Þjóðviljinn - 31.05.1963, Blaðsíða 8

g SlÐA
ÞIÓÐVILIENN
i
k
I
Alfreð Gíslason:
Iðnrekendum bent
á vinnuafl barna
Á sl. hausti skipaði borgar-
stjóm Reykjavíkur nefnd til
þess að gera tillögur um
sumarvinnu unglinga. Sú
nefnd lét gera athugun á því,
hvað Reykjavíkurböm á aldr-
inum 12, 13 og 14 ára hefðu
fyrir stafni sumarið 1962.
Rannsóknin fór fram í skól-
unum og náði til 89% allra
bama í þessum aldursflokk-
um.
I álitsgerð nefndarinnar er
greint frá nðurstöðum þessar-
ar rannsóknar, og em þær
um margt mjög athyglisverð-
ar.
Næstum öll bömin (97,7%)
höfðu störfum að gegna sum-
arlangt.
Bömin hófu vinnu strax að
skólanámi loknu og hættu
ekki fyrr en í september eða
skömmu áður en skólar byrj-
uðu.
Daglegur vinnutími þeirra
reyndist lengri en búizt hafði
verið við. Átta klukkustundir
eða lengur á degi hverjum
unnu 2440 böm eða um 67 af
hundraði. Meðal þessara
bama voru þau, sem unnu
■við landbúnað, en það voru
38% allra bamanna, sem
könnunin náði til.
Miðað við lengd vinnudags-
ins voru laun bamanna áber-
andi lág. Minna en 7500 kr.
yfir sumarið höfðu 2592 böm,
og af þeim höfðu 1300 innan
við 2500 kr.
Á þennan veg eru niður-
stöður rannsóknarinnar. Böm
á aldrinum 12—15 ára em
látin vinna allt sumarið.
Vinnudagurinn er langur, og
þeim em goldin Iág vinnu-
laun.
Meirihluti borgarstjómar
tók þessum athyglisverðu
upplýsingum á sinn sérstæða
hátt. Hann leiddi ekki hugann
að því, hvort bömum væri of-
gert með vinnu eða ekki,
heldur varð honum hugsað til
umbjóðenda sinna, atvinnu-
rekendanna. Starfshugur
bamanna, langur vinnudagur
og lágt kaup vom atriði, sem
vert væri að benda vinnu-
veitendum í Reykjavík á. I
þeim anda lét meirihlutinn
gera borgarstjóranrsamþykkt.
I samþykktinni segir orð-
rétt: „Borgarstjómin telur
rétt, að samtökum iðnaðar-
manna, Félagi ísl. iðnrekenda
og Landssambandi iðnaðar-
manna, sé skrifað um niður-
stöður framangreinds nefndar-
álits með tilmælum um, að
leitazt verði við að haga starf-
semi einstakra fyrirtækja
þannig, að unnt verði að
koma þar fyrir unglingum til
starfa á sumrin" o.s.frv.
Þannig bmgðust íhalds-
menn í borgarstjóm við
vandanum, hinum langa
vinnudegi bama og lágum
launum. Vafalaust hafa þeir
þegar skrifað vinnuveitendum
gleðitíðindin, sem felast í nið-
urstöðum rannsóknarinnar, og
má þá vænta þess, að verk-
smiðjuvinna bama f Reykja-
vík fari vaxandi, því að vit-
anlega kunna atvinnurekend-
ur að meta vel meintar á-
bendingar.
Fyrir hundrað ámm tíðkað-
ist bamaþrælkun víða. Þá
unnu böm í Englandi verk-
smiðjuvinnu myrkranna á
milli. Yfirstéttimar ensku
töldu bömum almúgans þetta
holt, það héidi þeim frá ó-
knyttum. Eitthvað svipaður
kann skilningur viðreisnar-
mannanna íslenzku að vera
í dag.
