Þjóðviljinn - 03.05.1963, Blaðsíða 6
g SlÐA
HÓÐVILJINN
Fostudagurínn 3. maí 1963
GRÍMA:
Þrír lei
eftir Odd Björnsson
Leikstjórn: Helgi Skúlason og Gísii Alfreðsson
Leikflokkurinn Gríma ýtti úr
vör fyrir hálfu öðru ári og hef-
ur jafnan reynzt trúr djarf-
mannlegri ætlan sinni og
stefnumiðum. Viðfangsefnin
eru reyndar ekki mörg orðin og
sýningar eflaust vonum færri.
enda við fátækt og margvís-
lega örðugleika að etja, en
sæmdarheitið tilraunaleikhús
hefur flokkurinn borið með
fullum heiðri, og á skilið at-
fylgi allra sem leikmenntun
unna og skilning og stuðning
opinberra aðila. Meö flutningi
hins unga leikhúss á einþátt-
ungum Odds Björnssonar er
enn haldið í rétta átt, og það
með tvennum hætti. Kynnt eru
í fyrsta sinni á sviði verk nýs
og efnilegs íslenzks höfundar,
en leikritun hins þrítuga skálds
inna höfunda í nálægum lönd-
um, og Jóhann Sigurjónsson
var lengi skærasta ljósið á
þeirra vegum, Oddur Björns-
son leggur mjög á aðrar leið-
ir sem eðlilegt er og vonlegt
af jafnungu skáldi, fyrirmynd-
ir hans eru framar öllu þeir
höfundai’ nýtízkir í hinum stóra
heimi sem fastast hafa sótt
gegn natúralisma og arfgeng-
um ieikhúsvenjum á undan-
förnum árum, Ionesco. Beckett.
Pinter svo örfárra sé minnzt;
en þar er um skýr og frjó
áhrif og ekki lífvana stælingar
að ræða. Oddur reynir eins og
þeir að kanna möguleika sviðs-
ins, þeitir mjög skopstælingum
og háði að dæmi meistaranna:
í augum hans eins og þeirra
flestra er líf nútímamannsins
Helgi Skúlason er leikstjóri og
reynir af fremsta megni að
blása lífi í hina misheppnuðu
svipmynd, en hlýtur að lúta
í lægra haldi. Valdimar Lárus-
son er sá eldri af kyndurun-
um, traustur og viðfeldinn og
köllun sinni trúr, búinn góðu
gervi og les reyfarann með
þeim kátlega hætti sem ætlazt
er til. Félagi hans Sveinbjöm
Mattthíasson ber flest merki
viðvaningsins, látbragð hans,
svipbrigði og tal ná ekki máli.
„Partí“ heitir næsti þáttur
réttu og laggóðu nafni, og er
sterk og hnittileg skopstæling
á veizluhöldum og drykkjulát-
um í nýtízkulegri íbúð kom-
ungra hjóna í reykvísku há-
hýsi. Hið kynlega og öfga-
kennda samkvæmi er raunar
Cr leikþættinum „Partí“: Unga konan (Kristín Magnús), farurlimuð ráðherrafrú (Nína Björk Arna-
dóctir) ráðhtrrann (Erlingur Gíslason), pabbinn (Valdimar Holgason),, mamman (Erna Guðmunds-
dóttir) og fulltrúi hins opinbera (Valdimar Lárusson).
er raunar ekki ókunn með
öllu: útvarpsleikurinn „Ein-
kennilegur maður“ vakti at-
hygli margra ekki alls fyrir
löngu, og hið óbirta sviðsverk
„Frost“ hlaut nokkra viður-
kenningu í leikritasamkeppni
Menningarsjóðs fyrir tveimur
árum, ófullburða og stirðlega
samið verk á ýmsa lund, búið
mörgum göllum og ótvíræðum
kostum í senn; þar mátti víða
greina skýra hugsun heilbrigða
kaldhæðni og skopskyggni.
