Þjóðviljinn - 23.04.1963, Blaðsíða 4

4 SífclA
H9DVILJINN
Þriðjudagur 23. apríl lf>63
Ctgeíandi:
Ritstjórar:
Fréttarltstjórar
ílltS'
Sameiningarflokkur albvðu — SósialistaflokK
unnn —
ívar H Jónsson Mlagnús Kiartansson Sigurð
ur Guðmundsson (áb)
Jón Biarnason Sigurður V Fnðbiófsson.
"''>=mear orentsmið'á Skólavrirðust. 19
Sími 17-500 (5 línur) Áskr'ftarverð kr 65 á mánuði
Lústkg framkoma
■jlyfénn sem einblína á það eitt að raka saman
groða af vinnu annarra hafa löngum viljað
fara í kringum kaupsamninga ef þeir hafa treyst
sér til, þeir ósvífnustu vildu helzt geta hagaðj
framkomu sinni gagnvart vinnandi fclki eins og^
engin verkalýðsfélög væru til í landinu, engir
kaupsamningar væru til í landinu, og jafnvel
án þess að muna eftir að lög gilda í landinu um
rétt vinnandi manna til þess að fá greitt samn-
ingsbundið kaup refjalaust.
'F’ramferði manna eins og þeiria Rafnkelsstaða-
feðga og Miðness h.f., sem enn þrjózkast
við að gera upp við skipverja á bátum sínum
frá síldarvertíðinni 1962. í þeirri von að geta
með einhverjum klækjum komið sjómönnun-
um undir gerðardómsránið, hefur vakið for- ‘
dæmingu allra þeirra sem kynnast málunum.
Hætt er við að í almenningsálitinu fari ljóminnj
af metskipum flotans, ef eigendur þeirra láta
sér ekki nægja þann gífurlega gróða sem afla-
uppgrip undanfarinna ára hafa fært þeim,
heldur kjósa að standa í stríði við sjómennina
til að svína á þeim með kaupið. brjóta meira
að segja landslög með því að halda úti skipum
án þess að lögskráð sé á þau tímu-m- saman
Þessum mönnum og fyrirtækjum er ráðlegast
að gera sér ljóst að framkoma þeirra er með
öllu óverjandi, sjómönnum er ljóst að þeir þurfa
ekki að láta bjóða sér slíka ræfii.sframkomr
gagnvart vinnandi fólki.
Lélegt vitssi
f^að er sorglegur misskilningur hjá Alþýðu-
*■ blaðinu sem fram kemur á sunnudaginn að
nokkru máli sé lokið eða nokkurt málsatriði sé
öruggt, þó fyrir liggi yfirlýsing urn málið frá
Guðmundi í. Guðmundssyni utanríkisráðherra
Enn sorglegri og fáránlegri verður þessi mis-
skilningur ef það er Qandhelgismál íslands sem j
um er að ræða. Og segja má að það sé hámark
alls misskilnings að halda að ummæli þessa
manns skeri úr um nokkurn hlut þegar ummæl-
in varða viðskipti íslenzkra stjórnarvalda og
Bretlands um landhelgismál íslendinga.
Qjálfsagt má segja að fyrir komi oftar en þyrfti
^ að íslenzkir ráðherrar og alþingismenn fari
með rangt mál í ræðum á Alþingi. En þess eru
vonandi ekki mörg dæmi að ráðherra hafi staðið
upp á Alþingi og gefið hátíðlega yfirlýsingu
varðandi mikilvægt mál, yfirlýsingu sem al-
þingismönnum og þjóðinni allri var að sjálf-
sögðu ætlað að trúa og byggja á mat sitt hvem-
ig málin stæðu, en nokkrum vikum síðar hafi
Alþingi og öllum landsmönnum orðið ljóst að
ráðherrann hafði vísvitandi gefið Alþingi og
alþjóð rangar upplýsingar um málið með yfir-
lýsingu sinni.
Fgað er ekkert leyndarmál hver þessi ráðherra
* var, né hitt að málið var landhelgismálið
Sennilega veit Alþýðublaðið það líka. — s.
erum
m
l1
hagsmunabarátta almennings
Núverandi stjórnarflokkar
hafa setið að völdum síöan í
árslok 1953, að Sjálfstæðis-
flokkurinn myndaði minni-
híutastjórn Álþýðuflokksins.
