Þjóðviljinn - 27.04.1963, Page 7
HÓÐVILJINN
SIÐA ^
Laugardagur 27- apríl 1963
AD LIFA SJALFA SIG
Síðustu orustu Konrads Ad-
enauers er lokið með ó-
iigri. f þetta skipti barðist
fcann fyrir pólitisku lífi sínu
við sinn eigin flokk. Á föstu-
daginn í fyrri viku kom
gamli kanslarinn heim til Bonn
úr orlofi í bústað sínum við
Comovatn staðráðinn í að
vefia Kristilega demókrata-
flokknum um fingur sér eins
og svo oft áður á 14 ára ó-
slitnum valdaferli. Þrátt fyrir
87 ára aldur finnst Adenauer
að hann sé vel fær urn að
stjórna Vestur-Þýzkaiandj enn
um ófyrirsjáanlega framtíð.
Gefið loforð um að láta af
embætti ekki síðar en j nóv-
emberbyrjun þvældist ekki
mikið fyrir honum. Það loforð
var hann neyddur til að gefa
við stjórnarmyndunina í nóv-
Ludwig Erhard (t.v.) ræðii við
ember í vetur, sagði hann
fréttamönnum sem heimsóttu
hann suður fyrir Alpafjöll, og
þess vegna þyrfti ekki að taka
það alvarlega. Adenauer veifaði
vottorðum frá læknum um á-
gæta heilsu sína. sendi erkió-
vini sínum og flokksbróður Er-
hard efnahagsmálaráðherra
nokkrar hnútur og neitaði að
trúa fregnum um að flokkur
þejrra væri staðráðinn í að
segja sínum gamla foringja
upp trú og hollustu og velja
i hans stað þann mann sem
hann sízt getur unnt að setjast
f, kfpslarasætið í sinn stað.
iv ■
í'JÍTi síðustu helgi var úrslita-
|y "viðúreignin undirbúin.
Adenauer tók á öllu sem hann
á til, beitti allri sinnj slægð
og frekju. En allt kom fyrir
ekki. Þingflokkur Kristilegra
demókrata ákvað með þrem
fjórðu atkvæða að Adenauer
skyldi víkja úr sessi í haust
eins og ákveðið hafði verið
og I.udwig Erhard taka við
embætti hans. Flokkurinn sem
lét Adenauer troða á sér fyr-
ir fjórum Srum. þegar hann
hætti við ‘ að gerast forseti
jafnskjótt Qg l.jóst varð að Er-
hard yrði eftirmaður hans,
mannaði sig loksins upp og af-
sagði forustu sem upp á síð-
kastið hefur ekki fært honum
annað en álitshnekki og ósigra.
Kosningar til fylkisþinga i
F>->ien. Rínarlöndum-PfaÞ.
Hamborg og Vestur-Berlín hafa
F/tK verulegt fylgistap krist'-
1 s demókrata en sósíal-
vemókratar hafa unnið á sem
Gerstenmaier forseta þingsins.
að halla undan fæti fyrir
kristilegum demókrötum, í
síðustu kosningum misstu þeir
hreinan meirihluta á þinginu í
Bonn og urðu að taka upp
stjómarsamstarf við frjá’.sa
demókrata til að halda vöid-
um. JViende, foringi samstarfs-
flokksins, gerði það fyrst að
ski’yrði fyrir samvinnu við
kristilega demókrata að Ad-
enauer léti af kanslaraemb-
ættinu, en beygði sig þegar sá
gamli gerði sig líklegan til að
semja við sósíaldemókrata
frekar en sleppa stjómartaum-
unum. Þessi samsteypustjórn
hrundi í umrótinu eftir aðför-
ina að fréttatímaritinu Spiegel,
og önnur komst ekki á lagg-
imar fyrr en Adenauer hafði
lofað að láta af embætti með
haustinu. Spiegel-málið sýndi
að kanslarinn er ekki lengur
fær úm að stjórna. Það kom
á daginn að í rikisstjórninni
fóru ráðríkir ráðherrar sínu
fram og skeyttu engu þótt
þeir seildust inná valdsvið
starfsbræðra sinna. Hver ráð-
herrann af öðrum. kanslarinn
þar á meðal, varð uppvís að
bví að hafa logið að þinginu.
