Þjóðviljinn - 26.06.1963, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 26. júní 1963
- HÓÐVILIINN
Sigurður Ámason, formaður verkalýðsfélagsins í Hveragerði, er
sextugur í dag. Sigurður verður ekki heima heldur tekur sér ferð
á hendur í átthaga sína austanlands. En á leið hans norður og
austur hittum við Sigurð að máli, óskuðum honum til hamingju
með þessi merku tímamót og báðum hann að segja lesendum Þjóð-
viljans frá liðinni ævi.
RÆTT VID
SIGURD
ARNASON
— Ég er fæddur á Þuríðar-
stöðum í Eyvindardölum, segir
Sigurður, sú jörð hefur nú ver-
ið í eyði í 59 ár. Ég var föður-
laus og ólst upp á útigangi og
hrakningi með móður minni til
ellefu ára aldurs. Þá giftist
hún, og hjá stjúpa mínum var
ég fram að tvítugu.
— Um tvítugt fór ég í vinnu-
mennsku, að vísu hjá merkis-
bónda, Bimi Hallssyni, alþing-
ismanni á Rangá, sem nú er
nýlátinn. Björn var merkur
maður, og átti mikið og gott
bókasafn. Svo fór ég í Eiða-
skóla 23 ára gamall, Ásmundur
Guðmundsson var skólastjóri.
Hálfgerður vatnsgrautur? Nei,
ég held nú síður- Tilfellið var,
að þó að karlinn væri með guð-
hræðslu utan á sér, tók enginn
það alvarlega. Við sögðum það
strax þá strákamir, að hann
yrði biskup! Nei Ásmundur var
merkur skólamaður.
Lengst til vinstri
— 1 Eiðaskóla var ég i þrjú
ár. Svo var ég í kaupamennsku
víða um land, það opnaði sjón-
deildarhringinn. Ég var að rifja
það upp héma um daginn, hve-
nær ég hefði fyrst orðið rót-
tækur. Það var þegar ég las
bókina Á refilstigum eftir Up-
ton Sinclair, það hefur verið
1921 eða 22. En auðvitað las^
maður allt, sem maður komst
yfir, á þessum árum. Fleiri
bækur eftir Sinclair, t.d. Smið-
ur er ég nefndur. Og svo Al-
þýðubók Kiljans. Haaa las ég
upp til agna og týndi slitrun-
um. Svo á ég hana núna.
— Á þessum ámm hefði mig
helzt langað til að læra smíðar,
til þess hafði ég hæfileika. En
á þessum árum voru engir
möguleikar til slíks, allra sízt
á Austfjörðum. Þá lærðu smið-
ir í Kaupmannahöfn. Ég man
enn þegar ég sá fyrsta reið-
hjólið, það var veturinn 1915
—16 og var hjólað á ís. Manni
fannst það hálfgerð opinberun
að sjá slíka tækni. Annars var
ástandið þannig á Islandi þá,
að ungir menn í dag geta tæp-
lega gert sér það í hugarlund.
— Og svo var það pólitíkin.
Ég hafði áður fylgt Alþýðu-
flokknum að málum. Sérstak-
lega man ég eftir miklum
stjómmálafundi, sem haldinn
var í hlöðunni á Egilstöðum.
Þar töluðu þjóðkunnir menn,
t.d. Tryggvi Þórhallsson og Har-
aldur Guðmundsson. Haraldur
var svo snjall á þeim árum. Ég
gaf mig á tal við hann eftir
fundinn og þótti ósvinna. En
svo var það á jólaföstu 1930
sem ég gerðist kommúnisti. Þá
tók ég afstöðu lengst til vinstri
— og hef verið þar síðan. Við
byrjuðum strax að stofna flokks-
deildir fyrir austan, Gunnar
Ben, mun hafa haft forgöngu
um það, og ég hef líklega verði
á fyrsta fundinum. 1933 var ég
svo í framboði í NorðurMúla-
sýslu ásamt Gunnari. 1934 var
ég aftur í framboði og í það
skipti með Áka Jakobssyni,
sem aldrei kom á fundina.
Síðan hef ég haft illan bifur á
Áka, ég var lítill maður til að
standa í þessu einn. En þá
gerði maður hlutina af skyldu.
Mig minnir ég fengi 33 atkvæði
í fyrstu kosningunum. Ég er
fyrsti bóndi á Islandi, sem er
í framboði fyrir kommana.
