Þjóðviljinn - 06.04.1963, Blaðsíða 7

Laugardagur 6. anríl 1963
ÞlðÐVILIINN
8tÐA 1

Vísindi
Forvitnir menn og
hugvitssamir hafa
lengi velt fyrir sér
þeirri spurningu hve
jörðin sé gömul. Og
voru reyndar oft gerð-
ar tilraunir til að fá
svar við þessu, og þær
voru margar einkenni-
legar. Uppi var á 18.
öld franskur náttúru-
fræðingur, Georges
Buffon að nafni. Hann
hitaði tvær málmkúl-
ur til að bera saman
þann hraða sem þær
þurftu til að kólna við
hugsanlegan „kólnun-
arhraða“ jarðar, sem
einhverju sinni hafði
verið heit — það þótt-
ist hann vita. Hann
komst að þeirri niður-
— tækni
Charles Darwin
er jör
stöðu, að jörðin væri
að minnsta kosti 75
þúsund ára gömul. Það
er ekki hægt að segja
að Buffon hafi rang'f
fyrir sér. Hnöttur vor
er í raun réttri meir
en 75 þúsund ára.
Spurt er samt — hve
miklu meir?
Síðar kom Darwin blessað-
ur og gaf mönnum þróunar-
kenningu sína og upp frá þvi
varð mönnum ljóst að líf
hafði verið á jörðinni hundr-
uð millj. ára. Tilrautiir voru
gerðar til að ákveða aldur
hennar eftir þeim tíma sem
þurfti til að salt safnaðist fyr-
ir i úthöfum, en salt þetta
heíur skoiazt af meginlöndum,
eins og kunnugt er. Þessir út-
reikningar, sem voru að vísu
nokkuð ónákvæmir, sýndu að
höf á okkar hnetti eru að
minnsta kosti 350 milljón ára
gömul.
Tuttugasta öldin kom með
nýjar uppgötvanir í kjarn-
eðlisfræði. Einkum hafði verk
Pierre og Maríu Curie mikla
þýðingu, en uppgötvanir
þeirra á sviði geislavirkni
gerði mönnum kleift að dag-
setja sköpun jarðar með miklu
meiri nákvæmni en áður.
Geislavirk efni hafa sem
kunnugt er eiginleika tíma-
mælis. Þau eyðast stööugt og
breytast í önnur efni. Hvert
efni hefur ákveðinn eyðing-
arhraða. Þannig breytist hið
upphaflega magn af einum
ísótópa geislavirks úraníums
í blý á 4.49 sinnum 109 árum.
Með því að ákveða hve mikið
af úraníum hefur varðveitzt
í ákveðnu bergi og hve mikið
blý hefur safnzt þar fyrir er
hægt að ákveða aldur þess af
töluverðri nákvæmni. Með
þessari aðferð hafa vfsinda-
menn ákveðið aldur elztu
bergtegunda sem fundizt hafa.
Og það foom á dagini»aðt>ær
eru 3500 milljón ára gamTar.
Ennfremur er það vitað, að
kjamar þeirra frumefna sem
reikistjörnur mynda, byrjuðu
að myndast úr geimryki fyr-
ir um það bil 5000 milljónum
ára og eru þessar uppiýsingar
einnig fengnar með rannsókn-
um á geislavirkni. Þetta þýðir
að þótt aldur jarðar sé meiri
en 3500 milljón ár þá er hann
minni en 5000 milljónir.
En þótt við getum aðeins
mjög óákveðið sagt til um ald-
ur jarðar samkværnt blýað-
ferðinni, þá getum við ákveð-
ið mjög nákvæmlega aldur
bergtegunda, Þetta er mjðg
þýðingarmikið til að skilja
ýmsar jarðfræðilegar breyting-
ar — og kemur til dæmis
mjög að gagni þesar leitað er
að dýrmætum efnum.
