Þjóðviljinn - 05.06.1963, Blaðsíða 6

w
r
SÍÐA
ÞIÖÐVILIINN
Miðvikuda"ur 5. júní 1963
Þarfur þ/onn og
sannur vinur
Jóhannes páíi XXIII. lézt
eftir hunga banalegu á ann-
an í hvítasunnu, og hafdi þá
einn um áttrætt. Hann hafði
verið páfi í rúmt hálft
fimmta ár, en þótt það sé
ekki langur tími, og sízt af
öllu á mælikvarða hinnar
rómversku kirkju, tókst hon-
um aö koma svo miklu í verk,
að hann mun vafalaust talinn
meðal hinna merkustu páfa.
Þegar Angelo Giuseppe Ron-
calli, patríarki í Feneyjum,
var kjörinn eftirmaður Pius-
ar XII., mun enginn nafa
búizt við því að hann myndi
eiga eftir að marka tímamót í
sögu kaþólsku kirkjunnar.
Hann var orðinn mjög við
aldur, og var af flestum tal-
inn „millibilspáfi“, sem val-
inn heföi verið til hins háa
embættis fremur vegna róm-
aðrar góðmennsku sinnar en
hins, að hann væri líklegur
til stórræða.
Hann var að flestu ólíkur
fyrirrennara sínum, hinum
rómverska aðalsmanni Pa-
celli. Hann var af fátækum
bændaættum, en fyrir frábær-
ar gáfur hlaut hann styrK til
náms við prestaskólann í
Róm. Prestvígslu fékk hann
25 ára gamall, en árið 1921
var hann kvaddur til starfs
í Páfagarði og fjórum árum
síðar hóf hann langan feril
í utanríkisþjónustu kirkjunn-
ar, var fyrst í áratug fulltrúi
hennar í Búlgaríu, siðar í
Grikklandi og Tyrklandi og
frá 1944 sendiherra Páfa-
garðs í París. 1953 var hann
tekinn í tölu kardínála og
nokkrum dögum síðar skip-
aður patríarki í Feneyjum
og því embætti gegndi hann,
þar til hann tók við páfa-
dómi.
Þótt hinn glaðværi og alþýð-
legi Roncalli væri harla
ólíkur hinum þungbúna stór-
bokka Pacelli, átti enginn von
á þeim umskiptum sem urðu
í Páfagarði við embættis-
töku hans. Það kom þó æði
fljótt í ljós og varð æ greini-
legra með hverju ári, að Jó-
hannes páfi leit hlutverk
kirkjunnar öðrum augum en
fyrirrennari hans. Öll viðhorf
Píusar XII. mótuðust af í-
haldssemi, andstöðu gegn
þjóðfélagsumbótum og ný-
mælum, en samstöðu með
hvers konar afturhaldi. Hans
bandamenn voru Franco og
Adenauer og Foster Dulles.
Píus XII. hafði horft aðgerð-
arlaus á milljónamorð naz-
ista, en beitti áhrifavaldi
kirkjunnar gegn öllum um-
bótamönnum og hótaði út-
skúfun þeim sem legðu fram-
faraöflum þjóðfélagsins nokk-
urt lið. Þegar í fyrsta hirðis-
bréfi Jóhannesar páfa, „Mat-
er et magistra", kvað við
annan tón. Þar var reynt að
samræma viðhorf kirkjunnar
til ýmissa þeirra mála sem
hæst ber í dag, bæði félags-
legra og siðferðilegra, þeim
miklu breytingum sem orðið
hafa í heiminum síðustu
mannsaldra. Enn greinilegri
urðu þessi umskipti eftir síð-
asta hirðisbréf Jóhannesar
páfa, „Pacem in terris", sem
gefið var út fyrir páskana
í ár og var þá getið allræki-
lega hér í blaðinu. Þar lýsti
páfi þeirri sannfæringu sinni
að meginskylda hvers manns
væri að vinna að varðveizlu
friðarins í heiminum, koma
í veg fyrir að mannkynið
tortímdist í ragnarökum
kjarnorkustríðsins. En jafn-
framt lýsti hann samþykki
sínu við þjóðfélagsumbætur
okkar tíma. Óbeinum orðum,
en þó svo að ekki varð mis-
skilið, lýsti hann stuðningi
kirkjunnar við félagsleg
stefnumið hinnar róttæku
verklýðshreyfingar, sósíalism-
ans, og sagði að hún ætti
jafnan að vera reiðubúin til
samstarfs við alla þá sem af
heilum huga vildu auka ver-
aldlega velferð manna. Menn
gætu verið á réttri leið, þó
svo að kenning þeirra væri
röng.