eins og sú stjórn var bá svo
ógætlega skilgreind. Á þessu
tímabili hefur meira verið
þrengt að kjörum launafólk3 og
réttindum samtaka þess með
valdboðum og hverskonar
stjórnmálalegum aðgerðum en
áður eru dæmi til í þessu
landi. •
í ársbyrjun 1959 var allt
samningsbundið kaupgjald
lækkað um rösk 13% með
lagaboði. Með þessari ráðstöf-
un voru löglegir samningar
vei’kalýðsfélaganna um kaup
launafólks að engu gerðir. Eft-
ir kosningarnar 1959, þegar
Sjálfstæðisflokkurinn þorði að
taka stjómarforustuna opinber-
lega i sínar hendur, var haldið
áfram á sömu braut. Snemma árs
1960 hófs viðreisnin með stór-
kostlegri gcngisfcllingu. í kjöl-
far gengisfellingarinnar fvlgdu
gífurlegar verðhækkanir og
hvað mestar á helztu nauð-
synjavörum almennings. En
þetta var aðeins önnur hlið
málsins, sem að launþegunum
snéri. annað og meira fylgdi
með. í tvo áratugi höfðu þau
ákvæði verið í samningum
verkalýðsfélaganna við at-
vinnurekendur, að kaup skyldi
hækka samkvæmt vísitölu, ef
verðlag hækkaði. Þessi sjálf-
sagða verðtrygging á kaupinu
var afnumin með gengislækk-
unarlögunum.
Biðtími eftir „bætt-
um kjörum“
Til þess að sætta almennjng
við þessar harkalegu aðgerðir
beittu stjórnarflokkarnir aðal-
lega tvennu í óróðri síinum:
reynt var að telja fólki trú um
að hér væri aðeins um stund-
arfyrirbærj að ræða. aðrir oa
betri tímar væru á næsta leiti,
og í annan stað var hamrað á
því. að kauphækkanir væru til-
gangslausar og því beinlínis
hótað að kauphækkunum
skyldi svarað með nýjum gagn-
ráðstöfunum.
Ekki verður annað sagt en
að verkalýðsfélögin og laun-
þegar almennt hafi sýnt stjórn-
arflokkunum mikla biðlund. í
full tvö ár höfðu beir frið til
að láta dóma reynslunnar
skera úr um verk sín, en þá
var Hka svo komið að það var
einróma álit verkalýðsfélag-
anna að ný kaupgjaldsbarátta
væri óumflýjanleg. Jafnt
stjórnarsinnar sem stjórnarand-
stæðingar voru á einu máli um
að kaupið vrði að hækka. enda
höfðu neyzluvörur almennings
hækkað um 17% í febrúar 1961
frá marz 1959, samkvæmt vísi-
tölu Hagstofunnar'. Á tveggja
ára valdatímabili viðreisnar-
flokkanna hafði kauplð þannig
Iækkað um 20—30%. Ekki var
þvi að undra þótt allir væru
sammála um að það yrði að
hækka á ný.
Orsakir verk-
fallsbaráttunnar
y
Þetta mikla óréttlæti gagn-
vart launþegum leiddi svo :til
kaupgjaldsbaráttunnar og verk-
fallanna vorið 1961. En rúmu
hálfu ári áður en til þeirra at-
burða dró höfðu fulltrúar
verkalýðshreyfingarinnar farið
á fund ríkisstjómarinnar og
leitað eftir samkomulagi um
kjarabætur eftir öðrum leið
um en kauphækkunum. Þessu
var algerlega neitað Ekkerl
væri hægt að gera í lækkunar-
átt. Á þessum tíma spöruðu
stjórnarflokkarnir bó ekki
slagorðin um kjarabætur án
verkfalla, en þegar gengið var
eftir athöfnum af hálfu stjórn-
arvaldanna í þá átt, reyndust
öll sund lokuð.
Kröfur verkalýðsfélaganna
um vorið 1961 voru mjög hóg-
værar þau fóru aðeins fram á
hækkun, er nam nokkrum
hluta þeirrar kaupskerðingar.
sem orðin var. Vitað var, að
fjöldi atvinnurekenda vild:
semja við félögin. Til verk-
fallanna kom fyrst og fremst
vegna þess að það var stefna
ríkisstjórnarinnar að semja
ekki, hún hugsaði sér að lama
verkalýðsfélögin svo þau væru
siður í það búin að svara um
hæl gagnráðstöfunum hennar.
Meðan kaupdeilurnar stóðu yf
ir 1961 gaf ríkisstjórnin öðru
sinni út bráðabirgðalög, sen-
bönnuðu löglega boðuð verk-
föll. Hið fyrra sinni var í júlí
1960 þegár verkfall flugmanna
var bannað og nú var lagt
bann við verkfalli vérkamanna
við millilandaflugið .Með þess-
um ráðstöfunum, sem eru eins-
dæmi í okkar sögu. voru at-
vinnurekendur bakkaðir upp i
andstöðu sinni við verkafólkið
Hefndarráðstöfun
Svo fór þó að lokum að
verkalýðsfélögin báru sigur úr
býtum og sömdu um 10% kaup-
hækkun. En ríkisstiórnin lét
heldur ekki á sér standa að
Eðvarð Sigurðsson.
