Þjóðviljinn - 23.06.1963, Qupperneq 7

Sunnudagur 23. júni 1963 —-«-* ---------”------------------ ÞIÖDVILIINN
Anna Jörgensen, 25 ára.
SÍÐA ^
Frú Anna Jónsson í safngarðinum. — (Ljósm. G. M.).
Bernska
og œska
í Kaup-
manna-
höfn
Uppi á Skólavörðuholti rís rammger hamraborg og er
illvíg til inngöngu við fyrstu sýn. Þetta er eitthvert sam-
bland af íslenzku hamrabelti og bergkastala frá miðöld-
um í vitund vegfaranda og norðurhliðin rís kuldaleg og
dimm út að Eiríksgötunni.
Litlar rúður eins og á gömlum turnherbergjum verða
rauðar í kvöldsólinni, og járnslegnar hurðir eru á miðjum
vegg með engum sýnilegum uppgangi að þessum harð-
læstu dyrum. Mannhæðarhár virkisveggur umlykur þessa
íslenzku álfaborg og tvenn járnhlið sýnast alltaf lokuð með
digrum járnkeðjum og viðamiklum læsingum, sem útheimta
digra og stóra kastalalykla. Og þarna inni situr ævagömul
kona með þessa stóru og digru lykla í pússi sínu og er
orðin í vitund íslenzkrar þjóðar eins og evrópsk aðalsmær
frá miðöldum og gætir hinna rykföllnu verka meistarans
eins og hollvættur í gömlum ævintýrum. Hverskonar
sprota þarf að drepa á þessa harðlæstu veröld í vitund ís-
lenzkra manna; þessa harðlæstu veröld, staðsetta mitt í
ysi og þysi borgarlífsins á sjöunda tugi aldarinnar? Hvemig
lítur þessi gamla kona yfir farinn veg með kærum lífsföru-
naut í hálfa öld? Hversvegna beið hún sextán ár í festum?
Einn sólskinsbjartan júnídag fyrir skömmu drukkum við
sherry saman við eldhúsgluggann hennar og horfðum yf-
ir þennan fallega garð með fíflum, sóleyjum og blágresi
og ilmandi trjágróðri.
Þetta var sunnanmegin í tilverunni. — Og glóð minn-
inganna varpaði bjariri hlýju yfir andlit gömlu konunnar.
Hún opnaði dyrnar upp á hálfa gátt að gömlum heimi með
varfæmi heimsborgarans og aðeins einu sinni hmkku dyra-
ar upp á gátt.
Á fallegu ævikvöldi við eldhúsgluggann.
Það er nýjársdansleikur ár-
ið 1902 í Kaupmannahöfn.
Salirnir á Prins Wilhelms
Palæ eru fullir af prúðbúnu
fólki og danshljómsveitin leik-
ur fjöruga dansmúsik og lit-
skrúðugir borðar þeytast yfir
höfðum fólksins og loftið ómar
af hlátrum gleðinnar.
Hér halda íslendingar dans-
leiki í Höfn.
Kjólklæddir spígspora ungu
herrarnir um salirna og þarna
eru ungir og fjörugir strákar
eins og Sigurður Eggerz, Jó-
hann Sigurjónsson, Guðmundur
Finnbogason. Ágúst H. Bjama-
son og Ásgrímur Jónsson.
Þeir stíga í faldinn við dansk-
ar ungpíur og islenzk karl-
mannslund gleðst við tvírætt
bros eða danska ungmeyjahlátra
og það er ekki kominn ennþá
þessi ráðherrasvipur eða próf-
essorssvipur íslenzkrar sögu yf-
ir þessa heiðursmenn. Þetta
eru ungir ærslafullir strákar
að kveðja gamla árið og heilsa
vonglaðir nýju ári.
Þama stendur ungur íslenzk-
ur sveitapiltur á diplomatfrakka
svartbrýndur og þrekvaxinn og
horfir glensfullur út á dsms-
gólfið. Þetta er Einar Jónsson
frá Galtafelli.
