Þjóðviljinn - 22.06.1963, Blaðsíða 6

6 sa>4 ------------------------—---------------MðÐVnjSiN
Laugardagtir 22. júní 1963
Vi5 erum heilli öld á eftir,
segja bandarískar konur nú
Qeimflug Valentínu Teresjkovu, fyrstu konunnar
sem leggur út á framtíðarbraut mannsins, hefur vak-
ið umræður og aödáun í Bandaríkjunum sem ann-
ars staðar, en einnig harða gagnrýni á hendur þeim
sem stjóma geimrannsóknum Bandaríkjamanna fyrir
að hafa algerlega sniðgengið konur, þegar væntanlegir
geimfarar voru valdir.
„Guðiúthýst
úr skólum
i USA "
Hæstiréttur Bandarikj-
anna heíur kveðið upp úr-
skurð þess efnis að það sé
stjórnarskrárbrot að lesa
upp ritningargreinar eða
faðirvorið í opinbcrum
skólum. 1 fyrra kvað rétt-
urinn upp úrskurð í svip-
uðu máii og féll dómur á
þá leið að það bryti í bága
vlð stjórnarskrána að lesa
bænir í miðskólabckkjun-
um í skólum New York-
borgar. Crskurður þessi
vakti mikla athygli og deil-
ur. Þeir scm voru honum
ósamþykktir sögðu að guð
hefði verið rekinn með
harðri hendi út úr kennslu-
stofunum. Aðrir sögðu að
sannarlega ættu ríki og
kirkja að vera aðskilin.
Hinn nýji úrskurður
hæstaréttarins varðar tvö
mál og voru þau höfðuð
af foreldrum barna í skól-
um í Maryland og Pennsyl-
vaniu. Forcldrarnir fullyrða
að biblíulestur í skólunum
brjóti í bága við það atriði
stjórnarskrárinnnar sem
kveður á um aðskilnað rík-
is og kirkju auk þcss scm
slíkt samrýmist ckki trú-
freisinu.
Eiginkona eins af öldunga-
mönnum Demókrata, Philip
Hart, sem er þrautþjálfuð flug-
kona og hefur auk þess gengið
undir ýmsar þær þolraunir sem
geimförum eru ætlaðar og stað-
izt þær með prýði sagði þegar
hún frétti af flugi Valentínu
Teresjkovu að Bandaríkin væru
„hundrað árum á cftir Sovct-
ríkjunum í að notfæra sér alla
hæfileika kvenna. Allt þetta
sýnir“, sagði hún, „að í Sovét-
ríkjunum veitast konum tæki-
færi sem þcim eru bönnuð
-----------------------------<
Spaak skammar
de Gaulle
Á þriðjudaginn var birti
bandaríska ársfjórðungsritið
Foreign Affairs viðtal viö Paul-
Henri Spaak, utanríkisráðherra
Belgíu. Ráðherrann fór hörðum
orðum um de Gaulle Frakklands-
forseta og sagði að hann hefði
„opinskátt sýnt bandamönnum
sínum í EBE lítilsvirðingu“.
„Á komandi ári mun hann
samt sem áður ckki meðhöndla
okkur á þann hátt“, sagði Spaak.
Spaak gagnrýndi harðlega
framkomu forsetans er hann
rauf viðræðurnar við Breta um
inngöngu þeirrra í Efnahags-
bandalagið. Forseti Frakklands,
sagði hann, gerði allt til þess
AQ .„kjiýja Jrap^siijp æjgig JÓJjá,
ekki einungis á kostnað al-
mennrar kurteisi, heldur einnig
á kostnað þeirra reglna sem
fylgja verður við stjórn umfangs-
mikils bandalags".
í Bandaríkjunum". Frú Hart
hefur áður gagnrýnt bandarísku
geimferðastofnunina NASA fyr-
ir að taka ekki konur til greina
þegar valdir eru geimfarar og
hefur sótt fast að verða valin
sjálf, enda telur hún að hún
hafi fullkomlega jafngóða und-
irbúningsþjálfun undir slíkar
ferðir og þeir bandarísku karl-
menn sem til þeirra hafa val-
izt.
Aðeins hermenn koma
til greina
öldungadeildarmaðurinn Mike
Mansfield hefur sagzt vera sam-
mála frú Hart og deilir hann
á stjóm bandarísku geimferð-
anna fyrir að hafa ekki frá
upphafi gert ráð fyrir kcmum
í slíkar íerðir.
En hvemig stendur á þvf að
það var ekki gert? Hershöfðing-
inn Leighton Davis, sem stjórn-
ar tilraunastöðinni á Canaver-
alhöfða hefur þá skýringu til-
tæka að frá upphafi hafi verið
ákveðið að til greina kæmu að-
eins hermenn sem hefðu að
baki sér ekki minna en þúsund
kiukkustunda flug í þotum.
Þessi skiiyrðj ein, gegir hann,
útiloka allar konur enda þótt
þær kunni að hafa aðra kosti ^
til aö bera.
„Sómi síns kyns"
Bandarísk blöð hafa farið
mjög lofsamlegum orðum um
afrek Valentínu Teresjkovu.
„Washington Post“ sagði þannig
í forystugrein meðan hún var
á lofti: „Valja hefur verið
sjálfri sér, landi sínu og þó
umfram allt kyni sínu til mikils
sóma. Afrek hennar vekur svo
mikla aðdáun að hún yfirgnæf-
ir allar áhyggjur útaf velferð
hennar í geimnum og aftur-
komu hennar til jarðar. Megi
hún snúa aftur til jarðar með
sama örygginu og af sömu ein-
urðinni og hún lagði af stað“.
