Þjóðviljinn - 15.05.1963, Blaðsíða 5

Miðvjkudagur 15. maí 1963
ÞI6ÐVELIINN
SÍÐA g
Að Burstarfelli kom ég í norð-
antoraglanda í ágúst- Beggja
megjn dyra háir kampar,
hlaðnir úr hellum, síðan torfi;
þar uppi bjóða rauðguiir
burknirótarbrúskar gesti vel-
komna.
Metúsalem bóndi Metúsal-
emsson tók með hofmannlegri
kurteisi og ljúfmennsku erindi
mínu: að forvitnast um bæ
hans: rétt eins og það væri
sjálfsagður hlutur að fórna
tíma i forvitni mína. og mun
hann þó ekki vera nein komm-
únistagæla
Engin tilraun skal gerð til
að lýsa Burstarfellsbænum.
Það tæki of langt mál — og
kæmj þó ekki að nema hálf-
um notum. t>að er aðeins eitt
ráð: að sjá hann sjálfur.
Sama ætt hefur búið á Burst-
arfe'li í 431 ár. Það voru Árni
Brandsson og Úlfheiður Þor-
steinsdóttir sem keyptu jörð-
ina og settust hér að árið 1532.
Afkomendur þeirra. ýmist í
karllegg eða kvenlegg, hafa
búið hér síðan. Ár.ni var son-
ur Brands Rafnssonar prests
á Hofi er seinna gerðist príor
á Skriðuklaustri. Úlfheiður var
dóttir Þorsteins Finnbogason-
ar sýslumanns í Hafrafells-
tungu, en móðir hennar var
Sessel.ia dóttir Torfa sýslu-
manns í Klofa. — Hér á Burst-
arfeili hafa m.a. búið þrír
sýslumenn: Bjöm Gunnarsson,
Bjarni Oddsson og Björn Pét-
ursson (d. 1744).
Fyrst göngum við í stofu
þar sem líta má ýmsa gamla
gripi undir gleri: Þar er bind-
isnæla úr gulli og steinum
sett, er Einar Einarsson afi
Metúsalems átti, en hann lærði
gullsmíði í Kaupmannahöfn og
hefur sennilega smíðað næl-
una sjálfur. Gullnæla er móð-
ir Metúsalems átti, gamall ætt-
argripur í Bólstaðarhlíðarætt-
inni. Tveir skúfhólkar, annar
líklega sá minnsti er þekkist.
Ennfremur lausar millur og
hnappar Þarna eru pontur úr
rostungstönn og hvalbeini og
ýmislegt annarra tóbaksíláta.
Metúsalem segir þau flest
komin frá Ameríku. hafi Hall-
dór bróðir sinn fengið þau
þar og se.nt sér.
Þá er barna krossdalur ensk-
ur frá 1695, hamingjupeningur
er fylgt hefur ættinni mjög
lengi Ennfremur allmargir
skildingar frá árinu 1762, svo
og minnispeningur um brúð-
kaup og embættistöku Dana-
konunga.
I sömu stofu er 126 ára
gamalt mahognyborð, dregið út
til enda: var eign afa Metúsal-
ems,
í þessari stofu er einnig
kommóða Hannesar Finnsson-
ar, er síðastur var biskup í
Skálho’ti; mun ver.a tveggja
alda gömul. Ennfremur blek-
færi úr búi Skálholtsbiskupa:
hola fyrir fjöðurstaf og blek
og önnur fyrir sand til a*
dreifa yfir pappirin.n í sta*
þerriblaðs
Þarna er hörrokkur er Hall-
Metúsalem Metúsademsson á Burstarfelli í dyrum bæjar síns.
ÍJr gamla Burstarfellseldhúsinu. Hlóðirnar og katlarnir t. h.
Vinstra megin strokkur, handfang á skökutrénu sést fyrir ofan
ketOinn.
dóra seinni kona sr. Halldórs um 110 ára gamla. — Sú er
á Hofi, afabróður Metúsalems við komum fyrst í er miklu
kom með að Burstarfelli. enn- eldrþ Bærinn brann árið 1769
fremur kaffikanna hennar; og talið að eitthvað í honum sé
báðir gripirnir vafalítið 100 f;rá þeim tíma.
ar^,', . ....... í þessari 110 ára gömlu stofu
Fleira er her fra gomlum er m<a. Borgundarhðlmsklukka,
biskupum. m.a. litil kanna og merkt E.E — fangamarki aía
vaskur komið fra Hallgrími Metúsalems. Klukka þessi er
f - - • meS sekúnduvísi. sem er fátítt
1077 r . T,r Þarna ra arinu ^ Borgundarhólmsklukkur.
