Þjóðviljinn - 03.07.1963, Blaðsíða 4

4 SÍÐA
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokk-
urinn. —
Kitstjórar: Ivar H. Jónsson, Magnús Kjartansson (áb.),
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjórar: Jón Bjamason, Sigurður V. Friðþjófsson.
Ritstjóm. afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19.
Simi 17-500 (5 linur). Askriftarverð kr. 65 á mánuði.
Orlofsheimili
17'les’tir munu nú sammála um það, að löggjöfin
* um réttindi verkamanna og annars launafólks
til þess að njóta orlofs og eðlilegrar hvíldar frá
störfum nokkurn tíma ársins, er eitt merkasta
mannréttindamál, sem verkalýðshreyfingin hefur
knúið fram. En jafn sjálfsagt og mönnum þykir nú
að 'fólk njóti þessara réttinda er hollt að minnast
þess, að það kostaði harða baráttu að fá þetta mál
fram, bæði löggjöfina og einnig þær endurbætur,
sem verkalýðsfélögin hafa náð fram með beinum
ákvæðum í samningum sínum. En þótt tekizt hafi
á þennan hátt að skapa þau skilyrði, sem ættu
að tryggja það, að fólk geti jafnframt notið þess-
ara réttinda, er það alkunn staðreynd, að raunin
hefur orðið önnur. Hin stöðuga verðbólguþróun
hér á landi um langt skeið hefur leitt til þess, að
verkamenn og aðrir launþegar hafð neyðzt til
þess að nota orlofsfé sitt sem nokkurs konar tekju-
uppbót til þess að mæta auknum úígjöldum í
stað þess að hér á að vera um að ræða fram-
færslufé til þess að geta notið sumarleyfis.
Orlofslögin hafa því í rauninni ekki komizt í
framkvæmd nema að nokkru leyti; verðbólg-
an hefur komið í veg fyrir að verkamenn fengju
notið hins raunverulega ávinnings af þeim; hún
hefur étið upp sumarhvíld launastéttanna, ef svo
mætti segja. Og það er ekki einungis orlofsfé
launastét'fanna, sem þannig hefur horfið í verð-
bólguhítina. Þrátt fyrir óhóflega langan vinnu-
tíma, og þar af leiðandi hækkandi tekjur, hafa
launastéftimar ekki gert betur en að halda í
horfinu. Þaðan af síður hefur þessi mikla yfir-
vinna fært launastéttirnar nær því marki að njóta
eðlilegrar hvíldar; hún hefur þvert á móti svip't
þær þeirri daglegu hvíld, sem teljast má lágmark
í siðmenntuðu þjóðfélagi, og hefur ástandið í þeim
efnum aldrei verið jafn slæmt og nú síðustu ár-
in, eins og Þjóðviljinn hefur iðulega benf á. Hinu
er þó ekki að leyna, að hér á landi hefur einnig
mjög skort á nauðsynlega aðstöðu fyrir vinnandi
fólk til þess að geta notið sumarhvíldar, og einnig
í því efni höfum við dregizt langt aftur úr öðrum
þjóðum.
Það er því fagnaðare'fni, að Alþýðusamband ís-
lands hefur nú í samvinnu við verkalýðsfé-
lögin ráðiz't' í það brýna verkefni að reisa orlofs-
heimili verkalýðsfélaganna, sem á að stuðla að því
að meðlimir þeirra og aðrir geti átt þess kosí að
njóta hvíldar og hressingar í sumarleyfinu án ó-
yfirstíganlegs kosfnaðar. Vinstri stjórnin tók þetta
mál upp og veitti á fjárlögum 1957 og 1958 eina
milljón króna til orlofsheimilisbyggingar verka-
lýðsfélaganna, en þegar núverandi stjórnarflokk-
ar tóku við var árlegt framlag lækkað niður í
hálfa milljón króna. En þrátt fyrir það hafa al-
þýðusamfökin nú ráðizt í framkvæmdir á þessu
sviði, og er þess að vænta að þær framkvæmdir
marki tímamót í sögu íslenzkrar verkalýðshreyf-
ingar, bæði meðlimum hennar og þjóðinni í heild
til heilla og blessunar. — h.
