Þjóðviljinn - 25.06.1963, Blaðsíða 6

g StÐA —
ÞTÖÐVILUNN
Skipbrotsmannasögur eru oftast mjög dapurlegar. En í allri sögu siglinganna finnst
ekki hræðilegri frásögn um skipbrot en það litla sem við vitum um afdrif frönsku
freigátunnar Medusa á Atlanzhafi í júlí 1816.
Að mörgu leyti endurspegiar þessi hræðilegi atburður harða stéttabaráttu og harð-
vítuga stéttakúgun. Til að skilja hann betur er rétt að rifja upp sögu Frakklands
næstu undanfarin ár. Bylting frelsis, jafnréttis og bræðralags brauzt út árið 1789 og
í fimm ár var Frakkland helztur forsvari lýðræðis í heiminum. Síðan kom afturkipp-
ur og einræði Napóleons, en frjálslyndu hugsjónirnar lifðu samt í hinu herskáa
ríki einræðisherrans og breiddust með hcrjum hans um Evrópu, um allan heim.
Svo komu þau ár að sameinaðir herir evrópsks afturhalds yfirbuguðu Napóleon. Sam-
steypa afurhaldsins tróð upp á Frakkland kóngsskrifli einu, Lúðvík átjánda, sem
skar niður allt lýðræði og kom á fruntalegri ógnarstjórn gegn hinu róttæka fólki
landsins. Úttaugaðir og illa haldnir herir Napóleons voru hraktir til síns hrjáða
föðurlands- Óvinurinn ,,gaf aftur“ hinum afturhaldssama kóngi nýlendur þær sem
England hafði tekið af Frakklandi á tímum Napóelons, og ein þeirra var Senegal
í Afríku.
Eitt skelfilegasta
skipbrot sögunnar
Fjögur hundruð
héldu af stað
Lúðvík kóngur hinm átjándi
skipaði Schmaltz nokkurn
landstjóra yfir Senegal, og
sigldi hann þangað á freigát-
unni Medúsa ásamt fjölskyldu
og drykkfelldri ástkonu til að
taka þetta merka embætti að
sér. 1 fylgdarliði hans var
fullt af skrautlega klæddum
kommghollum liðsforíngjum,
einnig margt mýútnefndra
embættismanna; voru þeir
flestir þöngulhausar sem
höfðu ekki annað sér til ágætis
en íhaldssemi — og svo hinir
óhjákvæmilegu eifiðismenn —
tetrfðsþreyttir og hálfvilltir
hermenn, ásamt sjómönnum,
sem haldið var í skef jum með
svipuhöggum alveg eins og
áður á hinni góðu gömlu t"'
kóngs og aðals. Einrng var
þar með í för allmikið af
lausamönnum sem vonuðu að
geta átt betri daga í nýlend-
unni. þar sem þeir myndu til-
heyra hinni hvítu yfirstétt, og
svo sem eitt dúsin af skækj-
um hafði klifrað um borð í
fullri striðsmálningu og með
brennivín í hönd.
f allt voru um f jögur hundr-
uð manms á þilfari skipsins
þegar það sigldi af stað. Kaf-
teinninn á skútunni hét la
Chaumareys og var sá lítt
fróður um siglingar — í raun
og veru vissi hann ekkert um
skip og var fastráðinn í því
að lifa góðu lífi um borð og
stíga ekki fæti á þilfar. Hann
lokaði sig inni í káetu með
ástkonu sinni og ágætum
birgðum kampavíns, eni skip-
stjómina fól hann karli að
nafni Richefort sem hafði tal-
ið honum trú um kunnáttu
sína til siglinga. En það var
eins og hver önnur lygi —
Richefort kunni ekki einu
sinni að lesa sjókort og allir
vissu það nema skipstjórinn.
En enginn skipti sér af því
fyrr en það var um seinan,
því að frá upphafi höfðu allir
karlmennimir um borð allan
hugann við miklar brennivíns-
birgðir skipsins. Allir áttu að
baki löng og þreytandi stríðs-
ár og voru leiðir á öllu.
Bjargi sér hver
sem getur
Og svo strandgði Medúsa
annan júlí. Það var á ræki-
lega kortlögðum grynningum
um það bil 100 mílum fyrir
norðan Cap Blanco, og
minnsta þekking á sjó-
mennsku hefði getað komið í
veg fyrir slíkt slys. Mikill
ótti greip alla. Richefort
faldi sig niðri í lest af ótta
við að verða drepinn, en land-
stjórinn og kapteinninn héldu
áfram drykkjunni og neituðu
að taka þátt í alvarlegum at-
hugunum þegar þeir fréttu að
lekinn sem komið hafði að
skipinu væri fremur lítill.
Það hefði verið hægt að
bjarga Medúsu, ef nokkrum
fallbyssum og hluta mjöl-
farmsins hefði verið kastað
fyrir borð, en kafteinninn
sagði nei og drakk sitt vín.
Þegar fjaraði kenndi skipið
betur grunns og stækkaði þá
rifaru. Um nóttina gerði rok
og þá skullu yfir ný vand-
ræði og sýnu alvarlegri. —
afturstefnið brotnaði í spón,
kjölurinn klofnaði og vatnið
streymdi inn í káetumar.