1877. Ami Jonsson. íaoir Jons _ ,,, . ,,
Árnasonar bankas jóra smíð- f3™3 ld£av 126 3ra 11
aði það. Þarna er og spegill 0g tottþyiigdarmæhr, _ sem F,nar
, i Emarsson kom emnig með fra
kommoða ur harðviði. talið „ „ .... ,? , ,
. Kaupmannahofn. Mælir þessi er
90 ara. Þarna er hka innlagt . , , , ,
, , .. .. .. , , a annan metra a lengd.
skatthol, er afi Methusalems , 6
útti Þa er þarna orgel fra Peter-
- . . , ,, sen & Steenstrup smíðað árið
-ll blaðahmfUrr°g 1863. - komið frá Svefneyjum
bakkj ur latum, er Salma ■
Metúsalemsdóttir gerði. Hún
lærði ekki til slíkrar vinnu,
en bæði skar út og smíðaði.
í Breiðafirði.
Gamla eldhúsjð opnar horf-
inn heim Framan við geysi-
Næst höldum við svo í aðrar miklar, elliblakkar hlóðarhellur
vistarverur (þótt margt sé enn hangir hór mikill úr rjáfrinu og
ótalið í stofunni). Þar verður neðan í honum ketill mikill.
fyrir okkur lítill hlutur. sem fá- Hliðhallt við hlóðarsteininn ann-
vizka mín stendur ráðþrota ar ketill og stór pottur við hinn
gegn, Neðst er zinkplata, þá (líklega þætti matarelskhuga
flóki, síðan eirplata; þetta dreg- Mánudagsblaðsins komandi hér
ið fast saman í kross. „Þetta þegar kraumar á ilmandi Hóls-
er voltakross“, segir Metúsal- fjallahangikjöti!).
em þegar hann sér heimsku Skammt frá ef strokkur
mma „Menn báru þa a br3os_t- geta menn þar lært hvað -tt
inu og Þeir attu að draga. ut er yið me or8 að kaka
yonda vessa og lækna ol mein*. strokkinn«. Þar var vog’araflið
(Þessir gripir hafa þvi gegnt<j>—-__________________I_______
álíka þýðingarmiklu hlutverki
og segularmböndin nú).
Hér er óvenjulegur stóll:
nqrskur eintrjánungur, holaður
innan. Á stóli þessum sátu verzl-
unarstjórar hjá Örum og Wulf
á öldinni sem leið og eitt-
bvað fram á þessa. Þá eru
kvarðar til að mæla voðir, ann-
ar merktur 1823, sennilega frá
Örum og Wulf. Þá er og tveggja
potta brennivínsmál, einnig frá
örum og Wulf.
Þá er hér haglega gert glóð-
arker til að halda kaffi heitu.
Nálhús úr útskornu beini, kom-
ið frá finnskum Löppum. Hálf-
kista á fótum, áletruð 1862.
Rúmfjöl merkt ártalinu 1843.
Tafl frá því um aldamót, er
Ámi póstur tálgaði með vasa-
hníf.
Þá komum við í stofu í bæn-
notað iil að strokka. — Á öðr-
um stað í bænum er strokkur
úr málmi. sem strokk-ð hefur
verið á þann hátt að taka í
snúru. Mun það vera danskt
smíði.
Þá má nefna smjöröskjur úr
eikarspæni, festar saman með
tágum. Hér eru ennfremur göm-
ul brauðtrog og skyrgrindur,
svo og búrkista. komin úr eigu
Guðmundar Péturssonar sýslu-
manns í Krossavík. Ártalið er
máð en mun sennilega vera
1771.
Skemman er sá hluti bæjarins,
er við komum síðast í.
Eitt það fyrsta, sem við rekum
augun í, er laggajám, sem
grunur leikur á að átt hafi Sig-
urður Breiðfjörð á sínum tíma,
— Eyjólfui- í Svefneyjum var
langafi Jakobínu Grímsdóttur,
konu Metúsalems, og er þessi
breiðfirzki gripur hingað kom-
inn eftir þeim leiðum.
Hér eru lóðavogir, reislur og
mer'kurvog með steinlóði. Byssu-
kúlumót fyrir rennilóð. Laðir
ti:l að draga í gegnum (mjókka)
gull- og silfurvír. Hneppslujárn
— til að höggva með hnappa-
göt. Mannbroddar, fjórskefling-
ar; urgurnar úr hráu leðri. A-
hald til að pressa út sjóvett-
linga. Striffa (liti'l fata) til að
taka með vatn | brunninum á-
samt vatnsbera. — grind til
að hafa á herðunum og hengja
fötur í. Tæja (karfa) fyrir
hnykla og knipplaskrín. Þá er
hér og hesputré er taldi sjálft
snúningana.
Þá er hér páll og iáiögg, og
öxi sem fannst í jörð, en mun
á sínum tíma hafa verið notuð
á skóginn, fremur en að það sé
gömul stríðsöxi.
Þá er hér klifberi smíðaður
úr birki úr Hallormsstaðaskógi,
en klakkar úr hreindýrshorni,
ennfremur gjarðarhringja frá
1719.
Þessi upptalning segir lítt af
öllu því sem sjá-má í Burstar-
fellsbænum. Þar er al'lt í röð
og reglu, t-d. eru skóflur os,
önnur áhöld í skemmunni hengd
upp og geymd hrein þegar ekki
er verið að nota þau.