------------ ÞJÓÐVILIINN-------------------
Á ráðstefnu sovézka kommúnistaflokksins
Miðvikudasur 3. júlí 1963
LÍFSVIÐHORF BERJI
Eftir ÁRNA
BERGMANN
Átök kenning-
anna
Þegar þau Valentúia Teresj-
kova og Valerí Bikovski höfðu
sett ný heimsmet í geim-
siglingum héldu þau stuttar
ræður á fjöldafundi á Rauða-
torgi eins og siður er orðinn.
Þau sögðu þá meðal annars að
þessi geimferð væri tileinkuð
ráðstefnu miðstjómar Komm-
únistaflokksins um ídeológísk
vandamál.
Verkefni þessarar ráðstefnu
var ekki smátt: áróður fyrir
pólitískum og heimspekilegum
kenningum, vandamál siðferðis
og uppeldis nýrrar kynslóðar,
hlutverk lista og bókmennta.
Aðalræðuna hélt einn af rit-
urum flokksins llítsjof. Hann
lagði mikla áherzlu á það að
nú, eftir að kapítalisminn hef-
ur glatað vonum sínum um að
takast megi að sigrast á sósí-
alistísku ríkjunum með hemað-
arlegum og efnahagslegum yfir-
burðum, þá leggi hann æ meiri
áherzlu á að spilla fyrir sósíal-
ismanum með hverskyns sál-
rænum hernaði. Eða eins og
vesturþýzka tímaritið Aussen-
politik kemst að orði: „með
því að notfæra þjóðarsérkenni,
trúarbragðafordóma, mannlega
veikleika — öfund, kvenleiga
hégómagimd, skemmtanafíkn,
er óhjákvæmilegt að þróa með
mönnum kæruleysi. afskipta-
leysi um markmið kommúnist-
iskra ríkisstjóma". Og hafi á-
róðursmenn Vestursins einkum
vonast til að þeim takist að ná
nokkrum árangri í sambandi
við þá ókyrrð sem komst á allt
mannlíf eftir Stalinsmál.
Ekki vildi llitsjof telja að
þessi sálræni hemaður myndi
bera mikinn árangur, enn síður
að hann myndi finna stéttarleg- «
an stuðning innan sósíalistískra
ríkja. Engu að síður gæti hann
ruglað ýmsa menn í ríminu og
því væri allt tal um friðsam-
lega sambúð hugmyndakerfa
út í hött; þvert á móti yrðu
kommúnistar jafnan að halda
uppi markvissri skothríð á
borgaralegan hugsunarhátt í
ýmsum myndum — innan lands
og utan.
skilningi þess sem fyrir augu
bæri. Þetta væri ekki nema
gott. En — bætti llítsjof við
— æskunni er eiginleg ákefð
og fljótfæmi. Hún þarf á góð-
um ráðum að halda. Og ef ein-
hverjir æskumenn gerast efa-
semdarmenn eða níhilistar þá
er það ekki sízt því að kenna
að þeir fá ekki þessi góðu ráð.
að þeim spumingum sem þeir
spyrja er svarað með einhverj-
um gömlum frösum.
Þá var og vikið að drykkju-
skap og annarri slíkri óreiðu
í daglegu lífi; voru slík vand-
kvæði ekki síst kennd því
hirðuleysi að fólki eru ekki gef-
in næg aðlaðandi og skemmti-
leg tækifæri til að skemmta sér
menningarlega.
Listir
Mikið var rætt um það að
til að nauðsynlegur árangur ná-
ist í ídeológískri starfsemi þurfi
blöð, tímarit, útvarp og sjón-
varp að gerast fjömgri, líf-
rænni; starfa í betra samræmi
við kröfu tímans. Sama gildi
um kennslu i félagsvísindum
og marxískri heimspeki í
menntastofnunum. Búizt hafði
verið við tillögu um venjulegar
skipulagsbreytingar á allri út-
gáfustarfsemi (t.d. að fækka
dagblöðum verulega en stækka
í staðinn þau útbreiddustu) en
flestum þeirra virðist hafa ver-
ið skotið á frest.