Þá varð landstjóranum,
skipstjóranum og öðram
herramönnum brátt um að
tryggja öryggi sitt. Það var
enginn vandi fyrir þá, því að
nóg var af mat og sex þægi-
legir björgunarbátar sem tóku
250 manns (að vísu vom 400
á skipinu — en þeir góðu
herrar höfðu aldrei hugsað
fyrir því að hægt yrði að
bjarga skipsmönnum). Að-
faranótt fjórða júlí ákváðu
nokkrir hásetar að byggja
fleka sem gæti borið 200
manns, og þannig áttu allir
að geta bjargazt. Þeir bundu
saman möstur, rár og bómur
í nokkurskonar þrihyrning og
negldu á fjalir. En flekinn var
svo illa gerður, að varla hefðu
-------------------------------í>
Þota sem tekur 168 í sæti
Myndin sýnir nyjusiu larpegaílugvéla sem smíðuð het'ur verið i Sovétríkjunum. Þota þessi
nefnist XL—82 og tekur 168 farþcga í sæti. IXún er ætluð til langfcrðalaga, gctur auðveldlega flog-
IA alla leið frá Moskvu til Havanna í einum áfanga-
ar það sigldi af stað . . . Af þcim komust 147 á flekann,
sem rak vikum saman um úthafið og þegar björgun barst voru
aðeins þrir vitskertir skipbrotsmenn eftir. Þannig urðu afdrif
frönsku freigátunnar Medúsu á Atlanzhafi á öðrum áratug síðustu
aldar.
fimmtán menn getað teygt úr
sér þar.
Samt ráku nú liðsforingjam-
ir og embættismennimir 147
manne út á þennan fleka. Það
voru hermenn og liðsforingj-
ar, tiu hásetar og ein kaup-
kona. Þau fengu með sér
nokkrar tunnur af mjöli. sex
ker af víni og litla kagga með
vatni. Margir af mönnunum
voru fullir og menn veltust
hver um annaru þveran.
Á meðan lét landstjórinn
hífa sig varlega út fyrir borð-
stokkinn í hægindastól. Hann
hafði fyrir sig, ástkonuna og
ættingjana þægilegan bát,
hafði allan farangur sinn með
svo og mikið af vislum, og
háseta valdi hann til a'ð róa
burt frá skipinu. Á eftir hon-
um lagði skipstjórinn af stað
í hálffermdum bát. Nú voru
fjórir bátar eftir, og á þil-
fari skipsins heyrðist hræðilegt
óp — bjargi sér hver sem
getur.
147 á einum fleka
Eftir hræðileg slagsmál sem
kostuðu nokkra menn lífið
tróðust þeir sterkustu að
þessum bátum. Aðrir stukku
yfir á flekann en samt urðu
:im 40 manne eftir á flakinu.
Einn þeirra, verzlunarmaður
nð nafni Piccard, sem var með
■;tta manna fjölskyldu, miðaði
i'ramhlaðning að þeim, er sátu
i jullu sem var að leggja frá,
ueyddi þá til að snúa vi'ð og
' aka fjölskyldu hans um borð.
!vo skipaði hann slærsta
'iátnum að taka fleiri þar til
íann hafði tekið alla um borð
lema snutján manns sem
/oru annaðhvort alltof
Irukknir til að geta hrært sig,
ða alvarlega særðir eftir á-
Hogin.
Það var frá upphafi Ijóst,
ið þeir á flekanum voru svo
gott sem dauðadæmdir. Þar
stóðu þeir í kös meðan öld-
nrnar slettust upp um fætur
þeirra, og hver stór alda velti
nokkrum um koll. Bátur skip-
aður li'ðsforingjum hafði þenn-
an ógæfulega fleka í eftir-
dragi, en sjö mílur frá flakinu
slitnaði kaðallinn. Landstjór-
inn sagði siðar svo frá að
taugin hefði slitna'ð, en það er
líklegt að hann hafi látið
höggva á hana til að losna
við „skrilinn". Kafteinninn sat
í sínum hát og skálaði við
ástmeyna og sneri sér ekki við
til að gamga úr skugga um,
hvað hefði orðið af þessu
vesalings fólki.
Fólkið á flekamum æpti, bað
til guðs og reyndi að finna
leið úr ógöngunum. En að-
staðan var vonlaus. Það gat
ekki stýrt, ekki notað segl.
Strönd Afríku var aðeins 50
mílur framundan, en það stoð-
aði lítið. Mjölpokunum var
hemt fyrir borð til að gera
flekann léttari, og það eina
sem eftir var matarkyns var
sjóbleytt skipsskonrok.
Hræðilegar nætur
Fyrstu nóttina týndu marg-
ir lífi er þeir hrösuðu á milli
bjálkanna. fótbrotnuðu og
voru troðnir undir. Þeir sem
eftir lifðu köstuðu likunum
fyrir borð, og þegar leið að
næstu nótt komu upp raddir
um að rýma flekann miklu
rækilegar.