— 1932 er ég svo farinn að
búa og bjó til 1947 í Heiðar-
seli í Hróarstungu. Þetta er að
sumu leyti sæmileg jörð, og
þetta var að nokkru leyti fé-
lagsbú meðsystkinunum. Þá var
talað um Rússana í Heiðarseli.
Svo var ég h'ka við allskonar
störf, gúmmískógerð hvað þá
annað. En enn sé ég eftir smiða-
náminu. 1936 og 7 var ég á Sel-
fossi. Þar náði ég í konuna, og
fór á kaf í félagsmál og íþrótt-
ir. Rauði þráðurinn í mínu lífi
hefur ekki veriðstjómmál held-
ur fótbolti. Og bindindismaður
hef ég alltaf verið, mér finnst,
að hver sósíalisti skuldi sjálf-
um sér það.
— Eftir fimmtán ár leysti ég
upp, hætti búskap og fluttist
til Hveragerðis. Það var mest
af heilsufarsástæðum, sem ég
tók þá ákvörðun. Þá hafði ég
mæðst í mörgu þar austurfrá,
stofnað ungmennafélag og set-
ið í hreppsnefnd. Svo átti ég
frumkvæðið að þvi, að keypt
var dráttarvél þangað austur,
það þótti mikið fyrirtæki og
vakti andúð. Sannleikurinn er
nefnilega sá að ég er í eðli
mínu níjungagjarn, ég hafði
víða farið og sagði þeim stund-
um fyrir austan, að ef þeir
vildu sjá, hvert búnaðarfélags-
styrkurinn færi, skyldu þeir
skoða Suðurland.
Afmælisreisa
— Og á Suðurland fór ég
sjálfur, ég vildi komast í hit-
ann í Hveragerði. Ég gerðist
garðyrkjumaður, sex sumur
vann ég við leirböð og gerði
annars hvað sem heilsan leyfði.
Formaður verkalýðsfélagsins
hef ég verið síðan 1950. Það
var mikil harka í þeim kosn-
ingum, en síðan hef ég oftast
verið sjálfkjörinn, enda þótt
afturhaldið hafi gert á mig
smá áhlaup.
— Svo fór ég í mína af-
mælisreisu í vor. 1 þrjátíu ár
hafði ég hug á því að komast
Sigurður Árnason.
til Rússlands. Svo bauðst mér
einstakt tækifæri, með tveggja
daga fyrirvara þó. Við Þor-
steinn Jónsson, trésmiður frá
Hólmavík, fórum austur á veg-
um Alþýðusambandsins, en í
boði verkalýðssamtakanna í
Sovétríkjunum. Tólf daga vor-
um viðinnan Sovétlýðveldanna.
1. mai vorum við á Rauða torg-
inu og sáum þessi ósköp, Kast-
ró hylltan við hlið Krústjoffs.
Að vísu sáum við þetta aðeins
gegnum sjónauka, mannhafið
var svo gífurlegt. Síðan fórum
við til Kiev, þrjá daga vorum
við þar. Mér fannst léttast
yfir þeirri borg af þeim sem ég
sá i Sovétríkjunum. Og þó hef-
ur hún ýmislegt orðið að reyna,
eitt hús stóð eftir í borginni að
stríðinu loknu. Þar er mikið
minnismerki um sigurirm, um
þrjú hundruð metra há granít-
súla, og undir stallinum eilífur
eldur.
Kjörseðillin vopn
— Víðar fórum við um Sov-
étríkin, Leningrad sáum við
t.d. Vetrarhöllina að svo miklu
leyti sem maður getur séð svo-
leiðis hús. Það eru víst eitthvað
um þúsund herbergi í höllinni.
Einna mest þótti mér til Æsku-
lýðshallarinnar koma. Rússar
telja sig bersýnilega ekki hafa
efni á því, að hlúa ekkiaðæsk-
unni. Ég man það í striðinu,
að ég var einu sinni að furða
mig á því, hvað Rússar dygðu.
Þá sagði Páll Hermannsson:
„Þeir eru líka að verja eitt-
hvað, sem þeim þykir vænt um.”
