Þjóðviljinn - 29.06.1963, Qupperneq 5

ÞJÓÐVILJINN
SlÐA 5
Laugardagur 29. júní 1963
.1*
JAFNRÉTTISBARÁTTA OG SKILN-
AÐARHREYFING

MH
Fjórtán ára horfði svert-
ingjadrengurinn Medgar
Evers á bezta vin föður síns
skotinn til bana. Hvítur ná-
granni þeirra í Decatur í Miss-
issippi íann sig tiíknúinn að
hefna þess á heíðbundinn suð-
urríkjahátt að svertinginn var
sagður hafa hrakyrt hvíta
konu. Lögmál kynferðislegs of-
sóknarbrjálæðis hins hvíta
Bandaríkjamanns krafðist
blóðhefndar. og kynþætti hans
fannst hún sjálfsögð. Það var
ekkert veður gert út af þessu
morði í Decaíur árið 1940,
morðinginn var ekki látinn
svara til saka. fyrir þvi er
löng hefð að suðurríkjakvið-
dómur sakfellir ekkj hvítan
manr: sem drepur svertingja
undir því yfirskini að verið
sé að „verja heiður hvítrar
kvenþjóðar suðurrikjanna"
eins og það er jafnan orðað.
Flíkumar af hiinum myrta
fengu að liggja vetrarlangt
á akrinum Þar sem hann féU,
öðrum ..stærilátum niggurum"
til viðvörunar.
Iþessum mánuði var röðin
komin gð Medgar Evers að
falla fyrir morðingjahendi.
Hann var skotinn í bakið um
leið og hann kom heim til sín
að kvöldi dags í Jackson, höf-
uðstað Mississippifylkis, og
andaðist á dyrahellunni i örm-
um konu sinnar og augsýn
þriggja ungra baroa. En þetta
morð var ekki látið liggja í
þagr.argildi. Dauði Evers var
heimsfrétt, bandarískir for-
ustumenn allt frá Kennedy for-
seta lýstu yfir hryggð sinni
og hryllingi. alríkislögreglunni
var falið að rannsaka málið
Og einn af félagsbundnum bar-
áttumönnum fyrir viðhaldi
kynþáttamisréttis situr í fang-
elsi grunaður um ódœðisverk-
ið. Þegar Medgar Evers féll
fyrir riffilkúlu. var hann er-
indreki Framfarasamtaka svert-
ingja í Mississippi og forustu-
maður fyrir baráttu kynþáttar
síns í Jackson fyrir jafnrétti
við hvíta menn i háborg kyn-
þáttakúgunarinnar í Banda-
ríkjunum. Dauði hans var einn
af stórviðburðum áköfustu
sóknar sem bandarískir svert-
ingjar hafa nokkru sinni háð
gegn misrétti í daglegu lífi og
ofbeldi hvenær sem eitthvað
ber útaf. Skólaböm í Birm-
ingham í Alabama, sem gengu
fylktu liði syngjandi sálma
gegn blóðhundum og vatnsfall.
byssum „Bull" Connor lög-
reglustjóra, hafa þegar knúið
Kennedy forseta til róttaekrar
breytingar á stefnu ríkisstjórn-
arinnar í kynþáttamálum. o.g-
öllum sem til þekkja virðist
bera saman um. að það sem
þegar hefur gerzt sé þó aðeins
byrjunin.
Hundrað árum eftir að Einc-
oln lýsti alla bandaríska
svertingjaþræla iausa úr ánauð
nötrar bandarískt þjóðfélag af
uppreisn tíunda hluta lands-
manna gegn þvi að vera leng-
ur annars flokks borgarar sök-
um hörundslitar sins. Undir
forustu Martins Luthers Kings.
prestsins sem gerzt hefur
Gandhi bandarískra svert-
ingja. breiðast óhlýðnisaðgerð-
ir með fjöldaþátttöku án vald-
beitingar frá hverri borginni
til annarrar um öll suðurríkin.
Þúsundum saman láta svert-
ingjarnir handtaka sig þangað
til yfirvöldin láta undan og
fallast á einhverjar af kröfum
þeirra. sem miða að því að fá
jafnrétti viðurkennt í verki þó
í litlu sé. Á einum stað: feesf
þvi framgengt. að kynþátta-
aðskiln. er afnumjnn í stræt-
isvögn'um. á -öðrum fá svert-
ingjar sðgang að stórverzlun-
um rhiðborgarinnar, á þeim
þriðja er lofað að taka nokkra
menn af þeirra kynþætti í lög-
regluliðjð. Á nokkrum mán-
uðum hefur meira áunnjzt með
virkri baráttu fjöldans á
strætum og gatnamótum en
svertingjaleiðtogum af gamla
skólanum tókst að koma til
leiðar með áratuga málarefcstrj
fyrir dómstólum og tilraunum
til að hafa áhrif á þing og
stjóm.
Að undanförnu hal’a negrarnir i Danville í Virginíu hvað eftir
annað efnt til mótmælaaðgerða gegn kynþáttamisrcttinu í Banda-
-íkjunum. I*ar eins og annarsstaðar hefur lögreglan meðhöndlað
’rí af hinum mesta ruddaskap. Myndin sýnir lögreglumenn þar
i borg færa negra í fangclsi.