Strauss landvarnaráðherra varð
að hröklast úr embætti fyrir
valdniðslu. Siðan rekur allt á
reíðanum í Bo.nn. Á fjórtán
ára valdaskeiði hefur Adenau-
er einn tekið úrslitaákvarðan-
ir um öll mál sem honum
þykja miklu varða. Valdið hef-
ur verið hjá honum einum.
Um leið og honum förlast tök-
in verður rikið því i raun-
inni stjómlaust, þótt dagieg
stjórnarstörf gangi sinn vana
gang.
því svarar. Framundan eru
fylkisþingkosningar í Neðra-
Saxlandi 19. maí. Flokksfor-
ustan þar og framkvæmda-
stjórn flokksins alls heimtuðu
ákvö.rðun um eftirmann Aden-
auers fyrir kjördag, það væri
eina ráðið til að hressa við
dvínandi tiltrú kjósenda. í
fyrsta skipli siðan vesturþýzka
ríkið var stofnað eru kristileg-
ir demókratar alvarlega hrædd-
ir við að völdin í landinu
gangi þeim úr greipum. Al-
mennar þingkosningar eiga að
fara fram 1965, og ef atkvæði
falla þá svipað og í fylkjakosn-
ingunum undanfarið verða sós-
íaldemókratar stærsti þing-
f’okkurinn næsta kjörtímabil.
Strax eftir skrípaleikinn um
forsetaembættið 1959 tók
Það va? nánast tilviljun að
Adenauer komst til valda
í Vestur-Þýzkalandi. Við
fyrsta kanslarakjörið í hinu
nýja ríki 1949 marði hann
vinninginn með einu atkvæði
framyfir, sínu eigin. En þegar
hann einu sinni ýar búinn að
fá völdin í hendur kunni hann
að beita beim til að festa *sig
í sessi. Út á við fylgdi hann
þeirri stefnu að hafa enga
stefnu fyrir hönd Vestur-
Þýzkalands aðra en þá að gcra
í hvívetna vilja Vesturveld-
anna, heJzt áður en hann var
látinn í ljós, Hinn þjóðernis-
sinnaði sósíaldemókratafor-
ingi Kurt Schumacher kallaði
Adenauer líka „kanslara banda-
manna“. Sehumacher og flokks-
bræður hans, og einnig margir
í Kristilega demólírataflokkn-
um. hörmuðu skiptjngu Þýzka-
lands og álitu að æðsta verk-
efni allra Þjóðverja hlyti að
vera að sameina landið á ný.
Adenauer var á öðru máli.
Skiptingin var honum kærkom-
in. Hann er íhaldssamur. kaþ-
ólskur Rínarlandsbúi og hefur
alltaf hatað Prússa og alveg
sér í lagi hina guðlausu og
róttæku Berlínarbúa. Árið 1923,
þegar Frakkar hemámu Rín-
arlönd, daðraði Adenauer við
þá hugmynd að skilja þau frá
Þýzkalandi tjl frambúðar.
Heimsstyrjöldin síðari gerði
Konrad Adenauer þann greiða
að kljúfa Þýzkaland Qg af-
henda honum til umráða þann
hluta þar sem fyrir hendi var
ihaldssamur og kaþólskur
meirihluti.
Eins og flestir aðrir kaþ-
ólskir jtjórnmálamenn
Weimarlýðveldisins hafði Ad-
enauer hægt um sig allan
stjómartíma nazista. Hann vildi
ekkert hafa saman við hina
nýju valdhafa að sælda en
barðist ekki heldur gegn þeim,
Hann átti því hægt með að
sameina í einum íhaldssömum.
borgaralegum flokki bæði
fyrrverandi nazista og and-
nazista. Tákn stjórnartíma Ad-
enauers er hægri hönd hans
Globke ráðuneytisstjóri, höf-
undur skýringanna \;ið kyn-
þáttalögin sem kennd eru við
Númberg. Hann er kaþólskur,
gekk aldrei f nazistaflokkinn
en þjónaði Hitlersstjóminni i
ýmsum ábyrgðarstöðum i inn-
anrikisráðuneytinu. Nú hefur
hann í 14 ár verið annar valda-
mesti maður Vestur-Þýzka-
lands, jafn slægur og ókval-
ráður og yfirboðari hans en
ánægður að starfa bak við
tjöldin. Ósigur Adenauers á
þingflokksfundinum á þriðju-
daginn er ekkj síður ósigur
Globke og þess valdavefs sem
þessir tveir menn hafa spunn-
ið á undanförnum árum. Er-
hard efnahagsmálaráðherra.