Kannski er hann að horfa á
sextán ára stúlkufiðríldi. sem
snertir varla gólfið af bams-
legri gleði og dansherramir
þyrpast um hana og hún líður
úr örmum eins til annars og er
eftirsóttasta stúlka kvöldsins.
Allt í einu er Einar Jónsson
kynntur fyrir þessari stúlku.
Hann bíður ekki boðanna, og
þau svífa út á dansgólfið í
Lanciers.
Örlögin ráðast
Einar Jónsson segir sjálfur
svo frá:
„Hún var létt eins og lauf-
blað og á gáskafullu augnabliki
hóf ég hana hátt á loft með
beinum örmum, en hún hratt
mér þá frá sér og þó við döns-
uðum dansinn til enda, þóttist
ég sjá þykkju hennar á þvi,
hve hún hafði rpðnað í andliti,
sem annars var mjallhvítt í
umgjörð þykkra og svartra
lokka".
Hin ógleyman-
lega stund
Hvað segið þér. frú Jónsson
um þessa lýsingu?
Einkennilegri birtu sló á and-
lit gömlu konunnar og hún
mælti fram lágt og hrífandi
þessum orðum:
Ö, þetta var stundin.
Síðar um kvöldið bað hann
mig að gerast borðdama sín.
Ég játti þvi.
Þannig sveik ég loforð mitt
við annan íslenzkan mann.
Þremur dögum siðar kom
hann f heimsókn til foreldra
minna.
Faðir minn var mjög siða-
vandur maður og ég kveið þess-
ari heimsókn.
Þegar Einar var farinn segir
pabbi við mig:
Mikið er þetta myndarlegur
og ráðsettur maður.
Það er munur en þessir strák-
hvolpar sem skjótast hér í
kringum húsið á síðkvöldum og
eru foknir út í veður og vind
eíns og íkomar.
Þá hló móðir mín.
Fyrsta skipti, sem Einar bauð
mér út sáum við Faust í Kon-
unglega leikhúsinu, og stundum
spilaði hann á orgel fyrir mig
þennan fyrsta vetur og söng
falleg íslenzk lög.
Um vorið fór hann til Róm-
ar.
Ég stóð á brautarpallinum og
var seytján ára.
Þá segir Einar við mig:
Nú er þetta allt búið okkar
á millum. Ég tók upp vasaklút-
inn og grét.
Ég er aö fara suður í lönd
og sé þig aldrei meira.
Mikið var hann fallegur í
lestarglugganum, þegar hann
veifaði til mín og hvarf að
lokum í hvítan gufumökkinn.
— (Ljósm. G. M.).
En þetta var ekki búið.
Ég beið í festum í sextán ár.
Ætt og uppruni
Fullu nafni heiti ég Anna
Maria Matthilde fædd Jörgen-
sen 14. apríl 1885 í Horsens
á Jótlandi. Foreldrar mínir hétu
Matthilde fædd Wenk og Karl
Jörgensen og eru þau bæði upp-
runnin frá Fredericia á Jót-
landi. Föðurafi minn rak vél-
smíðaverkstæði þar og faðir
minn nam iðnina af honum og
dvaldi um skeið í Horsens.
Ég var á öðru ári, þegar for-
eldrar mínir fluttu aftur til
Fredericia og sjö ára. þegar
við fluttum til Kaupmanna-
hafnar og þar rak faðir minn
vélsmíðaverkstæði til dauða-
dags.
Móðurafi minn rak bókaút-
gáfu og prentsmiðju í Freder-
icia og þar bjó móðurbróðir
minn Hermann Wenk og tók
við þessu fyrirtæki afa míns.
Móðurætt mín er gömul ka-
þólsk ætt í Danmörku.