þekkingu á mannlegum breyzk-
leikum. í annan stað eru þætt-
ir Odds nokkur nýjung á lítt
fjölskrúðugum og ærið hrjóstr-
ugum akri islenzkrar leikrit-
unar, þótt um sannan þroska
og frumleika sé að vonum ekki
enn að ræða — skáldsins bíð-
ur dýrmætur tími framsóknar
og reynslu. Eitt er víst: flestir
eru þeir Grímu hæfileg og eðli-
leg viðfangsefni og vænleg til
heilla.
Islenzk leikskáld hafa tíðasi
samið sig að siðum hefðbund-
fáránlegur og skringilegur dára-
dans, tal hans andvana glamur.
innantómt orðagjálfur.
Fyrstur. stytztur og síztur
þáttanna þriggja að mínum
dómi nefnist „Við lestur fram-
haldssögunnar". en þar er
brugðið upp ' örskotsmynd
af kyndurum tveimur ein-
hversstaðar á hafi úti.
þeir reyna að stytta sér
stundir með Iestri ærið hvers-
dagslegs reyfara, frumstæðum
söng og smávægilegum orða-
hnippingum. Samræður hinna
kjánalegu og lítilsigldu sjómanna
snúast framar öllu um stúlk-
ur og kvennafar eins og vænta
má, en svo frámunalega og
óskiljanlega barnalegar og
þokukenndar virðast hugmyndir
beirra um þá hluti að skopið
missir marks og reynist miður
hugtækt áheyrendum. Röddin
ókunna sem heyrist skyndilega
að baki er ekki annað en hlá-
legt stílrof í mínum eyrum. f
annan stað er sýnishom fram-
haldssögunnar hnittilega samið.
nöturleg táknmynd þjóðlífsins
alls. I einþáttungi þessum hefur
Oddi Björnssyni mætavel tek-
izt að samræma hin erlendu á-
hrif innlendum staðháttum, at-
hyglisgáfa hins unga höfundar
og nöpur kímni láta ekki að sér
hæða. Hinir fáránlegu veizlu-
gestir eru ærið margir, þeir
eru á ýmsum aldri, af ólíkum
stéttum og stigum og eins sund-
urleitir og verða má, en skáld-
ið missir ekki þræðina úr hendi
sér, tekst að skapa magnaðan
hugblæ og furðugóða heildar-
mynd úr því sem virðist ætla
að verða óskapnaður einn í
fyrstu. Ósvikin gamansemi og
óhugnaður haldast í hendur. og
bölsýnin leynir sér ekki.
í „Nashyrningunum" gerir
lonesco mannkynjð allt að öskr-
andi villidýrum 'og i leik
Odds er dýrið ekkj heldur
fjarri. Fegurðardisin kona ráð-
herrans er mállaus að kalla
og tekur að skríða á fjórum
fótum áður en varir. ungling-
Swipntynd írákr&hgöngu 7. muí
Það er efalaust sjaldgæf
sjón að sjá og heyra ræðu-
mann í ræðustól. en áhorfend
ur hans alla snúa baki við
honum og láta sem þeir hvorki
heyri hann né sjái. En þessi
skoplega mynd blasti við á
Lækjartorgj 1 maí s.l. alla Þa
stund sem hin mikla kröfu-
ganga verkalýðsfélaganna var
á leið niður Skólavörðustíg
Bankastræti og suður Lækiar
götu að Miðbæjarbarnaskólan-
um, þar sem hinn gevsifiölmenn'
fundur 1 maí nefndarinnar var
haldinn.
Þá er fararbroddur kröfu-
göngumanna kom efst í Bak-
arabrekkuna mátti heyra há-
vaða nokkurn neðan af torg-
inu, þar sem þeir Pétur pylsa
og Eggert Þorsteinsson brýndu
rómjnn og lofsungu sína rík-
isstjórn. Samtímis blasti við
sú eftirminnilega sjón að allir
í kringum þá. fólkið. sem stóð
á torginu og á gangstéttunum
sneru rössum í ræðumenn, en
störðu heldur en ekki forvita-
um augum á þá mestu kröfu-
göngu vinnandi fólks í Reykja-
vík, er sézt hefur í 40 ár.