,.gúmmnjónið“ eins og kansl-
arinn kallar hann, verður
næsti kanslari þrátt fyrjr all-
ar eiturörvarnar sem þeir fé-
lagar hafa sent honum og
þrátt fyrir margvisleg mistök
sjálfs sin. Hann er eini mað-
urinn sem kristilegir demókrat-
ar gera sér vonir um að fær
sé um að bjarga þeim úr ó-
göngunum sem Adenauer er
búinn að koma þeim í.
Látlausar tilraunir kanslarans
til að drepa erfðaprins
sinn pólitiskt hafa verið einna
ógeðfelldastar allra upplausn-
arfyrirbæra hnignunartímabils
Adenauersstjórnarinnar Heima
og erlendis hefur ekkert tæki-
færi verið látið ónotað til að
rýra álit Erhards. Öðru hvoru
hefur honum verið nóg boðið
og krafizt þess að flokkurinn
gerði upp á milli þeirra Aden-
auers, en kanslaranum hefur
jafnan tekizt að eyða því með
vifilengjum og haldið upptekn-
um hætti. Síðustu mánuðina
hefur komið á daginn að þarna
er um að ræða meira en per-
sónulegan fjandskap, einnig er
uppi jnnan vesturþýzku stjórn-
arinnar pólitiskur ágreiningur
um framtið Vestur-Evrópu.
Adenauér vill Litlu-Evrópu, ná-
ið samstarf við Frakkland sem
myndi ásamt Vestur-Þýzka-
landi kjarnann í þröngu og
innhverfu Efnahagsbandalagi
íhaldssamra, kaþólskra megin-
iandsríkja. Erhard er hinsveg-
ar ákafur talsmaður Stór-Evr-
ópu, aðildar að Efnahagsbanda-
laginu fyrir Bretland og Norð-
urlönd, mikilla utanrikisvið-
skipta, lágra tolla. Þegar
franska stjórnin vísaði á bug
umsókn Bretlands um aðild að
EBE, reyndi Erhard á eigin
spýtur og án samráðs við
kanslarann að koma málinu á
rekspöl á ný.
Tðitt af síðustu embættisverk-
Sh um Adenauers verður að
taka á móti de Gaulle í op-
inbera heimsókn til að inn-
sigla gildistöku sáttmála þeirra
um bandalag og samvinnu
Vestur-Þýzkalands og Frakk-
lands. Þingflokkur kanslarans
hefur þegar knúið hann til að
fallast á að yfirlýsing af
þingsins hálfu um að samein-
ing allrar Vestur-Evrópu og
hollustu við NATÓ séu eftir
sem áður homsteinar vestur-
þýzkrar utanríkisstefnu. Þar
með vilja flokksbræður Aden-
Konrad Adenaucr.
auers girða fyrir að ný stefna
sem fyrir honum kann að vaka
með sáttmálagerðinni komist í
framkvæmd. Erhard þarf ekki
að letja að tengjast Frakklandi
de Gaulle óþægilega nánum
böndum. Hann hefur jafnan
verið hlynntari nánum tengsl-
um við Bretland en Frakk-
land. En menn í Vestur-
Þýzkalandi vænta sér .ekki
mikils af stjórnarforustu hans.
Þótt Adenauer ■ hafi ekki tek-
izt að eyðileggja lýðhylli vara-
kanslarans. hefur hann sann-
fært flesta stjórnmálamenn um
að Erhard sé of óákveðinn og
hikandi til að geta farið með
stjórnarforustu tjl lengdar.
Kristilegir demókratar eru
fegnjr að fá hann fyrir merk-
i-bera í næstu kosningum, en
þeir eru vísir til að nota fyrsta
tækifærj að þeim afstöðnum
til að losa sig við hann.