Þetta var annar boðskapur
en heyrðist á dögum Píus-
ar XII. Það væri þó rangt,
að eigna Jóhannesi páfa öll
þau umskipti sem orðið hafa
i Páfagarði á síðustu árum.
Hitt mun sönnu nær að þau
eiga sér alllangan aðdrag-
anda og munu jafnvel sumir
nánir samstarfsmenn Píusar
XII. hafa haft svipuð sjónar-
mið og Jóhannes eftirmaður
hans. Kaþólska kirkjan á
langa sögu að baki og hún
hefur lifað tímana bæði
tvenna og þrenna. I-Iún hef-
b , , Sífc:
ur margsinnis verið í vanda
stödd, heimurinn hefur oft
tekið miklum breytingum á
síðustu tvö þúsund árunum.
En hún hefur alltaf kunnað
— stundum þó að vísu ekki
fyrr en í óefni var komið
— að haga seglum eftir vindi
og sætta sig við orðinn hlut.
Það sem gerðist á þeim fáu
árum sem Jóhannes páfi
XXIII. var staðgengill Krists
á jörðinni var að kirkju hans
fór að verða ljós sú stað-
reynd, að sósíalisminn verður
ekki umflúinn, að hugsjón
hins samvirka þjóðfélags á
vísan sigur um allan heim.
Hún hafði af eðlisbundinni
tregðu streitzt á móti því,
en þar sem ríki hennar er
ekki nema öðrum þræði af
þessum heimi var henni ekki
ofviða að viðurkenna stað-
reyndir þjóðfélagsþróunarinn-
ar. Þótt veruleikinn hafi
þannig þröngvað hinum nýju
viðhorfum upp á kaþólsku
kirkjuna, verður hlutur Jó-
hannesar páfa ekki minni
fyrir það. Hann var kirkju
sinni þarfur þjónn og sannur
vinur meðbræðrum sínum,
hvaða trú sem þeir játa.
Þessar síðustu vikur, meðan
Jóhannes páfi XXIII. hef-
ur háð helstríð sitt, hefur
það komið glöggt í ljós, hví-
líkrar virðingar hann hefur
notið meðal manna, einnig
þeirra sem ekki játa trú hans
eða eru henni jafnvel fjand-
samlegir. Þeirrar virðingar
aflaði hann sér með því mikla
starfi sem hann innti af hönd-
um í því skyni að gera kirkju
sína hæfari til að takast á
við vandamál dagsins í dag og
með þeim mikilvæga skerf
sem hann lagði fram í þágu
friðar og friðsamlegrar sam-
búðar hinna ýmsu þjóða og
þjóðfélaga heims. Því er
eðlilegt að sú spurning vakni
hvað taka muni við þegar
hann er allur, hverjum muni
falin forysta kaþólsku kirkj-
unnar að honum látnum.
Verður bundinn endi á um-
bótastarf Jóhannesar páfa eða
heldur eftirmnður hans því
áfram?
Kirkjuþinginu sem hófst í
Róm síðasta haust var
ætlað að ganga frá þessum
umbótum. Málin sem fyrir
þinginu lágu voru bæði svo
mörg og flókin og ágreining- k
ur um þau svo mikill, að \
ráðlegast þótti að fresta því, k
en síðan hafa nefndir starf- ®
að að lausn þeirra. Ætlunin k
var að kirkjuþingið hæfist "
aftur 8. september, en það h
verður undir hinum nýja J
páfa komið, hvort úr því n
verður. Mikilvægasta nefndin J
sem starfað heíur í þinghlé- ^
inu var eins konar dagskrár- h
nefnd. sem skipuð var „til ^
samræmingar á störfum a
kirkjuþingsins" að tillögu ’
páfa sjálís. Formaður þeirr- B
ar nefndar er Cicognani J
kardínáli, nánasti samstarfs- ■
maður Jóhannesar XXIII., og k
það er næsta eðlilegt að I
mönnum komi hann fyrst i k
hug, þegar svipazt er um eft- I
ir páfaefnum. Cicognani er k
einn þeirra mörgu kardínála \
sem Jóhannes páfi skipaði U
og var nánasti samstarfs- \
maður hans, bæði að undir- k
búningi kirkjuþingsins. að "
sáttaumleitunum við önnur k
kirkjufélög kristinna manna J
og að friðarstarfi páfa á al- ■
þjóðavettvangi. Cicognani er :
hins vegar aldraður maður, B
varð áttræður á þessu ári. .