1 ummælum sínum um listir
og bókmenntir var Ilítsjof jafn
ósáttfús og áður. Hann var
harður á því að ekki skyldu
neinar glufur standa opnar fyr-
ir borgaralegum áhrifum á
þessu sviði menningarlífs.
Sömuleiðis fór hann verstu orð-
um um „tilraunir til að setja
efasemdir í stað sköpunargleði.
sýna hinn sovézka mann sér-
staklega venjulegan og hvers-
dagslegan". En enga var honum
þó eins illa við og þá sem ef-
uðust um nauðsyn þess að
flokkuripn hefði leiðsö.gn fyrir
listum.
Það er og athygli vert, að
llítsjof sagði, að þeir, sem von-
uðu, að herferð gegn „frávik-
um“ i listum væri tímabundin
og liði fljótt hjá, gerðu sér tál-
vonir. Sem sagt: óbreytt stefna.
Þess ber þó að geta, að Ilít-
sjof gerði sem minnst að því
að nefna ákveðna sökudólga —
og bað menn að gleyma þrí
ekki að það væri ekki barizt
gegn fólki heldur gegn slæm-
um hugmyndum.
Skoðanamunur
Margt var rétt og skynsám-
legt í tölum manna á þessari
ráðstefnu: vissulega þarf að
tala við fólk á raunsæjan og
lifandi hátt, vissulega þarf að
sjá betur fyrir menningarleg-
um þörfum þess. Þó var sá galli
á, að ræður þessar voru yfirleitt
of almenns eðlis, í þeim skorti
nákvæmari skilgreiningar á
vandamálum, nákvæmari tillög-
ur.
Afstaða sovézka kommúnista-
flokksins til skapandi lista
hefur verið rædd nokkuð hér
í blaðinu fyrir skömmu. Á ráð-
stefnunni kom fátt nýtt fram
i þeim efnum. Sem fyrr var
oft minnzt á það að vestrænir
fjandmenn sósíalismans túlki
„frávik" ýmissa listamanna og
rithöfunda sér í vil — sem
vaxandi andstöðu gegn komm-
únisma.
En það var annað sem ekki
var minnzt á (nema rétt óbein-
línis og mjög óljóst): að fjöl-
margir erlendir kommúnistar
og aðrir stuðningsmenn sósíal-
isma hafa um margt aðrar
skoðanir á vandamálum lista og
bókmennta en sovézkir komm-
únistar — sem kemur m. a.
fram í því að þeir telja mörg
þau verk sovézk, sem hér hafa
verið talin skaðleg, eðlilega og
mjög jákvæða þróun í sósíal-
ísku menningarlífi. Þessi skoð-
anamismunur er augljós stað-
reynd. Það er varla líklegt, að
hann verði jafnaður á næstunni
— en það er löngu kominn tími
til að hann sé ræddur af fullri
hreinskilni.
Ráðstefnan stóð í fjóra daga
og ræðumenn voru margir —
Fúrtseva talaði fyrir hönd
menntamálaráðuneytisins, Fedin
fyrir hönd rithöfunda, Sérof
fyrir hönd myndlistarmanna.
Krústjoff flutti ráðstefnunni
langa ræðu sem enn hefur ekki
verið birt þegar þetta er skrif-
að. Samþykkt var ítarleg álykt-
un um ídeológíska starfsemi og
er hún í aðalatriðum byggð á
framsöguræðu Ilítsjofs.
Ferðaskrifstofan Saga efnir
til tveggja utanlandsferða
Ilítsjof hafði framsögu á þinginu.
Höfuðverkefni
Af öllum verkefnum ideológ-
ískrar starfsemi taldi llítsjof
það langsamlega þýðingarmest
að ala menn upp í virkri virð-
ingu fyrir nytsömu starfi. Og
nefndi hann ýmislegt sem spilli
fyrir slíkri afstöðu. Ekki sízt
vanrækslu stjóma fyrirtækja
um að sýna menningarlegum
og hversdagslegum þörfum
verkafólks nauðsynlega athygli.