En því miður er iítið 'if
úraníum í jarðskorpunní, og
það er alls ekki ' öllum berg-
tegundum. 1 fyrra fengu tveir
sovézkir visindamenn Lenin-
verðlaun fyrir síðustu aðferðir
til að ákveða aldur bergteg
unda. Þeir lögðu til að það
yrði gert með aöstoð annarra
frumefna — geislavirks pot-
assium. sem breytist f argon *
og rúbílíum sem 'breytist f *
strontíum. Þessi aðferð hefur
mjög margt til síns ágætis,
því potassium er mjög algengt
efni og firinst næstum því f
öllum bergtegundum. Að vísu
er „potassium-argon“-aðferðin
ekki eins Viákvæm, því að arg-
on er gastegund og því er allt-
af hægt að gera ráð fyrir lít-
ilshnftar skekkjum.
Það eru einnig til aðrar
merkilegar aðferðir til að
reikna út aldur jarðar. Þannig
hefur magn það af argon sem
til er í andrúmsloftinu leyft
mönnum að draga þá ályktun
að það hafi verið til að
minnsta kosti 3100 en ekki
meira en 4000—5000 milljónir
ára.
Það er og athyglisvert að
aldur loftsteina og jaröarinnnr
er hinn sami. Máski bendir
þetta til að allar reikistjörn-
um sólkerfis okkar hafi orðið
til á svipuðum tíma. En úr
þessu verður aðeins skorið er
við fáum nægilegnr upplýs-
ingar um aðrar reikistjömur.
Og er eitt verkefni geimsigl-
f-ngan-na einmitt fólgið í þvi,
að sjá okkur fyrir þeim.
Hin sameinaða stjórnar
stefna krata og íha
Vísitala vöru og þjónustu hefur hækkað
um 47% frá 1. mari 1959—almennt kaup-
gjald hefur hækkað um 27% á sama tíma
,,Til þess að koma í veg fyrir, að aftur hefjist það kapphlaup milli
verðlags og kaupgjalds, sem tókst að stöðva á síðastliðnu ári legg-
ur ríkisstjórnin til, að óheimilt sé ag miða kaupgjald við breytingar á
vísitölu",—■ svo segir í ,,Viðreisn“, hinni hvítu bók ríkisstjórnar-
innar 1960 á bls. 4.
Árið 1959 sögðust kratar hafa
stöðvað verðbólguna í landinu
með kaupránslögunum og þvi
sem þeim fylgdi. „Stöðvunar-
leiðin“ var kjörorð þeirra í
kosningabaráttunni 1959, en f-
haldið sagði, að næsta skrefið
væri „leiðin til bættra lífs-
kjara“ undir forustu þess. Þetta
skref var stigið með „viðreisn-
inni“ 1960.
Ráðið óskeikula,
sem reyndist illa
Ráðið, sem átti að tryggja
það að verðbólgán yrði endan-
lega stöðvuð, var afnám vísi-
töluuppbóta á kaup. Og hver er
svo reynsian? — 1 marz 1959
var vísitala vöru og þjónustu
færð niður í 100 stig. Á því
ári urðu engar kauphækkanir
og ekki heldur á árinu 1960.
En um mitt ár 1961 var vísi-
tala vöru og þjónustu kom-
in upp í 118 stig, eða hafði
hækkað um 18%, án þess að
nokkrar almennar , kauphækk-
anir hefðu orðið. Þá sá verka-
lýðshreyfingin sér ekki íært að
una lengur þessari nýstárlegu
,.stöðvunarleið“, — hin „bættu
lifskjör“ létu líka ekkert á sér
bóla af cðlilegum ástæðum.
Verkalýðshreyfingin átti því
ekki annars úrkosta en að
reyna sjálf að rétta hlut með-
lima sinna. Það hefur kostað
hdna mórg og erfið verkföll, og
meðal þeirra lengstu eru: Verk-
fallið í Vestmannaeyjum frá
25. janúar til 1. marz 1961, 6
vikna verkfall verkakvenna i
Keflavik og Njarðvíkum (26.
marz til 9. maí), Dagsbrúnar-
verkfaliið frá 29. maí til 29.
júní 1961, verkfall togarasjó-
m>iMna frá 10. marz til 18. júlí
1961 og verkfall jámiðnaðar-
mpnna f Reykjavík frá 5. maí
til 8. júní 1961.