Nýlega flutti Magni Guð-
mundsson hagfræðingur út-
varpserindi um skólamál, og
fórust honum orð m.a. á þessa
leið: „Hinsvegar höfum við
ekki látið undir höfuð leggj-
ast að nýta vinnukraft barna
og unglinga á skólaskyldu-
skeiði, jafnvel í verksmiðjum,
og er það mál þjóðinni til lít-
ils sóma. Þetta em leifar, sem
okkur hefur láðst að afmá, frá
tímum iðnbyltingar í Evrópu,
er þessum aldursflokkum var
miskunnarlaust skipað við
hlið fullorðinna ti'i framfærslu
heimilanna."
I upphafi „viðreisnar" á ís-
landi létu talsmenn hennar í
ljós óskir um að hverfa aftur
til „hinna góðu gömlu daga“,
og að þvf hafa þeir nú sleitu-
laust stefnt á fjórða ár.
Bamavinna fer vaxandi, enda
vinna þeirra víða orðin
brýn þörf til framfærslu
heimilanna. Svo vel hefur
viðreisnin heppnazt, en þó
vill íhaldið f borgarstjóm ekki
láta staðar numið. Það vill
halda áfram til enn eldri og
enn betri daga, og þessvegna
skrifar það iðnrekendum nú
áróður fyrir aukinni verk-
smiðjuvinnu Reykjavíkur-
bama.
|
!
I
i
I
I

Fyrir skömmu kvað Hæstiréttur upp dóm í
svonefndum Ólafsvíkurmálum, sem mikla at-
hygli vöktu á sínum tíma. Urðu málsúrslit þau,
að Hæstiréttur ómerkti dóm og málsmeðferð hér-
aðsdómara og vísaði málinu frá héraðsdómi.
Það var Kaupfélag Ölafs-
vfkur, sem höfðaði málið gegn
Jóni Skúlasyni Ólafsvík til
greiðslu skuldar að fjárhæð
rúml. 25 þús. kr. Taldi Kaup-
félagið skuld þessa vera eftir-
stöðvar viðskiptaskuldar Jóns
vegna viðskipta hans við félag-
ið á árunum 1954—58.
Bókhaldsóreiða ög gjaldþrot.
Jón krafðist sýknu af öUum
kröfum Kaupfélagsins. Viður-
kenndi hann að haía átt við-
skipti við félagið um árabil,
en hins vegar væri hann búinn
að greiða úttekt sína og þvf
skuldlaus við K. Ö. Hélt Jón
því fram fyrir héraðsdómi að
bókhald Kaupfélags Ólafsvíkur
hefði verið í mikilli óreiðu og
að hann hefði aldrei getað
fengið yfirlitsreikning um við-
skipti sín fyrr en til málsókn-
arinnar var komið.
Héraðsdómari í þessu máli
var Haraldur Jónasson, þá full-
trúi sýslumannsins í Snæfells-
nessýslu en nú starfandi á
Akranesi. Hann tók aliar kröf-
ur Kaupfélagsins til greina og
dæmdi Jón Skúlason tll að
greiða 25 þús. krónumar ásamt
vöxtum og 5000 króna máls-
kostnaði.
Þessum dómi vildi Jón eklci
una og áfrýjaði því til Hæsta-
réttar. Síðan gerðist það að bú
Kaupfélags Ólafsvíkur var tek-
ið til gjaldþrotaskipta og var
þrotabúíð því aðili fyrir Hæsta-
rétti.
Málatilbúnaðá stórlega áfátt.
I dómi Hæstaréttar. sem ó-
merkti málsmeðferð og dóm
Haraidar Jónassonar héraðs-
dómara, segir m.a :
„Samkvæmt stefnu til héraðs-
dóms er mál þetta höfðað gegn
áfrýjanda (Jóni Skúlasyni. ath.