Það eru því meiri líkur á |
að til hans verði leitað um ?
góð ráð, þegar kardínálar I
koma saman að kjósa nýjan k
páfa, en að hann verði sjálf- \
ur fyrir valinu.
Svo er ráð fyrir gert að k
páfakjör hefjist fimmtán \
dögum, og eigi síðar en átján, k
eftir andlát páfa. Kardínálar ■
kaþólsku kirkjunnar eru nú k
82 talsins. Meirihluta þeirra, ®
eða 45, skipaði Jóhannes É
XXIII., átta eru frá dögum J
Píusar XI.. en hinir, 29. voru I
skipaðir af Píusi XII. ítölsku J
kardínálamir eru einnig 29 ■
talsins. Þeir eru þannig í J
minnihluta, en það voru þeir I
líka, þegar Jóhannes páfi k
var kjörinn. Þá fengu þeir |
því engu að síður ráðið að k
ekki var vikið frá þeirri ^
gömlu hefð að ítalskur mað- k
ur skyldi sitja á páfastóli. \
Italskir kardínálar hafa löng- k
um ráðið lögum og lofum í S
æðstu valdstofnun kaþólsku k
kirkjunnar, hinni rómversku *
kúriu, og svo er enn. Það ■
kom hins vegar greinilega J
í Ijós á kirkjuþinginu s.l. ■
vetur. að áhrifavald kúríunn- J
ar innan kirkjunnar er nú I
miklum mun minna en áður ^
var. Hinir afturhaldssömu
kúríukardínálar með Ottavi- k
ani í broddi fylkingar reynd- |
ust vera í minnihluta á k
þinginu, en meirihluti þing- ■
fulltrúa hlynntur þeirri end- k
umýjun kirkjunnar, sem \
vakti fyrir Jóhannesi páfa.
1 forystu þess meirihluta
voru kirkjuhöföingjar frá
öðrum löndum en Italíu, frá
Frakklandi, Þýzkalandi. Aust- h
urríki, Hollandi.
I
Það er því ekki ótrúlegt að .
næsti páfi verði af öðru ■
þjóðemi en ítölsku. Ýmsir j:
koma þar til greina, en af I
þeim „erlendu" „papabili" k
sem nefndir hafa verið þyk- ■
ir Franz König, erkibiskup k
af Vínarborg hvað líklegast- ^
ur. Hann hafði sig mjög í k
frammi á kirkjuþinginu í \
vetur og var einna fremstur k
í flokki umbótasinna. Hann \
er tiltölulega ungur maður, L
fæddur 1905. Jóhannes páfi ®
hafði á honum mjög miklar I
mætur og fól honum vanda- .
saman crindrekstur. König I
erkibiskup var þannig nú ?
fyrir skömmu sendur á fund I
Mindszentys kardínála að fá J
hann til að fara til Rómar I
í því skyni að bæta sambúð J
ríkis og kirkju í Ungverja- I
landi. Annar „erlendur" |
kardínáli sem tilgreindur hef- ^
ur verið er Bernard Alfrink, k
erkibiskup af Utrecht, sem \
einnig hafði forystu fyrir um- k
bótasinnum á kirkjuþinginu. \
En ekki má gleyma að ka- |
þólska kirkjan er fastheld- ’
in á gamla hefð og eng- jh
um mun því koma á óvart, J
að ítalskur maður setjist enn ■
á páfastól. Þá þykir enginn .
líklegri en Giovanni Battista I
Montini. erkibiskup af Mílanó, C
en hann var fyrstur þeirra ■
kardínála sem Jóhannes páfi k
skipaði. ás. ■
Andlátið bar að á annan í hvítasunnu
Jóhannes páfí syrgður
hvarvetnn um heiminn
\
!