Kvikmyndaleik-
kona og tvær
tengdamæður
Ég er elzt af tólf systkinum,
sjö systur og fimm bræður. All-
ar systur mínar eru á lffi og
tveir bræðra minna. Ein giftist
dönskum verkfræðingi og var
lengi búsett í Kanada. önnur
giftist hollenzkum listaverka-
sala og ráku þau listaverka-
sölu í Munchen. Þriðja systir
mín er gift Gunnari Gunnars-
syni, rithöfundi, og eru þau bú-
sett hér á landi. Fjórða er gift
skrifstofumanni í Kaupmanna-
höfn og ein giftist danska
söngvaranum Karl Brisson.
Karl Brisson var lengi „enter-
tainer" í Englandi og Banda-
ríkjunum. Hann söng til dæmis
tvö ár samfleytt í „Kátu ekkj-
unni“ í London. 1 Bandaríkj-
unum kom hann fram í nokkr-
um kvikmyndum og lék meðal
annars í „Skyttunum" eftir
samnefndri skáldsögu eftir Al-
exander Dumas. Sonur hans
heitir Freddy Brisson og er
kvikmyndaframleiðandi í Holly-
wood og er giftur bandarísku
kvikmyndaleikkonunni Rosalind
Russel. Ein systir min er ógift
og hefur dvalið langdvölum á
Brisson heimilinu. Þær telja
sig báðar vera tengdamæður
bandarísku kvikmyndaleikkon-
unnar. Annar bræðra minna
hefur dvalizt um 25 ára skeið
í London og heitir Róbert Jörg-
ensen og er forstjóri fyrir inn-
flutningi á landbúnaðarvörum
í Danmark House í Picadilly
Street og hinn bróðir minn
starfar í kornvörufirma í Kaup-
mannahöfn. Kannski kann-
ast einhver við Josef Wenk
son móðurbróður míns í Fred-
ericia, er var lengi skip-
stjóri hjá Det Forenede Danske
Selskab og sigldi lengi á Spán.
Ameríku og ísland.
I nunnuskóla
Mikil siðavendni og trúrækni
ríkti á heimili foreldra minna í
Kaupmannahöfn og var faðir
minn harður í horn að taka.
Kannski hafa dætur hans verið
of fallegar fyrir þennan heim.
Hann var strangur, en við virt-
um hann og okkur þótti vænt
um hann.
1 æsku gekk ég í nunnuskóla
i Bredgade. sem St. Jósefs-syst-
ur ráku og var þó klaustur
þeirra annars staðar i borginni.
Mér þótti mjög vænt um
tvær systumar, — þær systur
Ágústu og systur Agnesi og var
sú siðarnefnda skólasystir móð-
ur minnar. Við lok skólavistar
ætlaði ég að gerast nunna.
Systir Ágústa og systir Agnes
komu í heimsókn til foreldra
minna og ræddu málið við þau.
Þá sagði móðir mín:
Æ, — ég held að telpukomið
sé ekki of góð fyrir þennan
heim.
Þá varð pabbi skrýtinn á
svipinn.
Mikið þótti mér vænt um
móður mína. Hún féll úr spor-
vagni á ferð í Kaupmannahöfn
og lézt skömmu siðar. Hún varð
58 ára gömul.
Hún ætlaði að heimsækja
mig til Islands.
Orgelspil og ást
Eftir að veröldin blasti við
mér á nýjan leik hugleiddu
foreldrar mínir ráð fyrir mér
og settu mig í læri hjá dömu-
klæðskera.
Það revndist aðalatvinna mín
um mörg ár að fylgjast með
kventízkunni og sauma klæðn-
aði á frúr Kaupmannahafnar.
Unnusti minn dvaldist nú
langdvölum í borginni og hitt-
umst við oft og hann spilaði
fyrir mig á orgel og söng ís-
lenzku lögin.
Við fórum oft gönguferðir
saman um garða borgarinnar og
stundum bauð hann mér á veit-
ingastaði og höfðum við bæði
yndi af hljómlist.
Gifting okkar dróst á langinn
og hafði Einar svona ríka á-
byrðartilfinningu að stofna ekki
heimili af litlum efnum.
Ást mín þroskaðist og ég gat
ekki gleymt honum.
Stundum reyndist þetta hörð
raun fyrir mig og er dönsk
Framhald á 10. síðu.
t