Þjóðv.) til greiðslu eftirstöðva
skuldar „vegna viðskipta hans
við Kaupfélag Ólafsvíkur á
arunum 1954—1958”. Við þing-
festingu málsins í héraði lagði
stefndi (kaupfélagið) fram auk
stefnu eftirrit kröfubréfs, svo-
nefnda greinargerð, sem eigi
hafði að geyma frekari lýsingu
á málavöxxtum né skýringu á
dómkröfum, svo og reikn-
ingsyfirlit, er tók yfir árin
1956—1959. með upphafsfærsl-
u 1. janúar 1956 „skuld frá
fyrra ári”, kr. 12.912.15. 1 næsta
þinghaldi var lögð fram grein-
argerð af hálfu áfrýjanda. þar
sem krafizt var sýknu af öllum
kröfum stefnda, enda taldi á-
frýjandi sig skuidlausan við
hann. Reikningsyfirlitinu var
mótmælt sem röngu og ósönn-
uðu og þess krafizt, að lagðar
yrðu fram kvittaðar úttektar-
nótur. Af hálfu stefnda voru
þá og í næsta þinghaldi á eftir
lagðar fram allmargar nótur,
en þær tóku aðeins til áranna
1957 og 1858, og viðtakandi
hafði einungis ritað nafn sitt á
tvær þeirra. Af mörgum þeirra
mun hins vegar mega ráða,
hver talinn er hafa látið vöru
af hendi.
Án nokkurrar frekari gagna-
öflunar var málið því næst
flutt munnlega fyrir héraðs-
dómara. sem 20 dögum síðar
kvað upp efnisdóm í málinu.
Ljóst er, af því, sem rakið
hefur verið. að málatilbúnaði
og málsreifan af hálfu stefnda,
þ. e. stefnanda í héraði, var
stórlega áfátt. að héraðsdómari
mátti eigi taka málið til úr-
lausnar að efni til. Ber því að
ómerkja hinn áfrýjaða dóm og
málsmeðferð í héraði og vísa
málinu frá héraðsdómi. Samkv.
þessu ber og að fella hina á-
áfrýjuðu fjámámsgerð úr gildi.
Eftir þessum úrslitum er rétt,
að stefndi greiði áfrýjanda kr.
6000.00 í málskostnað í héraði
og fyrir Hæstarétti.
Dómsorð: Hinn áfrýjaði dóm-
ur og málsmeðferð í héraði
eiga að vera ómerk og vísast
málinu frá héraðsdómi. Hin á-
frýjaða fjámámsgerð er úr
gildi felld. Stefndi, þrotabú
Kaupfélags Ólafsvíkur, greiði
áfrýjanda, Jóni Skúlasyni. kr.
6.000.00 í málskostnað í héraði
og fyrir Hæstarétti að viðlagðri
aðför að lögum.”
Þannig er
Uf bóndans
Framhald af 7. síðu.
16 shiUinga á kind. eða ná-
kvæmlega sömu upphæð og
fóðurkostnaðurinn er, sé kind-
inni komið í fóður, og er þá
miðað við svarthöfðafé, sem
eitt er sambærilegt við okkar
fé.
Og nú spyr ég eins og borg-
arinn sem þú varst að enda við
að nefna: hvemig verða svona
býli til eins og þitt?
— Segja má að mitt býii sé
þversumman af sveitabýlum á
landinu og saga þess ákaflega
áþekk margra annarra býla.
Ég lá í skítnum missiri eftir
missiri við allskonar störf í
flestum grejnum atvjnnulífs-
ins. vann nótt með degi, og
fjölskylda mín, foreldrar og
systkini einnig. Þegar ég svo
settist að hér fyrir fuUt og fast
og giftist var að visu ekki um
það að ræða að vinna utan
heimilis svo nokkru næmi, all-
ur tíminn fór í látlausar bygg-
ingar og ræktunarframkvæmd-
ir. En þó ég hafi fengið, fram
að miðju síðasta ári. um 120
þús. kr. lán til þessara fram-
kvæmda, þá hefur sannarlega
ekki verið hægt að lifa neinu
óhófslifi, enda mun bændafólk
yfirleitt þurfa minna til sín
en aðrar stéttir, þegar frá eru
skildar rekstrarvörur búanna.