Mesffi gigur þeirra sem töldu
dómstólaleiðina vænlegasta
til áramgurs í baráttunni fyrir
jafnrétiti, úrskurður Hæstarétt.
ar Bandaríkjanna 1954 um ó-
lögmætS kynþáttaaðskilnaðar í
opinberum skólum, hefur nú
sannfært þorra svertingja um
að sú leið sé allsendis ófull-
nægjandi til að ná settu marki.
Tæpum áratug eftir hægtarétt-
ardómiran sér hans næsta lít-
inn stað' í skólakerfinu. í suð-
urfylkjunum öllum sóttu tæp
átta prósent svertingjabarna
sömu skóla og hvít börn sið-
asta skólpár. f heilu fylki, Ala-
bama, er tala svertingja sem
skóla sækja með hvítum nem-
endum þrír, og það kostaði
ríkisstjómina herútboð að
koma þessum þrem svertingja-
stúdentum í háskólann um síð-
ustu mánaðamót. Svertingjarn-
ir sjá betur og betur að fjölda-
aðgerðir, án ofbeldis en sem
fela þó í sér hótun um vald-
beitingu. eru langtum áhrifa-
meiri en bænarskrár og stefn-
ur. Kennedy á kosningu sína
í forsetaembættið að þakka
fylgi meginþorra svertingja-
kjósenda. Samt hélt hann að
sér höndum þing eftir þing og
beitti sér ekki fyrir neinum
nýmælum gegn kynþáttamis-
rétti. þangað til átökin í Birm-
ingham náðu hámarki í blóð-
ugum bardögum og brennum
og sömu ógnir blöstu við á
næsta leiti i fjölda annarra
borga. Þá hristi forsetinn loks
af sér slenið, gerðist fyrsti
bandaríski þjóðhöfðinginn til
að fordæma kynþáttamisrétti
í öllum þess myndum í ávarpi
! til þjóðarinnar og lagði fyrir
þingið frumvarp um stóraukin
völd stjórninni til handa, til
að afnema kynþáttaaðskilnað
í skólum og á opinberum stöð-
um í einkaeign og til að knýja
fram aukið kynþáttajafnrétti
í atvinnulífinu.
Kennedy bað í sjónvarpsræðu
sinni hvíta Bandaríkja-
menn að setja sig í spor
svartra landa sinna og hug-
leiða hvorf þeir yrðu fúsir að
taka því með þögn og þolin-
mæði ef eins yrði að þeim bú-
ið. Hann gerði samanburð á
íramtíðarhorfum tiu ára
svertingjabarns og hvits bams
á sama aldri. Helmingi minni
líkur eru á að svertingjabarn-
ið Ijúki gagnfræðanámi en það
hvita og það hefur aðeins
þriðjungs líkur móts við jafn-
a’.dra sinn til að ljúka mennta-
skólanámi. Hins vegar eru
helmingi meiri likur á að
svertinginn verði atvinnulaus
en hviti unglingurinn, þegar að
því kemur að þeir leiti sér
atvinnu. Meðalævi svertingj-
ans er líka sjö árum styttri
en hvíta mannsins. Takist hon-
um að brjótast til mennta eru
hverfandi litlar likur á að
hann fái ævistarf í samræmi
við menntun sína. Honum
=tanda til boða erfiðustu, ó-
brifalegustu og verst launuðu
verkin í þjóðfélaginu, og
þegar samdráttarkippirnir
kom.a í bandarískt atvinnulíf
er svertingjunum jafnan sagt
fyrst upp störfum. Fjöldi iðn-
greina er svertingjum lokaður,
til dæmis byggingariðnaðurinn
eins og hann leggur sig.
Hingað til hefur barátta
svertingjanna í suðurfylkj-
inum gegn löghelguðu kyn-
háttamisrétti vakið mesta at-
hygli út í frá, en athygli
bandarískra stjórnarvalda og
þeirra forustumanna svertingja,
sem enn trúa því að unnt sé
að knýja fram jafnrétti fyrir
kynflokk sinn án þess að koll-
varpa bandarísku þjóðfélagi
beinist einkum að stórborgum
Kynþáttaóeirðirnar hófust í Birmingham í Aiabama. Negrarnir gengu fylktu liði um göturnar og
kröfðust sjálfsagðra þegnréttinda, svo sem kosn ingarcttar. Lögregian réðist þegar gegn fólkinu,
sigaði á það hundum og dældi á það vatni úr há þrýstislökkvidælum. Myndin sýnir lögrcglumenn
%
etja hundi gegn negra í Birmingham.
norðurríkjanna. Þar hafa
svertingjar jafnrétti að lögum,
en í verki hafa þejr lítjð af
því að segja. Þegjandi sam-
komulag fasteignasala og yf-
irvalda þjappar þeim saman i
fátækrahverfum stórborganna.