Vesöl var framkoma þeirra
manna. sem létu ríkisstjórnina
nota sig til sundrungar og ó-
hæfuverka á fjörutíu ára af-
mæli 1 maj hótíða.halda hér i
bæ Svör vinnandi fó’ks voru
skýr og ákveðin og makleg.
En sárskoplegust af öllum
þessum vesaldómj var myndin
af Lækiartorgi af ræðumann-
um viðreisnarinnar með a1la
viðstadda snúandi við þeim
baki.
Áhorfandi.
Kyndararnir tveir (Sveinbjórn Matthíasson og Valdimar Láruss.).
-rí?>
arnir kunna ekkj annað en ör-
fá óhrjáleg orð og þátttaka
hestsins virðist sjálfsögð og
eðljleg á þessum stað — leik-
ari með hrosshaus eða asna er
raunar ekki beinlinis nýstár-
legt fyrirbrigði. Sjálfar leik-
lausnirnar falla mér ekki: að
svallinu loknu kemur ófreskja
ferleg á gluggann og virðist
bæði í ætt við Picasso og
Ionesco, en gestgjafamir reka
upp. skelfingaróp, há og nist-
andi Það er auðvitað lofs-
vert. að höfundurinn skuli rita
mene tekel hressilega á vegg-
inn, en endir þessi er allt of
kröftugur. ber þáttinn beinlín-
is ofurliði
Leikstjórinn ungi Gisli Al-
freðsson, á lof skilið f.vrir vel
unnið verk, bæði reyndir leik-
arar og algerir nýliðar njóta
sín yfirleitt mætavel undir
þugkvæmri og markvissri stjórn
hans. sýningin er samstilltari
en mátt hefði ætla. Á ýmsar
staðsetnjngar hans og margvís.
leg mynztur er gaman að
horfa. sviðsmynd Steinþórs
Sigurðssonar er lika ágætt
verk og fellur vel að efni
ieiksins. Erlingur Gislason er
ráðherra og froðumakkur og
ber af leikendunum öllum 1
sjón. framsögu og tali. Skála-
ræða hans er sannkallaður
hégómi og hióm og siðleysið
blöskrunarlegt — hnjttileg
skopmvnd sem varla fer fram-'®'
hjá háttvjrtum kjósendum
Pabbinn. það er Valdimar
Helgason. flyt.ur líka sina ræðu
af sannrj prýði gerir það sem
unnt er úr innantómu blaðri
hins ibvggna borgara og Erna
Guðmund^dóttjr er á réttum
stað i nokkuð pinhæfu hluf-
verki mömmu Vnldimnr Lárus.
son er fulltrúi hins opinbprn
og gerir margt lnglega: hión-
in ungu eru ánæojulega snm
valin og snmtnka. Kristín
Mngnús og Pétur Einarsson
Nina Biörk Árnadóttir er fag-
urlimuð ráðherrafrú: pæjan
Ásthildur Gislndót.tir leikur af
lífi og sál en bað verður ekki
sagt um stallbróður hennar
Sigurð Skúln'jon: Sveínbiörn
Matthiasson og Gsétar Hannes
son koma líka við sögu
Kvöldinu lýkur með ..Kóngu
lónni“ en þar hverfur höfund-
ur aftur í aldir til hinnar illa
ræmdu fjölskyldu Alexanders
Páfa Borgia og bama hans.
lýsir að nokkru morði auknnm
ferli skefialausri valdafíkn.
gritnmdaræði og sjfiasnellum
stærilátre og gprsamlega sið-
lausra höfðingja: hræðslu
þeirri sem glæpunum fylgir er
ekkj heldur gleymt. Þátturinn
er ekki söguleikur i þröngum
skilningi skáldið skírskotai
beint til nútímans — illska og
ágirnd mannanna eru söm og
fyrir fimm öldum. Þótt ekki
verði sagt að djúpt sé kafað
né málin brotin verulega til
mergjar er talsverður þróttur
í leiknum. margt vel hugsað oa
oft haglega komizt að orði:
hið stórbrotna viðfangsefni et
að sjálfsögðu ungum höfundi
Um megn en engu sífiur holl
æfjng .og góður skóli.. „Kóngu-.