— Já, mig háfði lengi' langað
til þess að sjá Sovétríkin, í
Finnagaldrinum hér um árið
var ég einn af fáum austan-
lands, sem hélt sönsum. Mér
virðist Rússar vel á veg komn-
ir með flesta hluti, enda þótt
þeir telji sjálfir ýmsu ábóta-
vant, eru þeir á góðri leið að
yfirbuga það. 1 Sovétrikjunum
þekkist hvergi nema sjö stunda
vinnuvika. Þegar ég kom heim
og fór að vinna: Allt upp i
tuttugu tíma á sólarhring!
Að lokum þetta um stjórn-
málin: Miðað við allar aðstæð-
ur finnst mér furðu dauft yfir
samheidni verkalýðsins á Is-
landi. Við verðum að leggja á-
herzlu á það, að kjörseðillinn
er vopn. Nú stendur baráttan
við rikisvaldið, en ekki við ein-
stakan atvinnurekanda. Því
megum við aldrei gleyma.
------------------- SlÐA R
jlysavarnafé-
agið fær góð-
ar gjafir
Eftirtaldir aðiljar hafa ný
lega sent Slv- ívamafélagi Is-
lands rausnaiiegar gjafir og
þar með sýnt hug sinn og veitt
slysavarnarstarfseminni mikils-
verðan stuðning.
1 tilefni af 40 ára starfsemi
sinni hefur firmað Ólafur
Gíslason og Co h.f. Hafnar-
stræti Rvík. gefið 12 manna
gúmbát með öllum útbúnaði
til afnota á gúmbátanámskeið-
um félagsins, en verðmæti slíks
báts eru kr. 35.000.00.
Þá hafa systkini Ölafs heit-
ins Jónssonar frá Seljateigshjá-
legu Reyðarfirði gefið kr.
8.000.00. í björgunarskútusjóð
Austfjarða til minningar um
þennan bróður sinn, sem lát-
inn er fyrir nokkrum árum, en
hann hefði orðið sextugur í
fyrradag, 24. júní.
Einnig hefur O.K.O. sent
Slysavarnafélaginu kr. 1.000.00
til minningar um Ólaf Ölafs-
son föður gefanda, sem látinn
er fyrir nokkrum áratugum.
Hann var ættaður úr
Papey og var sjómaður alla tíð.
Þá hafa eftirtaldar félags-
deildir sent Slysavamafélaginu
sérstakar gjafir til kaupa á
talstöðvum til viðbótar þeim
framlögum deilda sem þegar
er búið að skýra frá. Frá Slysa-
varnadeild kvenna Keflavík kr.
25.000.00. Frá Slysavamadeild
Gaulverja, Árnessýslu, kr.
5.000.00. Frá Slysavarnadeild
Árskógarstrandar kr. 5,000.00.
Frá Slysavamadeild kvenna
Akranesi kr. 30.000.00.
Námskeið í hand-
knattleik fyrir
stúlkur 12—14 ára
Handknattleiksdeild Ármanns
hefur ákveðið að halda nám-
skeið 1 handknattleik fyrir
stúlkur á aldrinum 12—14 ára,
ef næg þátttaka fæst. Æfing-
amar fara fram á félagssvæði
Ármanns við Sigtún. Æft verð-
ur tvisvar í viku, mánudaga og
fimmtudaga kl. 7.30 til 8.30.
Kennari verður Liselotte Odds-
dóttir íþróttakennari.
Innritun hefst fimmtudag-
inn 27. júní kl. 7.00 á félags-
svæðinu og byrjað verður að
æfa strax á eftir. Þátttöku-
gjald fyrir námskeiðið (1 mán)
verður kr. 25.00 og greiðist
við innritun. Þátttakendur
skulu hafa með sér síðbuxur
(gallabuxur) og strigaskó.
INDRIDI WÁAGE
MINNING
í dg verður til moldar bor-
inn hér í Reykjavík einn af
kunnustu leiklistarmönnum
okkar íslendjnga, Indriði
Waage, en hann andaðist eftir
langvarandi veikindi hinn 17.
þess mánaðar.
Indriði var aðeins rösklega
sextugur að aldri. fæddur 1
desember 1902 í Reykjavík,
sonur hjónanna Euphemíu
Indriðadóttur og Jens B.