Kynþáttaaðskilnaður ríkir í
skólunum hvað sem lögin
segja, sömuleiðis i sjúkrahús-
um. og kynþáttamisréttið set-
ur svip sinn á þessar þýðing-
armestu greinar opinberrar
þjónustu. Vaxandi sjálfvirkni
í iðnaðinum veldur því að
þörfin fyrir ófaglærða verka-
menn fer síminnkandi, en
svertingjunum eru lokaðar
flestar leiðir til iðnþjálfunar.
Um öll Bandaríkin er atvinnu-
leysi svertingja helmingi meira
en hvítra, tíundi hver svert-
ingi er atvinnulaus á móti
tuttugasta hverjum hvítum
manni. í stórborgum norður-
fylkjanna keyrir þó um þver-
bak. f Chicago er samkvæmt
síðustu skýrslum fimmti hver
svertingj atvinnulaus. Mest er
atvinnuleysið meðal unglinga
sem hætt hafa skólanámi
snemma og komast hvergi í
iðnnám „í ofþrengslum ein-
angrunarhverfa norðurfylkj-
anna eru hundruð þúsunda
svertingjaborgara, sem ejga í
höggi við vaxandi vandamál
sjálfvirkni, húsnæðisskorts og
hugvitsamlegs kynþáttamisrétt-
i?, að nálgast sprengimark“
segir The Urban League. hið
hægfara og hófsama samband
n o r ðu rr ík j a s verting j a.
Deiglan er tákn bandarískr-
ar þjóðfélagshugsjónar,
annað hvort eru Bandaríkin
færumaðbræða saman í eina
þjóð fólk af mismunandi kyn-
þáttum frá öllum heimshorn-
um eða þau eru ekki neitt. Sá
óvenjulegi uggur sem kyn-
þáttaátökin í ár hafa vakið í
Bandaríkjunum stafar af því
að mönnum er skyndilega orð-
ið ljóst að framundan, jafnvel
á næsta leiti, bíður harðasta
prófraun á tilverurétt Banda.
rikjanna sem þau hafa mætt
síðan í þrælastriðinu. Á hundr-
að árum sem liðin eru frá borg-
arastyrjöldinni hefur banda-
riski svertinginn gert allt sem
í hans valdi stendur til að
samlagast þjóðfélaginu í kring.
um sig, en það hefur hafnað
honum jafnharðan. Nú er ris-
in upp öflug og hraðvaxandi
hreyfing bandarískra svert-
ingja sem hafna þvi að vera
Bandaríkjamenn, hafna hinum
hvita manni, trúarbrögðum
hans. þjóðfélagi og háttum, en
krefjast hluta af Bandarikjun-
um til að stofna þar óháð og
fullvalda svertingjaríki.
Hreyfing þessi nefnir sig
Svarta múhameðstrúar-
menn og fylgismenn þennar
eru taldir vera um 200.000 af
rúmum 18 milljónum banda-
rískra svertingja, en áhrifa
þeirra gætir langt útfyrir sam-
tökin sjálf. Svörtu múhameðs-
trúarmennirnir eru upprunnir
í stórborgum norðurfylkjanna,
leiðtogi þeirra Elijah Muham-
ed hefur aðsetur í Chicago,
Þejr játa trú spámannsins frá
Mekka og Elijah hefur farið
pílagrimsför til hinnar helgu
borgar í Arabíu. en vafasamt
er að múhameðstrúarmenn
gamla heimsins vilji við þá
kannast sem sanna trúbræður
sína. Svörtu múhameðstrúar-
mennirnir kenna yfirburði
svarta kynstofnsins yfir hinn
hvíta, innræta áhangendum
sínum kynþáttarstolt og brýna
fyrir þeim að slá stríki yfir
bandariska fortið sína en leita
tengsla við Afríku, land for-
feðranna. Um leið og svartur
múhameðstrúarmaður kastar
kristinni trú, trúarbrögðum
þrælahaldaranna, leggur hann
niður hið bandaríska ættar-
nafn sem þrælahaldaramir
gáfu forfeðrum hans. Foringi
Svartra múhameðstrúarmanna
i New York, sem flestir telja
mikilhæfasta leiðtoga hreyf-
ingarinnar, nefnir sig Malcolm
X. Starf hans og annarra í
forustuliði hreyfingarinnar
beinist allt að því að búa
bandariska svertingja undir
stofnun svertingjarikis í suð-
urhluta landsins.
Jafnvel þeir sem andvígir
erp kynþáttakenningu
Svörtu múhameðstrúarmann-
anna viðurkenna að þeir hafa
náð undraverðum árangri í að
innræta fylgismönnum sinum
sjálfsvirðingu og stelt. Fyrsta
krafán til nýliða er að hann
loggi niður lestina sem fylgja
uodirokun kynstofnsins, • eit-
urlyfjanautn, vændi, fjár-
hættuspil, óráðvendni,
drykkjuskap og reykingar.
Forustumennimir hafa alræð-
isvald innan hreyfingarinnar
og ráða yfir vel þjálfuðu bar-
áttuliði sem nefnist Ávöxtur
Framhald á 7. síðu