Vörur og þjónusta
hafa hækkað
um 47 %
En ríkisstjómarflokkamir
hafa stöðugt magnað viðreisnar-
-'erðbólguna með nýjum gengis-
fellingum og sölusköttum á all-
t>- almennar neyzluvörur til
l-" að ná aftur þeim litlu
''=uphækkunum, sem verkalýðs-
félögunum hefur tekizt að
knýja fram. Síðustu vfsitöluút-
rcikningar sýna þannig, að
vísitala vöru og þjónustu er
komi;- í 147 stig, — hefur
hækkað vrn 47%, en það sam-
svarar 94 stiga hækkun sam-
kvæmt eldri vísitöluútreikningi
Upplausn í öllu
launakerfinu
Þjóðviljinn hefur gert laus-
legt yfirlit yfir helztu vinnu
deiiur og verkföli. sem orði''
hafa i t.íð „viðroisnarinnar11
Þar er þó einungis stiklað á
stærstu viðburðum, þar sem -i-
gemingur hefur reynzt ó ]
skömmum tíma að afla ná-
kvæmra upplýsinga um þetta 1

efni, enda ber þess að gæta að
fjölmörg féiög fylg.ia að jafn-
aði í kjölfar stærri félaganna
og fá kauphækkanir og kjara-
bætur án þess að til verkfalla
komi.
Þessi annáll um verkföll und-
ir viðreisn sýnir glöggt, hve
mikla ókyrrð „viðreisnin" hefur
skapað í öllu iaunakerfi vinn-
andi fólks, ekki einungis með-
al verkalýðsfélaganna, heldur
meðal allra starfsstétta þjóðfé-
lagsins. Enda hefur ríkisstjóm-
in neyðst til þess að játa það
bæði beint og óbeint að allt
launakerfið sé farið úr skorðum
vegna dýrtíðarflóðsins, sem
„viðreisnin" hefur hellt yfir
þjóðina. Svo alvarlegt er þetta
ástand, að sérfræðingar á ýms-
um sviðum hafa unnvörpum
flutzt úr landi til þess að leita
sér atvinnu erlendis.
Sammæli manna
úr ölium stéttum
og flokkum
„Viðreisnin" er einungis
beint framhald af kaupráns-
stefnunni, sem lögfest var af
stjóm Emils Jónssonar 1959
með fulltingi íhaldsins — og
Framsóknar líka: Stjórnarflokk-
arnir geta ekki kennt því um
að verkalýðshreyfingin hafi
með óbilgimi og ótímabærum
kröfum komið í veg fyrir, að
reynsla fengist af öllum þess-
um ráðstöfunum.
Verkalýðshreyfingin beið á-
tekta allt árið 1959 og enn leið
árið 1960 án átaka, svo að rík-
issíjórninni gæfist kostur þess að
sýna og sanna, að „viðreisnin'1
leiddi til bættra lífskjara. Það
er ekki fyrr en á miðju án
1961, sem verkalýðshreyfingin
hefur almennt baráttu til þess
að bæta upp að nokkru það, sem
viðreisnin hafði svipt hana. Og
ekki aðeins verkalýðshreyfing-
in, heldur allar launastéttir
þjóðfélagsins höfðu þá fengið
svo dýrkeypta reynslu af „við-
reisninni“, að það var sammæli
manna úr öllum stéttum og úr
öllum flokkum, að lengur yrði
ekki við unað.
Uppskeran:
Landflótti sér-
menntaðra manna
og óðaverðbólga
Barátta vinnandi fólks gegn
„viðreisnar“-verðbólgunni hef-
ur staðið linnulaust frá því
sumarið. 1961. „Verkalýðsfélög-
in hafa háð harðvítug og löng
verkföll. Opinberir starfsmenn
hafa unnvörpum sagt upp starfi
sínu og fjöldi sérmenntaðra
manna hefur flúið til útlanda
Aðrir hafa verið skyldaðir að
vinna áfram með þvirtgunarlög-
um, sem ráðherrar „viðreisnar-
innar“ hafa keppzt um að
setja.