fyrir augum að fá hlut sinn
réttan. Jafnhliða viðræðúm við
atvinnurekendur var enn farið
á fund ríkisstjórnar og þess
krafjzt aðallega að kaupið yrði
verðtryggt. að séð væri um að
kauphækkun, sem kynni að
semjast um yrði varanleg
Fulltrúar verkalýðsfélaganna
töldu núverandi ástand óþol-
andi fyrir launþega og raunar
Rœða Eðvarðs Sigurðsson"*-
við útvarpsumrœðurnar
frá Aiþingi 17. apríi s.l.
sanna verkamönnum að beir
græddu ekki á kauphækkun-
um. Aðeins einum mánuði eft-
ir að samninearnir voru gerðir
, var nýrri 13% gengislækkun
skellt yfir með bráðabirgðalög-
um og einu rökin, sem fram
voru færð fyrir henni var þessi
10% kauphækkun. Þessi geng
islækkun var því furðulegr;
sem vitað var að árið 1961
myndi verða eitt mesta veltiár
sem komið hafði. yfir íslenzka
útflutningsatvinnuvegi. Gengis-
fellingin var bein hetndarráf-
stöfun til að gera að engu bá,
kauphækkun, sem um samdist.
og þar með höfðu stjórnar-
flokkarnir í þiðja sinn á rösk
um tveimur árum lækkað kaup
almennings með valdboði.
Vildu ekki auka
kaupmáttinn
Að sjálfsögðu ætlaði verka-
lýðshreyfingin ekki að una
þessu ástandi til lengdar Mörg
félög sögðu strax upd samn-
ingum sínum. Enn hófust við-
ræður við ríkisstjórnina um
leiðir til að auka kaupmátt
launanna, án kauphækkana. en
þær fóru á sama veg sem fyrr,
rikisstjórnin sá engin ráð til
að fara þá leið. Verðlækkunar-
leiðin, sem verkalýðsfélögin
helzt kusu að farin væri
reyndist ávallt lokuð. En nú
brá svo við að ríkísstjórnin
lýsti því yfir, að hún teldi
réttmætt að hinir lægstlaun-
uðu fengju nokkr3 kauphækk-
un og kom nú i ljós að verk-
föllin 1961 höfðu ekki orðið á-
hrifa- eða árangurslaus’.
I maí í fyrra var enn samið
um 9% kauphækkun til verka-
manna. en auðvitað bætti hún
ekki nema lítinn hluta þeirrar
skerðingar á kaupinu, sem orð-
in var. Góð orð voru höfð um
bað af hæstvirtum ráðherrurp
að reynt skyldi að sjá svo um
að þessi kauphækkun yrði var-
anleg. En reynslan varð sú. að
er leið á sumarið var kaup
hækkunín svo til öll horfiþ
nýjar verðhækkanir. Verka
týðsfélögin éttu þá þann ein-
an kost að segia enn á ný upp
samningum sínum með það
og alger óvissa í beim málum
Ekki reyndist mögulegt að fá
neina verðtryggingu á kaupið
og þessum viðræðum lauk í
bili með bví að atvinnurekend-
ur hækkuðu kaup ófaglærðra
verkamanna um 5% í lok jan-
úar síðast liðins. án bess að
nýir samn ngar væru gerðir
þeir eru áfram lausir. Þessi
hækkun var ofurlitil viðurkenn-
ing á beim bungu rökum. sem
eru fyrir því að kaupið verði
SRírsmkin fram-
leiðsla — lækkaður
kaupmáttur
Eg hef hér brugðið upp
skyndimynd af þróun kaup
gjaldsmálanna í valdatíð nú-
verand: stjórnai flokka og af-
skiptum ríkisvaldsins af þeim
málum og er þó ýmislegt ó-
talið. ég hef til dæmis ekki
nefnt hinn hataða gerðardóm i
kjaramálum sjómanna í fyrra
sumar. heldur ekki bráða-
bigðalögin í deilum ríkisstjórn-
arinnar við lækna og verk-
fræðinga Það er vert að minn
ast bess, begar bessi ferill er
rakinn, að það var eitt af fyr-
irheitum hæstvirtrar rikis
stjórnar þegar hún kom til
valda. að engiri afsk'pti af
deilum verkamanna og at-
vinnurekenda ætlaði hún að
hafa, þær ættu deiluaðilar ein-
ir að leysa. Efnd'rnar á þessu
fyrirheiti eru hins vegar hær
að allur vegur hennar síðan er
varðaður VALDBOÐUM GEGN
VERKALÝÐSHREYFING-
UNNI OG ÖLLU LAUNA
FÓLKl.