RÓM 4/6 — Jóhannes
páfi XXIII. lézt um kvöld-
ið á annan í hvítasunnu
eftir langa og stranga
banalegu, en helstríðið
stóð í rúrna fjóra sólar-
hringa. Banamein hans var
magakrabbi og hafði hann
þjáðst mjög, en á mánudag
missti hann meðvitund fyr-
ir fullt og allt og líf hans
fjaraði út smám saman.
Enginn páfi hefur aflað sér
jafnmikilla vinsælda um allan
heim og hefur það komið glöggt
í ljós þessa síðustu daga með-
an hanp háði dauðastríð sitt
Og nú eftir andlát hans.
Á mánudaginn söfnuðust
300.000 manna á torginu fyrir
framan Péturskirkjuna í Róm,
hlýddu þar messu sem lauk að-
eins tíu mínútum áður en páfi
gaf upp andann. Þá lágu flestir
enn á bæn að biðja fyrir hon-
um.
Til Páfagarðs hefur borizt ó-
grynni samúðarskeyta hvaðan-
æfa að. Krústjoff, forsætisráð-
herra Sovétríkjanna, sendi
samúðarskeyti, einnig Kenne-
dy Bandaríkjaforseti og Elisa-
bet Englandsdrottning. I mörg-
um kaþólskum löndum hefur
verið lýst yfir þjóðarsorg næstu
dagana vegna andláts páfa.
Dmmæli frá Austur-Evrópu
En það eru ekki eingöngu
kaþólskir menn sem syrgja Jó-
hannes páfa XXIII. 1 sósíalist-
fsku löndunum í Austur-Evrópu
birta blöð frásagnir af andláti
hans á áberandi stöðum og lof-
samleg eftirmæli um hann.
Efst á forsíðu stærsta blaðs
Póllands, „Zycie Warszawy“,
birtist stór mynd af páfa með
sorgarrönd í kring. Málgagn
pólskra kommúnista „Trybuna
Ludu“ segir að það séu ekki
aðeins kaþólskir menn sem
harmi andlát páfa, heldur líka
allir þeir sem virtu hann vegna
baráttu hans fyrir frið.'amlegri
sambúð allra þjóða.
Tékkneska blaðið „Lidova
Demoeracie" segir að hvatn-
ingarorð Jóhannesar páfa til
allra manna að sýna hver öðr-
um góðvild hafi ekki verið til
einskis. Páfinn vildi frið og
hann var reiðubúinn að leggja
allt í sölumar til að varðveita
friðinn í heiminum, segir blað-
ið.
Síðustu daga og nælur Jóhanncsar páfa biiðu þúsundir manna
á torginu við Pcturskirkju eftir frcttum af líðan hans.
Aðalmálgagn Kommúnista-
flokks Sovétríkjanna, „Pravda",
segir, að Jóhannes páfi hafi
verið ólíkur fyrirrennurum sín-
um. Blaðið minnir á að hann
hafi verið af fátækum bænda-
ættum og hafi það mótað af-
stöðu hans til stjómmála. Hann
var einlægur liðsmaður í bar-
áttunni fyrir friði í heiminum,
af því að hann gerði sér ljóst,
að mannkynið myndi tortímast
i ragnarökum kjamorkustríðs,
segir „Pravda".
Svipuð eru ummæli ung-
verskra blaða, sem segja að
páfi hafi gert sér ljósar þær
breytingar sem átt hafa sér
stað í heiminum og skilið þrá
allra manna eftir friði.
Jarðscttur á fimmtudag
Páfi verður jarðsettur á
fimmtudag, en þangað til stend-
ur lík hans á víðhafnarbörum.
Níu daga messuhöld sem hefð-
bundin eru eftir andlát páfa
byrja á morgun.
L
__________________ER ORGINAL ’
KERTI FYRIR VOLKSWAGEN
La passar í allar tegundir af Yolkswagen, gamla sem
Q ^ nýja. — Fleiri og fleiri verksmiðjur nota Champion,
sem orginal kerti í framleiðslu sína.
ÖRUGGARI RÆSING — AUKIÐ AFL — MINNA VÉLASLIT —
ALLT AÐ 10% ELDSNEYTISSPARNAÐUR — CHAMPION, mest
seldu kerti heimsins.
EGILL VILHJÁLMSSON h/f
Laugavegi 118 — Sími 22240.
i