M.T.Ó.
Hún skar Yopnfir&mgum
hamingjuklæii í hálfa öld
Sumarið 1962 höguðu atvikin
því þannig að ég var gestur
og hlustandi að kaffiborði í
skrautlausri en notalegri stofu á
bæ inni f Vopnafirði. Við borð-
ið sátu tveir vopnfirzkir bænd-
ur, majór í liði Hennar Há-
tignar Bretadrottningar og föð-
ursystir annars bóndans, nær
níræð að aldri. Umræðuefnið
var ýmislegt íslenzkt, einkum
gamalt — og þar var gamta
konan veitandi og fræðari, og
síðan brezkar bókmenntir. en
þar gengu bændumir um garða
sem kunnugir einir gera. Bænd-
umir (sem hvorugur hefur
gengið í tízkuskóla) þýddu
þráðinn úr samtalinu jafnóð-
um fyrir gömlu konuna. Þegar
rætt var um Robert Bums
glömpuðu skyndilega augu
hennar, hún minntist einhverra
kvæða hans, og tíundaði jafn-
framt tár stórmenna frá fjar-
lægu landi sem fallið höfðu
við heimili þessa skálds.
„Hvað segir hún?“ spurði
hinn brezki þegn er hann sá
glampann i augum hennar við
minningu Bums. Bændurnir
tjáðu honum þaö. Ekki veit ég
hvað þessi majór (sem var sam-
landi Bums og skartaöi nú
hvorki sltúfum né priki heldur
peysu, því þessar Jaxveiðivikur
átti hann sjálfur en ekki Henn-
ar Hátign) hefur hugsað, en
hann missti um stund brezkan
afskiptaleysissvip er hanr,
horfði íhugandi á gömlu kon-
una.
Sesselja Stefánsdóttir heitir
hún og verður níræð innan árs,
fædd 12. febrúar árið sem við
Islendingar fengum fjárforræði.
löggjafarvald og stjómarskrá.
Hvortveggja var, að tími
var skammtaður til viðræðna
VOPNAFIÖRDUR -
FÓLK OG BYCCD
Sessclja Stcfánsdóttir
— Myndin tekin sumaríð 1962.
og að hún kvaðst ekki hafa
lagt í vana sinn að ræða við
blaðamenn. En þeirri gáfulegu(J)
spumingu, hvort eklu hefði
verið leiðinlegt og erfitt líf i
Vopnafirði í „gamla daga“
svaraði hún:
— Nei, það var langt frá því;
þetta var og er allt gott fólk í
Vopnafirði. Ég hef ekki yfir
lífinu að kvarta.
Frá ungum aldri hefur hún
verið saumakona, og spuming-
unni um kaup og kjör svaraði
hún:
— Kaupið var 15-20 krónur
fyrir að sauma karlmannsföt,
vesti. buxur og jakka. Þegar
mesta geypiverðið var komið
á þetta fékk ég 100 krónur
fyrir <að sauma karlmanns-
fötin.
Sveitungi hennar svaraði
spumingum mínum um hana
þannig:
— Hún hefur alltaf átt heima
á Guðmundarstöðum hjá Ás-
bimi bróður sinum (sem nú er
látinn) og tók sinn þátt í upp-
eldi á stórum barnahópi; tók
þátt i að kosta sum þeirra til
mennta, gekk í skautbúningi
sínum með þeim til altaris við
fermingar, — og fylgdi sum-
um þeirra til grafar. Hélt síð-
an heim til að elska og annast
þá sem lifðu. Hún hafði líka
nógu stórt hjarta til að finna
til í stormum sinnar tíðar.
fy’gdist með örbirgð og sigrum
fólksins, lagði hverju heimili
í sveitinni lið og lét sig varða
allra hagi; lagði öllum gott 1il
og boðaði elsku og frið með öll-
um.
Hún var saumakona að at-
vinnu og skar bróðumartmn
af flíkum jafnt barna sem
fullorðinna í bessari stóru
sveit. Hún skar Vopnfirðingum
hamingjuklæði í hálfa öld.
J. B.