Ennfremur taldi hann að slíkir
hvatar til góðs starfs sem verð-
laun og betri aðstæður til hvíld-
ar væru alltof lítið notaðir.
Æskan
Að sjálfsögðu varði Ilítsjof
og aðrir töluverðum tíma til
þess að ræða vandamál æsk-
unnar. Hann hvað ekki ástæða
til að taka undir það nöldur
að æskan væri nú „önnur og
verri“. Vissulega hefði hún
aðra reynslu en eldri kynslóö-
in, hefði ekki gengið í gegn-
um aðrar eins þrengingar, en
enginn gæti talið þessa stað-
reynd æskunni til sektar. Æsk-
an væri upplýst, forvitin,
reyndi að komast að fullum
Feróaskrifstofan SAGA efnjr
til tveggja hópferða til útlanda
í sumar. Sú fyrri er 16 daga
ferð um Norðurlönd, sem hefst
20. júlí næstkomandi en hin síð-
ari er ferð til Ítalíu 12. til 27.
september. Staðkunnugir farar-
stjórar verða með í báðum
ferðunum og leiðbeina fólkinu
og verfia því til aðsfoðar. eftir
þvi sem það óskar.
í Norðurlandaferðina er þeg-
ar nær upppantað. en hún er
þannig skipúlögð, að flogjð verð-
ur til Kaupmannahafnar og það-
an heim aftur að hringferð um
Svíþjóð og Noreg lokinni. Ek-
ið verður í bifreið frá Kaup-
mannahöfn, sem ferðafólkið hef-
ur til umráða allan tímann.
Fyrst verður ekið norður Skán
og kqrnið við í mörgum bæjum
í Suður- og Mið-Svíþjóð og
haldið alla leið til Stokkhólms,
sem af mörgum er talin ein feg-
ursta höfuðborg Evrópu og af
ýmsum kölluð „Feneyjar Norð-
urlanda". Þaðaji verður svo ek-
ið til Óslóar og hið markverð-
asta skoðað í þeirri borg. Þá
verður haldið til Bergen og ek-
ið eftir hinum fagra Hallingdal
sem hin fræga Bergensbraut
liggur um. Á leiðinni verður
gist í einu þekktasta há-
fjsllahóteli Noregs. Frá Bergen
verður farið með skipi og siglt
innan skerja norður til Sogne-
fjarðar og síðan in,n Sognefjörð-
inn og er það heilsdags sigling,
en Sognefjörðurinn er ein fjöl-
farnasta ferðamannaleið í Nor-
egi og þangað koma tugbúsundir
ferðamanna árlega. í botni
fjarðarins verður gisl, og þar
bíður bíllinn ferðafólksins og
ekur síðan vestan Jötunheima
og suður til Oslóar. Frá Osló
verður ekið næsta dag til Gauta-
borgar og gist þar eina nótt
og síðan haldið áfram suður
vesturströnd Svíþjóðar til Hel-
singborgar, þaðan sem farið
verður með ferju yfir sundið
til Kaupmannahafnar, þar sem
dvalizt verður síðustu daga
ferðarinnar.
Ítalíuferðin, sem SAGA efnir
til í september, tekur 15 daga,
og verður komið þar til flestra
fegurstu borga landsins. Flogið
verður á einum degi frá Reykja-
vik til Milano, með viðkomu í
Glasgow og Lundúnum. Meðan
dvalizt verður á Italíu, verður
meðal annars komið til Genúa,
Florenz, Rómar. Napoli. Sorr-
ento, Assisi og Feneyja. Á heim-
leiðinni verður flogið um Lond-
on og gist þar eina nótt.
Handíða- of myndlistaskólinn.
Námskeið fyrir myndlistamenn verður haldið 20. til
29. september 1963. Þátttökutilkynningar sendist Hand-
íða- og myndlistaskólanum, Skipholti 1, fyrir 1. sept-
ember næstkomandi.
SKÓLASTJÓRI