Eftir 9 ára hjónaband hef ég
ekki gefið konu minni eina
einustu kápu. ekki einn kjól,
enga spariskó, engan hatt eða
hanska, enga nælonsokka — og
var hún þó Reykjavíkurdama.
Hinsvegar hefur hún fengið
nóg af þrældómi — og farið í
sjúkrahús af þeim sökum.
En um leið og ég ákæri
sjálfan mig fyrir barbarisma
krefst ég þess að sá bikar sé
frá mér tekinn, að ég sé líka
kallaður ölmusumaður.
★
Sumt af framanskráðu er
hripað úti á túni, við hlöðu eða
turn, því ég elti þá Gunnár,
sniglaðist kringum hann, lá í
heyinu og horfði á hann strita.
Meginhlutinn er þó skrifaður
með því að ræna svefntíma
hans síðustu nóttina, en þá bar
það við að snáði í næsta her-
bergi var eitthvað óvær í svefni,
ég læddist á eftir Gunnari.
Ekki veit ég hve bömin á
heimilinu voru mörg, auk
bama hans sjálfs var hann með
böm neðan af fjörðum, böm
sunnan af landi. Og nú stóð
hann þarna, breiddi yfir einn
snáðann og horfði brosandi
á rjóða vanga sofandi snáða.
— Og nú hef ég séð, Gunnar,
að bóndi þarf stundum fleira
að gera en strita í heyi — líka
að vera barnfóstra.
— Já, myrkrið getur skollið á,
og maður heldur áfram að
moka íðilgrænni töðu við hlöðu
eða tum, sem síðan er umsett
í afurðir er hleypa rósum í
vanga bama okkar og annarra
manna barna. Mann verkjar e.
t.v. í bakið og handleggina, en
áfram er haldið: þannig er líf
bóndans.
J. B.
Kápur
Enskar heilsárs
kápur.
Hollenzkar
vor- og sumarkápur
í glæsilegu úrvali.
KÁPU- OG
DÖMUBOÐIN
Laugavegi 46.
Föstudagur 31. maí 1983
UNDRAEFNIÐ
★ Stöðvar olíubrennslu
★ Stöðvar skaðlegan út-
blástursreyk
★ Minnkar benzínnotkun
★ Eykur þjöppun vélar
★ Mnnnkar benzínnotkun
■k Eykur þrýsting olíu
★ Minnkar bank í ventlum
og undirlyftum
★ Gerir ræsingu auðveldari
í kuldum
★ Gerir olíuna þykkari við
hita, þynnri við kulda.
Ef bifreiðin brennir
olíu, bá notið
VIV
Egill Vilh.iálmsson h.f.
Sími 22240
Starfsstúlkur óskast
Starfsstúlkur óskast til sumarafleysinga í eldhús Vífils-
staðahælis. Upplýsingar gefur matráðskonan í síma 15611
og 59332.
Reykjavík, 29. mai 1963
SKRIFSTOFA RlKISSPlTALANNA
Bifvéfovirkjar
með meistararéttindum, sömuleiðis að-
stoðarmann vanan bifvélavirkjun, vantar
nú þegar til Rafmagnsveitu Reykjavíkur.
Upplýsingar í Ráðningarstofu Reykja-
víkurborgar, Hafnarbúðum v/Tryggva-
götu.
AUGL ÝSING FRÁ
BÆJARSÍMANUM
Ný gotusAiQ -teykjavik og Kópavog, símnot-
endum raöað eftir götuheitum, er til sölu hjá
Innheimtu Landssímans.
Upplag er takmarkað’, enda sérstakiega ætlaS
fyrirtækjum og stofnunum.
Verð skrárinnar er 140.00 eintaklð.
BÆJARSÍMINN.
# MELAVÖLLUR
Reykjavíkurmótið
í kvöld kl. 8,30
FRAM - KR
Dómari: Grétar Norðfjörð.
1'»A4a«efnd.

i
i

í