lóin“ er sýnu hefðbundnari i
sniðum en hinir þættirnir
tveir. en annmarkarnjr óneit-
anlega áberandi það virðist
mjög tilviljunum háð um hváð
er rætt og hvað ekkj tvær af
söguhetjunum, Lúkrezía og Jú-
an. verða hálfgerðar hornrek
ur. þeir Borgiafeðgar þérast og
þúast á víxl. orðbragð þeirra
er talsvert á reiki og þó lak-
ast er beir nefna svallveizlur
sínar ,.partí“ eins og hinjr
hlálegu samkvæmisgestir i
bættjnum á undan: og svo
mæt.ti lengu- telja
Leikhúsið býr „Kóngulóna"
vel úr garði Helgi Skúlason
gerir sem mest hann má úr hin
um dramatísku átökum. vjnn
ur verk sjtt af gerhygli os
sannri alúð Búnjngar eru
skrautlegjr og fallegir og ein-
föld og óbrotin sviðsmynd
Stejnþórs Sigurðssonar veru
lega stílhrein og stór i snið-
um. Haraldur Björnsson leikur
Alexander páfa af alkunnu irin-
sæi, skýrleik 0;g lifandi þrótti,
og auðug blæbrigði sko>rtir
túlkun hans sizt aí öllu. Hinn
nautnasjúki veraldarmaður
virðjst næstum ótrúlega hrör-
legur þar sem hann situr þög-
ull og kyri- á- hástóli sinum i
fyrstu, en það færist heldur
en ekki lif og fjör í gamla
manninn þegar hann tekur að
spigspora og dansa um gólfjð
og gorta af kvenhylli sinni og
hreysti, hann kastar blál( á-
fram ellibelgnum Haraldi veit-
ist auðveit að birta slægð og
illmennsku hins dæmalausa
preláta enda eru hjnir verstu
skálkar ein aí sérgfeinum
hans ein= og allir vita: Eriingj
Gislasyni tekst hinsvegar ekki
að sannfæra okkur um ótrúlega
varmennsku og hrottaskap
Sesars Borgia os mjög að von-
um Hitt dylst ekki að hinn
ungi leikarj túlkar hlútverk
sitt af ósviknum áhuga og
krafti. og befst við ofureflið
eins os hetja Helga Bach-
mann er æskufríð og tiguleg
Lúkrezía með tvírætt bros á
vörum og brepzt í engu skyldu
sinni; Pétur Einarsson er að
sjálfsögðu öálítið ungæðir’eg-
ur vjð hlið binna reyndu Ieik-
enda en ætla má af skiln-
ingsgóðri túlkun hans að þar
fari leikaraefni.
Forkunnlegum viðtökum
frumsýningargesta er áður
’ýst. þar hef ég engu við að
bæta Þn að skiptar skoðanjr
hljóti að verða um hjna at-
hyg’isverðu frumraun Odds
Björnssonar er sjálfgert að
fagna ærlegri viðlejtni og at-
orku hins unga skálds: ég
treysti því og trúi að hann
vjnni stærrj sigra á >---'ndi
árum. Á. Hj.
Pétur Einarsson og Haraldur
Björnsson í „Köngulónni".
ÁrshátíB
félagsins og ára afmœHshnf skíðadeildarinnar,
verður haldið i Þióðleikhúskjallaranum laug-
ardaginn 4. mai og hefst með borðhaldi kl.
7 eft.r hádegi
Aðgöngumiður afhentir hjá Magnúsi Baldvins-
syni Laugavegi 12
N E F N D t N .
RÚMAR ALLA
FJÖLSKYLDUNA
KYNNIÐ YÐUR
MODEL 1963
S*.ím^bj0rnsson & co
P.O. BOX Ufif • reykjaVIk
i
i
é
1