Sú kenning ríkisstjórnarinnar
og sérfræðinga hennar, að teng-
ing kaupgjalds við vísitölu sé
undirrót verðbólguþróunarinnar
og alls ills hér á landi. hefur
því reynzt harla gagnslítjl, Af-
nám þessara tengsla hafa him
vegar skapað þann óróa og ó-
vissu í kaupgjaldsmálum, sem
raun ber vitni. Verkalýðsfélögin
hafa ekki getað gert samninga
nema til mjög skarnms tima og
haft í þeim ákvæði um að segja
Kratan
Stöðvunar-
stefnan'
mætti þeim upp, ef verðlag
hækkaði um tiltekinn hundraðs-
hluta. Og reynslan er: „Við-
reisnin" hefur leitt af sér al-
gjört öngþveiti í öllum launa-
og kjaramálum.
Þjóðviljinn mun á næstunní
rekja nánar þróun kaupgjalds-
og verðlagsmála undir „við-
reisn“ í ljósi þeirra fyrirheita,
sem núverandi stjórnarflokkar
gáfu við upphaf valdaferjls
síns.
Tilraunir með ný lyf
vekja mikla athygli
A þingi sálfræðinga sem
haldið var í Kaupmannahöfn
1961 mættu tveir ungir sál-
fræðingar frá Harvard, Timo-
thy Leary og Richard Alpert.
Fyrirlestrar þeirra um tilraunir
með efni, sem kallast meskalin
eða psilocybin, vöktu þar ó-
hemju athygli, og var ekki um
annað meira talað í borginni
þá dagana.
Sálfræðingum þessum hefur
nú verið vikið frá störfum við
háskólann, og því borið við,
að þeir hafi gert ótilhlýðilegar
tilraunir á niönnum með efni
þetta. Sagt er að þeir láti sér
það í iéttu rúmi liggja. „Aðal-
atriðið er að okkur gefist tæki-
færi til að halda áfram rann-
'óknu.m okkar“. segja þeir.
Annars er aðalmaðurinn 5
sáifræðingamótinu hinn heims-
kunni rithöfundur og heim-
spekingur Aldous Huxley, og
flutti hann þar eldlega ræðu
um ágæti meskalins, sem hann
taldi að mundi m.a. geta af-
stýrt ófriði, því að hver sem
smakkar þetta ágæta efni.
hann er frjáls maður upp frá
því sagði hann, því að honum
gefst innsæi í það sem utar
og ofar liggur venjulegri
skynjun og skilningi, og engin
orð megna að lýsa, en gera
manninn nýjan eins og þann
sem hólpinn er. Engin óholl
áhrif eru sögð fylgja, en raun-
ar vantar fullnaðarúrskurð um
að svo sé.
Þó að psilocybin (samskonar
efni og meskalín en unnið á
efnarannsóknarstofum) sé ekki
enn haft til sölu opinberlega
er miklu af því smyglað. Eink-
um er það vinsælt hjá hin-
um svokölluðu beatnikum. eða
samtökum landeyða og auðnu-
leysingja. unglinga sem ekkl
eiga sér neitt markmið annað
en það að lifa lifinu án mark-
miðs „og leika því kátir líf-
ið við“. Dæmi eru um það að
glæpamenn hafi tekið gagnger-
um sinnaskiptum við að taka
meskalín, og orðið fyrirmynd
heiðarlegra manna.
Lyfjaverksmiðjan Sandoz í
Sviss hefur framleitt efni betta.
en mun framvegis ekki láta
það af hendi við aðra en vís-
indamenn. sem gera tilraunir é
dýrum og hafa til þess styrk
af opinberu fé.
En beir félagar. Leary oc
Alpert. eru ekki af baki dottn-
ir. Þeir hafa sem stendur bæki-
stöð í Boston. og kalla fyrir-
tæki sitt Alhjóðleg samtök ti)
irelsis hinu innra með mann'.
^einna hyggjast beir taka á
jeigu gamalt hóte) i Mex-íkó
til samvista fyrir bá «°rr komn-
ir eru á bær sig’i''' ->ðir anó
ans, sem kynni af meskab
ein fá veitt.
1 *