklengdir
um 30 m., en þegar hér var
komið sögu voru víða til
brautir sem hægt var að
stökkva í um 40 m., og til voru
brautir sem hægt var að
stökkva 50 til 60 m. Holmen-
kollenbrautin varð að fylgjast
með og því var þetta skref
tekið, og nú var hægt að
HolmenkoIIen-stökkkeppnin er
mestj viðburður í íþróttaheim-
inum vetur hvern. Þróunin f
stökkinu á sér langa sögu, og
kemur skýrast fram á Holm-
enkollen. Norðmenn eru upp-
hafsmenn skiðastökksins. Þeir
i-eggja jafnan höfuðáherzln á
þessa íþróttagrein, og þeir
hafa lengstum átt marga af
fræknustu sk í ðastökkm önn um
heimsins. Myndirnar þrjár sýna
vel þróun stökkstílsins gegnnm
árin. Efsta myndin er af Eint-
ar Landvik, og tekin 1920.
Lengi vel þótti sá stökkva
bezt sem stóð teinréttur ofan
á skiðunum í stökkinu. Mynd-
in í miðjn er af Reider And-
erseti, tckin 1938. Hann beyg-
ir sig fram og armarnir era
teygðir fram á við. Neðsta
myndin er af
bezta stökk-
manni Noregs f
dag, Toralf Eng-
an, og hann hef-
«r tileinkað sér
þann stökfcstil
sem myndin
sýnir og allir
bestn skíða-
stökkmenn nota
nú orðið.
stökkva þar um 50!
Þrátt fyrir þessa stækkun leið
ekki á löngu þar til fréttir
bárust af því að í Mið-Evrópu
væru að rísa brautir sem haegt
væri að stökkva í um 70 sn.
Það setti ugg að forsvars-
mönnum Holmenkollen, vegna
þeSs áð því vár'slegið fösttrað
ekki væri hægt að stækka
hann meir. Nú vom góð ráð
dýr. Hvað skyldi gera? Bent
var á annan stað ekki langt
frá sem heitir Rúdkleifa, þar
sem svigið fier fram á Holmen-
kollenmótunum nú.
Þá tekur Skiforeningen það
til ráðs að heyra hvað hinir
starfandi skíðamenn vilja og
sendir 240 skíðamönnum spum-
ingabréf. Svörin vora nokkuð
mismunandi en mikill meiri-
hluti vildi halda staðnum.
Þetta varð til þess að stjóm
Skiforeningen ákvað að byggja
turn úr steinsteypu sem væri
40 m. hár og var hafizt handa
uf þetta 1939, og þannig var
hann notaður það sama ár. en
haldið var áfram að vinna að
honum með tilliti til HM árið
eftir. En þá kom styrjöldin og
varð hlé á byggingunni. Ekki
er stríðinu fyrr lokið en haf-
izt er handa á ný.
Nýir áhorfendapallar breyta
útliti brekkunnar þar sem
komið var niður, og nú héldu
flestir að hann væri |þó endan-
lega eins og hann gæti orðið!
Nei, bíðum við. Árjð 1948
sækir Oslo-borg um að fá að
halda Vetrarolympíuleikana
1952, og fær það. Hvemig
mátti það gerast? Holmenkoll-
en-stökkbrautin var endanleg?
Djarfar áætlanir eru gerðar,
og eftir þvi sem tíminn leið
urðu þær jafnvel enn ótrúlegri
en í byrjun. Hvað út'Iit snertir
er það eins og það er enn í
dag, með föstum áhorfenda-
svæðum, konungsstúku, skíða-
safni, veitLngasölum. lyftum
upp í tuminn, grafið í brekk-
una niður við tjörnina. Þessar
umbætur kostuðu um 1.5 millj.
norskra króna, og vafalaust
talið að þar með væri þó end-
andlega frá mannvirki þessu
gengið, nema hvað viðhald
snerti.
Stökklengdin var líka orðin
um og yfir 70 m. og það
skemmtilega var að alltaf hélt
stökkbrautín sínum sétxátt1
kennum.
Vilja Vefrar-OL 1968
En hér var það eins og evö
oft á þessari öld framfaia og
tækni. að það ómögufega gerð-
ist. Brautin var eim stækkoð,
og meiri stökklengtE® gerðar
mögufegar! En hvemig var
þetta hægt? Áður var
tuminn tmdir enda aðrennsBs-
brautarinnar, og stertdtrr hann
raunar enn á sama stað. En
þá var horfið að þvS ráði að
rífa efri hluta aðrermsJásbrattfc;
arinnar, og þá um feiS aðeáns
ofan af tuminum einnig. Sið-
an er hafizt handa ög með
j ámbentri steinsteypu er
brautín hækkuð og framlengd,
og tuminn notaður sero tmdir-
staða áfram. Brautin hefur
þannig fengið allt annað út&t.
Laga varð éinnig brekktnta
sem komið var niður í og
lækka vatnið í tjöminni fyrir
neðan.
Var það í fyrsta sinn sern
brautin var reynd á móti ein-
mitt í þetta sinn, og reyndist
sem fyrr að hún heldur ein-
kennum sinum, sem erfið brant
og sérstæð.
Nú er hinn svokallaði „krit-
iski“ punktur miðaður við 80
m stökk, en talið er, að þar
megi stökkva nær 90 m ef vel
tekst. og ef stokkið er af efsta
aðrennslispalli, en það var
ekki gert á mótínu á sunnu-
daginn vegna vindsins, en eigi
að síður stökk Yggeseth 84,5 m.
Ástæðan til þess að ráðizt
var í þetta núna var sú, að
Oslo-borg hefur hug á að fá
Olympíuleikana 1968 til Oslo,
en Alþjóðaskíðasambandið hef-
ur ákveðið að stökkbrautir fyr-
ir OL skuli vera aðeins staerri
en Holmenkollenbrautin var.
Þannig varð það ómögulega
að veraleika, og það með mikl-
um glæsibrag. Og nú spyrja
menn: Hefur Holmenkollen-
stökkbrautm ekki stigið siðasta
skref sitt til fullkomnunar?
Enginn mun þora að svara að
svo sé. Það ómögulega hefur
gerzt og þvtí skyldi það ekki
geta gerzt aftur?
Frímann.