Þá er ekki síður athyglisveri
að á þessu tímabili, sem svo
mjög hefur verið keppzt við
að halda niðri kaupi verka
Eólks. hefur þetta sama verka
fólk fært stærri biörg í þjóð
arbúið með vinnu sinni e"
nokkru sinni áður í sögu þjóð
arinnar. Þjóðarframleiðstan her
ur stóraukizt bæði að magn
og verðmæti en bað er-u aðr
ir en verkafólkið ,em þar þaía
fleytt rjómann af .
Verðlagið og útreikn-
’mgar viðskiptamála-
■áðherrans
Hæstvirtur viðskiptamálaráð-
herra. Gylfi Þ. Gíslason, tók
sér fyrir hendur í desember
sl. að sanna bjóðinni að 'kjör
aunþega væru þá 10% bétrj
en þau voru 1958. Hversu frá-
leit þessi fullyrðing er sést
glöggt af eftirfarandi dæmi:
í desember 1958 var almennt.
kaup verkamanna kr. 23.86 á
klst. en í desember sl. var það
kr. 24,80 á klst. og hafði bvi
hækkað um aðeins tæp 4%.
Hins vegar segja Hagtíðindin
okkur að helztu nauðsynjavör-
ur almennings (A-liður vísitöl-
unnar) hafi hækkað um 43%
frá því í marz 1959 og bar til
í desember 1962. Kaupið hækk-
aði um 4% en nauðsynjavörur
um 43%. Ég skal að vísu viður-
kenna að þetta dænii sýnir ekki
alveg rétta mynd, en það sýn-
ir þó í aðaldráttum hver hefur
verið þrótm kaupgjaldsmá'lanna
annars vegar og verðlagsmál-
anna hins vegar á þessu tíma-
hili.
Hæstvirtur ráðherra byggði
fullyrðingar sínar á því að at-
vinnutekjur manna hefðu
hækkað verulega og það er
rétt, atvinnutekjur manna hafa
hækkað brátt fyrir viðreisnina.
en atvinnutekjur og lífskjör eru
“kki endilega eitt og hið sama.
Maður. sem verður að þræla
meirihluta sólarhringsins, býr
"kki við góð lífskjör. en slíkur
brældómur er nú hluskipti
alltof margra í okkar þjóðfé-
lagi. Vegna þess hve launin
eru iág verða menn að legg.ia
nótt við dag til þess að afla
nauðsynlecra tekna fyrir heim-
úin, en slík Króun er báskaleg
bæði elnstakPri'runum og þjóð"
"élaginu í heild.
^hugsandi að lifa af
’ ~tunda vinnudegi
Stefna ríkisstjórnarinnar i
efnahagsmálum hefur leitt til
bess, að gengi hverrar krónu.
sem verkamaðurinn vinnur sér
inn er svo lágt, að óhugsandi
er að hann geti lifað sóma-
samlegu lífi af 8 stunda vinnu-
degi. Ég vil bó ekki í bessu
efni taka eins sterkt til orða
og áróðursstjóri hæstvirts við-
skiptamálaráðherra gerði nýlega
( blaði sinu, Alþýðublaðinu. en
har sagði hann orðrétt. ..Átta
stunda vinnudagur er óhugs-
"ndi á fslandi í dag. því ó-
breyttur borgari. sem ynni átta
stunda vinnudag vrði hungur-
morða" Þetta er dómur ritT
stjóra Aiþýð-.'blaðsins um a-
stand launamálanna i dag Og
sjálfsagt er bað kaup béssa
’áglaunaða fólks. sem stjóro
sieðlabankans segir nm f ný-
'ecri skvrsltl sintll að bankkÁþ
bafi að undar>förv„. meira en
æskilegt hefði verið.
■ 1 *'T
KjÖTsoÁilliriiii voi>n í
'-"j msniiuia Hcn.óý,fTjr)v. j
Stefna stjórnarflokkanna á
liðnu kjörtímahlH hefur faer*
faunþegum lækkaðan kaunmátt
og lengdan vinnudae Réttindi
ag frelsi verkaIýðsféiae-anna lief-
ur hvað eftir annað verið skert.
t'eir kreflast nú
» vinmilöegíáfiirif tþ beco »íi
'renc.ia kosti verlcð'vtTSrAvfiiif,
-lonar enn meira
Getrn bessari stefni .cerOnr
'þyöa bessa lands að fvlkja
'ði í komandl Imsi’.ipviiro itffl
'flugri sokn f i{f,sv{".intiii, cem
'°Ist i hendor vif
'ará.ttuna er Hæa-t að trvraia
'atnandi lífsk.iör. styttan vinnú-
’ag nieð óskertnri? teVium og
vernda fr-irj e.. •-•"•ndi ver'-e
I ðsUreyfing iu -ir