Ég í þakkarskuld við
Metúsalem bónda fyrir leiðsögn
hans um þann heim sem bærinn
er og að hafa opnað mér sýn
inn í þjóðarsöguna. Vegna hins
mikla fjölda gamalla gripa hér
hafa sumir fengið þann misskiln-
ing í kollinn að hér væri opin-
bert byggðasafn. Svo er ekkþ
Þetta er safn Burstarfellsfóks-
ins. Því ber að þakka fyrir virð-
ingu og fryggð við þessa fornu
muni og varðveizlu þeirra. Því
lengra sem líður á atómöld, því
betur kunna menn að meta þá
— þrátt fyrir allt.
Þetta var eins og að hverfa
þúsund ár aftur í tímann, og
olli því ekki aðeins bærinn
heldur og maðurinn sjálfur.
Eða hafa ekki íslenzkir höfð-
ingjar allt frá söguöld verið
einmitt þannig? Þéttir á velli
og þéttir f lund, faslausir, eng-
ir oflátar, velflestir, en stoltir
og fóru sínu fram. Þessum höfð-
ingja ættar sem ríkt hefur í
hálfa fimmtu öld var sýnilega
eiginleg snyrtimennska í klæða-
burði, höfðingjafas, hóglát kurt-
ejsi oig ljúfmennska, en jafn-
framt stolt; auðsætt að þar fór
maður er i'lla mun þola mót-
gerðir og ógjama láta hlut sinn.
Konungur í ríki sínu, er mun
kunna því bezt að sinn vilji sé
lög.
J. B.
Þessj innlagða kommóða var eltt slnn geymsla síðustu hiskups-
frúarinuar í Skálholti. (Vonandi stillir Skálholtsfélagið sig
um að þrasa um hana.) Aldargamall hörrokkur til vinstri. —
Konumyndin á veggnum mun vera af Salínu Metúsalemsdótt-
ur, ömmu Metúsalems.
Nýtt tímarítshefti Máls og menningar
Næsta félagsbók Máls og menningar verður Mannkyns-
saga 1648—1789 eftir Bergstein Jónsson og væntanlega
tilbúin eftir miðjan þennan mánuð. Er þetta 4. bindi
mannkynssögu MM, en alls er gerf ráð fyrir að þau verði
a.m.k. 10 talsins og því langítarlegasta ritið sem gefið
hefur verið út um almenna sögu á íslenzku til þessa.
Auk mannkynssögunnar eiga félagsmenn von á fjórðu
bókinni í myndlistarflokki Máls og menningar; fjallar sú
bók um spænska málarann Goya. Ennfremur er væntan-
leg þýdd skáldsaga — The Flowers of Hiroshima heitir
hún á frummálinu og er eftir sænsk-amerísku skáldkon-
una Editu Morris.
Frá framansögðu er skýrt m.
a. í nýútkomnu 1. hefti 24. ár-
gangs Tímarits Máls og menn-
ingar. Ritið er að þessu inni 96
lesmálssíður og hefst á ræðu
þeirri, sem Kristinn E. Andrés-
son flutti á árshátíð Máls og
menningar í febrúar sl. Ræðu
þessa nefnir hann „Liðinn ald-
arfjórðungur", en félagið átti
25 ára afmæli á sl. ári.
Sigfús Daðason skrifar 1. grein
sína um „Veruleika og yfir-
skin”. Björn Th. Björnsson
listfræðingur fjallar um stöðu
og stefnu íslenzkar myndlistar
og Guðbergur Bergsson um
svipmót Spánar. Magnús Jóns-
son spjallar um kvikmyndagerð
í Sovétríkjunum.
Tvær smásögur eru f ritinu.
önnur heitir „Ráðningin" og
er eftir Bjöm Bjarman. Hún
fjallar um það, hvemig ráðn-
ingar fóru fram á Kefla-
víkurflugvelli fyrir nokkrum
árum. Hin sagan er eftir Gísla
Kolbeinsson og nefnist: „Yfir
litlu varstu trúr . . .” Lítið
efni, en laglegp framreitt.
Ljóð eru eftir þá Jaime Gil
Biedma, Évgeni Évtúsjenko,
Zgniew Herbert og Eyvind Ei-
Framhald á 6. síðu.
VOPNAFJÖRÐUR -
FOLK OC BYGGÐ
Æítasamfélagið er fyrir iöngu liðið undir lok á
íslandi. Það er ekki hversdagsviðburður að koma
á margra alda gamalt ættarsetur. — Bærinn er
um flest einstakur. Ættarhöfðinginn sem þar býr mun fáum líkur. Að
koma þar rifjar upp þúsund ára sögu. — Og hafa ekki íslenzkir höfð-
ingjar á söguöld einmitt velflestir verið þét'tir á velli og þéttir í lund,
falslausir, engir oflátar, en þó farið sínu fram. Kóngar í ríki sínu er kunna
því bezt, að vilji sinn sé lög.
BURSTARFELL
ÆHarsetur í nœr hálfa fimmtu öld