Bremnivínið var til staðar.
Hinir gömlu hermenn Napó-
leons álitu að þa'ð bezta sem
hægt væri að gera væri að fá
sér síðasta sopann. Þeir opn-
uðu kút, drukku frá sér allt
vit, og réðust siðan á föru-
nauta sína. Fyi-st drápu þeir
liðsforingjana og undirliðs-
foringjana, siðan réðust þeir
á sjópiennina. Þriðju núttina
dóu um 60 manns þar af voru
margir hermenn og voru þá
67 af þeim sem lagt höfðu
upp frá flakinu. Hákarlamir
sveimuðu í kring í öruggri
von um fæðu.
Á fimmla degi gerðiet það,
a’ð einhverjir þeiira sem geng-
ið höfðu af vitinu köstuðu sér
yfir dauðan félaga sinn og
söddu hungur sitt á holdi
hans. Nætu nótt dóu 12 í við-
bót. Þeir sem emn héldu ráði
köstuðu líkunum strax fyrir
borð til að koma í veg fyrir
frekara mannát. Daginn eftir
fór flugfiskatorfa undir flek-
anm, og um það bil tvö hundr-
— Þriðjudagur 25. júní 1963
uð festust í honum. Á þenn-
an hátt fengu þeir 48 sem
lifðu dálítinn mat.
Næstu nótt var aftur bar-
izt — og nú var það þjóð
gegn þjóð, Spánverjar og
Asíubúar urðu að láta lífið
fyrir Frökkum. Á þeim sem
eftir lifðu var húðin á fót-
unum öll sprungin af seltunni,
það voru ekki nema eitthvað
tuttugu sem gátu hreyft sig.
Flekann rak fyrir straumi og
vindum.
Á meðan ....
Á meðan létu landstjórinn
og skipstjórinn róa sér á
sínium þægilegu bátum beint
inn á St. Louis siglingaleiðina.
Þeir höfðu kjöt og vín eins og
þá lysti, suugu ölvísur og
háðu andrikar samræður um
sjómannalíf. Ástkonumar
voru vel útbúnar með púður
og farða, og allt varð elsku-
legra og fegurra með hverj-
um degi.
Fimmtán menn ....
Hinn tíunda júlí voru tólf
deyjandi menn um borð, allir
í sárum og hálfvitskertir af
þjáningum. Þrir sjómenn og
einn hermaður ákváðu að
kasta þeim fyrir borð til að
bæta möguleika þeirra sem
enn lifðu. Þeir reiknuðu út,
að þeir gætu haldið út í sex
daga í viðbót. Allir þeir 15
sem eftir voru ákváðu ein-
róma að kasta öllum vopnum
fyrir borð. Og varð siðan
nokkurra daga friður, sólin
brenndi þá miskunnarlaust,
Þorstinn kvaldi þá ákaflega
— nokkrir fengu hitaslag og
vildu kasta sér í hafið, til að
binda endi á þjánimgar sínar.
Sautjánda júll rakst skonn-
ortan Argus á flekann og
bjargaði þessum fimmtán
mönnum. Hún flutti þá til St.
Louis, og þar dóu fimm mjög
fljótlega af afleiðingum vos-
búðar. Tíu héldu lífi, en eng-
inm var samur maður — og
einn var vitskertur til dauða-
dags.
Mennirnir á
flakinu
Landstjórinn var kominn í
land fyrir löngu, og hafði —
eins og hann sagði —
,,gleymt“ að það var fólk úti
í hafi. Em þegar hann hafði
verið seytján daga i landi
minntist hann þess allt í einu,
að um borð í freigátunni Med-
úsa höfðu verið um fimm þús-
und pund í klingjandi mynt,
og ýmis önnur verðmæti. Einm
af þeim sem komust lifs af á
flekanum stundi því upp við
hann, að það hefði líka verið
fólk um borð í flakinu. Þá
svaraði landstjórinn (orðrétt
eftir söguritaranum): „Pú,
þið gelið verið viss um að það
eru ekki þrjú stykki af þeim
á lífi lengur“.
26. júlí var skip sent út að
flaki Medúsu, en það var ílla
útbúið og þurfti tvisvar að
snúa við áður en það mæði á-
kvörðunarstað. 52 dögum eftir
að flakið var yfirgefið komst
þessi skúta að því. Það kom
a daginn að þrír voru enn á
lífi. Þeir voru „viti sínu fiær“
og „kafloðnár". Þeir höfðu
tuggið tjöru í eina viku. Tólf
af þeim sautján sem eftir
urðu höfðu gert sér fleka og
reynt að komast í land á hin-
um, en honum hvolfdi og þeir
drukknuðu allir. Einn hafði
gengið af vitimu og siglt til
ha,fs á hænsniahúsi. Og
skömmu á'ður en skútan kom
hafði einn dáið epn.
Þeir þrír sem eftir lifðu
höfðu nagað leðurposa, tré-
verk og hvað sem tönn á
festi. Þeir umluðu og fnæstu
þegar björgunin kom.
Framhald á 8. síðu.