Nýlega voru valdir níu bandarískir hermenn til þjáifunar undir geimferðir til viðbótar þeim 6jö
sem áður höfðu verið valdir. í þessum sextán manna hópi er engiin kona og ekki virðist ætlunin að
nein bandarísk kona verði send út í gejminn lengi enn. Bandarísku geimfararnir sextán sjást hér
i frumskógl á Panamaeiði, en þar er þeim kennt hvemig þedr geti komizt af ef svo óheppilega
vildi til að geimför þeirra lentu á slíkum stað.
Sextán karlar en eagu kona
Beint samband milli K og K
WASHINGTON, GENF 20/6
- í dag verður undirritaður
samningur milli Bandaríkjanna
og Sovétríkjanna um beint fjar-
ritasamband milli Moskvu og
Washington. Hér er um að rasða
fyrsta árangur af þeim viðræð-
um um afvopnunarmál, sem fram
hafa farið í Genf síðustu fimmt-
án manuði.
Það voru Bandaríkin, sem
stungu upp á beinu fjarrita-
sambandi milli Kreml og Hvíta
hússins í Washington. Er þetta
hugsað sem eitt af þeim atriðum,
sem fært geti sambúð stórveld-
anna í betra horf og minnkað
spennuna í alþjóðamálum. Fjar-
ritinn hefur því hlutverki að
gegná, að hindra það, að stríð
brjótist út fyrir óheppni eða
misskilning.
Síðustu vikur hafa viðræður
sr.uizt um tækmlega hlið máls-
ins, og hafa aðilar komið sér
saman um, að fjarskiptasam-
bandið liggi um Helsingfors,
Stokkhólm og London. Geta þá
Kennedy forseti og Krústjoff
forsætisráðherra ráðið ráðum sín-
um undirbúningslaust, ef mik-
ið þykir við liggja, og hætta
er á, að stríð brjótist út.
Frá Washington berast þær
fréttir, að endastöð fjarritans
þar verði að öllum líkindum
ekki í Hvíta húsinu sjálfu, held-
ur í Pentagon, aðalstöðvum
bandaríska hersins, en Pentagon
hefur fast símasamband við
skrifstoíur Kennedys forseta.
Cliveden-höll, aðsetur Astorættarinnar.
Profumomúlið og
Ástorfjölskyldun
ProfumomáHð er ákaflega
flókið, eins og blaðalesendur
munu hafa komizt að raun um.
Við einn anga þess er ein fyr-
írferðarmesta og áhrifaríkasta
ætt Bretlands riðin, Astorætt-
In, sem að vísu er komin til
Bretlands frá Bandaríkjunum,
en þangað kom hún frá I»ýzka-
landi. Það var á ættarsctri Ast-
oranna, Clivedcnhöll, scm Pro-
fumo komst í kynni við Christ-
Ine Keelcr, og I hallarlandinu
átti milligöngumaður þeirra
Stephen Ward, sumarbústað, og
var heimagangur á heimili Ast-
orhjónanna.
Clivedenhöll er fræg úr
brezkri samtíðarsögu, þvi að
þar hefur verið háborg brezka
Ihaldsflokksins, einkum á ár-
unum fyrir stríð, þegar lafði
Astor réð þar ríkjum og lagði
á ráðin um undanlátsstefnuna
gagnvart þýzka nazismanum.
Völd Astoranna í brezkum
stjómmálum eru mikil, ekki
sízt fyrir það, að þeir eiga tvö
af áhrifamestu blöðum Bret-
lands, „The Times" og „The
Observer". Þvi síðamefnda
hefur vegna Profumomálsins
þótt ástæða til að gera nokkra
grein fyrir ættinni sem að blað-
inu stendur, einkum vegna þess,
eins og blaðið segir, að enginn
virðist botna neitt í henni. Ast-
oramir sem eiga „The Times"
og „The Observer" eru frænd-
ur. Astor lávarður, sem var
annar Astoranna með aðalstign
og sá sem gerði garðinn fræg-
an í Cliveden fyrir strið en er
nú látinn keypti „The Observ-
er“, en bróðir hans, sem síðar
var aðalsmaður og kallast Ast-
or lávarður af Hever og er nú
búsettur í Frakklandi, keypti
„The Times".
Astor lávarður, sem nú býr
í Cliveden og er aðaleigandi
„The Observers", Michael Astor
og J. J. Astor hafa allir setið
á þingi fyrir Ihaldsflokkinn og
eru bræður Davids Astors. sem
er ritstjóri blaðsins. Astorarnir
sem nú standa að „The Times"
eru þrír, Gavin, formaður
stjómar þess blaðs og sagður
einkavinur drottningar. Hugh
og John Astor.
Allir eru þeir komnir af
þýzkum skinnakaupmanni, Jo-
han Jacob Astor, sem fyrir tvö
hundruð árum fluttist til Amer-
íku og keypti þó stóran hluta
af Manhattaneyju og er nokk-
ur hluti þess lands enn í eigu
hinnar bandarísku greinar ætt-
arinnar. Sumir þeirra banda-
rísku Astora hafa líka fengizt
við blaðaútgáfu, þannig átti
einn þeirra hið útbreidda viku-
blað „Newsweek" til skamms
tíma.
Allt frá því að annar mark-
greifinn af Astor (sá sem keypti
„The Observer") kvæntist
dollaraprinsessunni sem varð
hin fræga lafði Astor og fyrst
kvenna til að sitja á brezka
þinginu hefur Clivedenhöll ver-
ið eitt aðalsetur brezkra
stjómmála og athafnalífs og
munu fáir þeir brezkir fyrir-
menn, a.m.k. úr röðum íhalds-
manna. sem ekki hafa þegið
þar gistingu og góðan beina —
og notið kvenlegs yndisþokka,
eins og sagan af Chrístine
Keeler sannar.
Ungfrú Christine Keelcr á götu í London.