Waage Hugur Indriða beindist
snemma að leiklist og stund-
aðj hann leiklistrnám erlend-
is á árunum 1922—1923 í
Þýzkalandi. Danmörku og við-
ar. Eftir heimkomuna starfaði
hann um langt árabil sem leik-
ari og leikstjóri hjá Leikfélagi
Reykjavíkur eða allt til ársins
1950 er Þjóðleikhúsið vár
stofnað en þá var hann fast-
ráðinn leikari þar og starfaði
við það til dauðadags.
f afmælisgrein sem Ásgeir
Hjartarson ritaði í Þjóðvilj-
ann sl. vetur er Indriði varð
sextugur sagði hann m.a.:
„Þó að islenzk leiklist sé
ung að árum er Indriði alinn
upp við arinn hennar og
sannnefnt leikhúsbarn: sonur
hins snjalla leikara Jens
Waage, systursonur Guðrúnar
Indriðadóttur, leikkonunnar
frægu, og dóttursonur Indriða
Einarssonar. leikskáldsins Qg
leiðtogaas, svo neftodir sé<u
þrír merkir brautryðjendur í
stuttri en litríkri sögu ís-
lenzkra leikmennta. Og Indriði
Waage hefur ótrauður fetað
í spor feðra sinna. helgað Þal-
íu tómstundir sínar og krafta,
og hvergi látið sinn hlut eftir
liggja“.
Og Ásgeir segir ennfremur
í grein sinni:
„Þegar ég kynntist fyrst
Leikfélagi Reykjavíkur á ung-
lingsárum var Indriði þar for-
ystumaður, ungur glæsilegur
leikari og helzti leiðbeinandi.
sum árin stjómaði hann öll-
um sýningum félagsins. f þá
daga var allmikið um létt-
vægt grín í leikhúsinu við
Tjörnina, enda átti það visa
öra aðsókn og almenningshylli;
en það eru hin alvörumeiri og
stærri viðfangsefni sem geym-
ast í minningum. Það var
Indriði Waage sem fyrstur
stjómaði Shakespearesýning-
um á fslandi og sýndi með þvi
heilbrigða dirfsku og bjartsýni
æskunnar — þær sýningar
voru ófullkomnar á marga
lund. enda við frumbýlings-
hátt og ótrúlega örðugleika að
etja, en mörkuðu engu að sið-
ur giftudrjúg spor á brautinni
fram; og ekkj gleymi ég
Cutol.ylusi í hnittilegri túikun
Indriði, þeim óborganlega um-
renningi og skálki í „Vetrar-
ævintýri“ meistarans frá Av
Um sérkenni Indriða sem
listamanns segir Ásgeir í áð-
umefndri grein;
,,Þó að hann hafi eigi sizt
starfað að margvíslegu gamni
hygg ég að alvöruþrungin við-
fangsefni séu honum hjart-
Indriði Waage.
tó.gnust og helzt að skapi 0g
honum láti bezt að túlka bar-
áttu og innsta eðli þeirra sem
hrjáðir eru, örvinglaðir og
þreyttir, sjukir á sál og lík-
ama eða fómardýr illvígra á-
stríðna, staddir á yztu nöf. af
þeim toga eru ýmsar snjöll-
ustu mannlýsjngar hans, sterk-
ar og fíngerðar í senn, 0g vitna
um næman sálfræðilegan
skilning. ríka samúð. djúpa
innlifun".
Ásgeir nefnir síðan nokkur
þau leikrit þar sem Indriði
vann stærsta listræna sigra,
bæði með túlkun sinni á per-
sónum og einnig með leik-
stjórn: Á útleið. eftir Stutton
Vane, Ég hef komið hér áður,
eftir J. B. Priestley, Á meðan
við bíðum, eftir John Borgen,
Lokaðar dyr. eftir Wolfgang
Borlhert. Sölumaður deyr, eft-
ir Arthur Miller og Villiöndin,
eftir Henrik Ibsen.
Hér hefur aðeins verið stik-
að á stóru í leiklistarferli
Indriða Waage en lengst af
hafði hann leiklistina aðeins
sem aukastarf eins og raunar
allir leikarar okkar þurftu að
gera áður en Þjóðleikhúsið
kom til sögunnar. Var Indriði
lengi bankastarfsmaður. Frá
1950 var hann hins vegar fst-
ráðinn starfsmaður við Þjóð-
leikhúsið en síðara hluta þess
tímabils átti hann við langvar-
ndi veikindi að striða er mjðg
drógu úr starfskröftum hans.
Indriði var kvæntur Eljsa-
betu Guðmundsdóttur frá
Hafnarfirði og lifir hún mann
sinn ásamt tveim bömutn
þeirra.
(
I
W
i