Þjóðviljinn - 16.07.1963, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 18. júlí 1963
SÍÐA 3
hefti Tímarits MM
helgað Bertolt Brecht
Nýkomið hefti Tímarits Máls og menningar 2.
hefti þessa árgangs sem er hinn 24., er að mestu
helgað þýzka skáldinu og leikhúsmanninum Bert-
olt Brecht, en 65 ár voru liðin hinn 10. febrúar
síðas’t liðinn frá fæðingu hans og í næsta mánuði,
14. ágúst, eru rétt 7 ár frá dauða hans.
Bcrtolt Brecht
Bertolt Brecht er í hópi
hinna allra merkustu rithöf-
unda vorrar aldar og af mörg-
um talinn mesta leikritaskáld
samtímans og ótvíræðasti braut-
ryðjandi á sviði leikhúsmála.
Þó hefur lítið verið gert að
þvf hér á landi sem víða ann-
arstaðar að kynna verk hins
þýzka stórskálds — og ekki
hafa forráðamenn Þjóðleikhúss
fslendinga enn séð ástæðu til
að setja á svið neitt af leikrit-
um Brechts. Það er, eins og seg-
ir í hinu nýja hefti Tímarits
Alþjóðleg verzlun-
arráðstefna 1964

Undirbúningur hinnar alþjóð-
Iegu ráðstefnu um verzlun og
fl., sem halda á í ársbyrjun
1964, framkvæmdaáætlunin um
„þróunaráratug" Sameinuðu
Þjóðanna og efnahagslegar og
félagslcgar afleiðingar afvopn-
unar, eru meðal veigameiri um-
ræðucfna á sumarþingi Efna-
hags- og félagsmálaráðsins, sem
nú stendur yfir í Genf.
Að því er snertir verzlunar-
ráðstefnuna hefur sérstök und-
irbúningsnefnd setið á rökstól-
um síðan í janúar. Hún hefur
fjallað um uppkast að þeim
umræðuefnum sem ráðstefnan
fjallar um.
1 uppkastinu eru sjö megin-
atriði: 1. Útþensla alþjóðaverzl-
unar og þýðing hennar fyrir
efnahggsþróunina. 2. Alþjóðleg
vöruvandamál. 3. Verzlun með
iðnaðarvörur og hálfunnar vör-
ur 4. Endurbætur á ósýnilegri
verzlun þróunarlandanna. 5.
Afleiðingar svæðisbundinna
efnahagssamtaka. 6. Fjárhags-
legur stuðningur við aukin al-
þjóðaviðskipti. 7. Undirbúning-
ur, aðferðir og endanleg tilhög-
un opinberra stofnana á ráð-
stöfunum, sem miða að því að
færa út kvíar alþjóðaviðskipta.
1 skýrslu frá nefndinni um
alþjóðleg vöruviðskipti er fjall-
að um tvær tillögur um ráð-
stafanir sem gerðar verði með
það fyrir augum að jafna hinar
breytilegu útflutningstekjur
landa sem framleiða hráefni.
Annað mikilvægt atriði á
dagskrá Efnahags- og félags-
málaráðsins er fjárhagsstuðn-
ingur við efnahagsþróunina. 1
skýrslu Samelnuðu þjóðanna
um efnið segir, að straumurinn
Á sjóinn með
Nóttúru-
frœðifél.
Þriðja fræðsluferð Hins ís-
lenzka nóttúrufræðifélags á
þessu sumri verður farin n.k.
sunnudag, 21. júlí. Það er sjó-
ferð með varðskipinu Maríu
Júlíu út á Faxaflóa. Tekin
verða sýnishom af dýralífinu
í sjónum og skoðuð undir leið-
sögn sérfræðinga af Fiskideild
atvinnudeildar háskólans. Skips-
rúm er mjög takmarkað og
þátttaka aðeins heimil félags-
rrlönnum.
af fjármagni, sem lánað er til
langs tíma, og opinberum fé-
gjöfum frá háþróuðum löndum
með einkarekstur hafi vaxið
úr 5,2 milljörðum dollara árið
1959, í 6 milljarða 1960, og 7,2
milljarða 1961. Lönd þau, sem
reka áætlunarbúskap, veittu á
þessu skeiði aðstoð, sem árlega
nam einum milljarði dollara, og
er það talsvert meira en áður
var. 1 sambandi við þetta atriði
skýrir framkvæmdastjórinn frá
samningsviðræðum sem hanrr
hefur átt við ríkisstjórnir i há-
þróuðum löndum varðandi til-
löguna um að koma upp stofn-
lánasjóði hjó Sameinuðu þjóð-
unum.
Áætlanirnar um „þróunarára-
tuginn" hafa m.a. að geyma
tillögu um að koma á fót árið
1964 stofnun Sameinuðu þjóð-
anna til menntunar og rann-
sókna, og tillögu um samræm-
ingu allra aðgerða með tilliti til
vatnsforða heimsins.
(Frá S. Þ.)
Máls og menningar, „ekki
vansalaust að íslenzkur
almenningur hefur hingaðtil
engan aðgang haft að
verkum hans ef frá eru taldar
fáeinar ljóðaþýðingar og sýning
Leikfélags Reykjavíkur á Tú-
skildingsóperunni fyrir nokkr-
um árum“ — og þess vegna
ber að fagna hinni myndarlegu
kynningu á starfi og verkum
Bertolts Brechts í Tímaritinu.
Höfuðritgerð
Brechts um leiklist
1 tímaritsheftinu er birt inn-4>-
gangsgrein eftir Þorstein Þor-
steinsson um Bert Brecht, ævi-
saga skáldsins rakin í fáum
dráttum og getið helztu verka
hans. Þá er birt höfúðritgerð
Brechts um leiklist, „Lítil
stefnuskrá fyrir leiklistina" —
(Kleines Organon fiir das The-
ater) í þýðingu Erlings E. Hall-
dórssonar, nokkur Ijóð hans og
fóeinar smásögur.
Ljóðin hafa þýtt þeir Sigfús
Daðason, Þorsteinn Þorsteins-
son og Erlingur E. Halldórsson,
en þau eru þessi: „Lofgjörð um
efann", „1940“, „Ljóð leikrita-
höfundar", „Glataður orðstír
heimsborgarinnar New York“,
„Hollywood" og kafla.r úr
„Deutsche Kriegsfibel“.
Smósögumar eru: „Gamall
hattur,“ „Tilraunin" og „Sögur
af herra Keuner". Þýðendur
þeirráí 'Bjarni Benediktsson og
Þorsteinn Þorsteinsson.
Margar greinar um
annað efni
Þó að meginhluti efnis þessa
tímaritsiheftis sé helgaður Bert-
olt Brecht, er þar að finna
nokkrar aðrar greinar. Rit-
stjórnargrein ber fyrirsögnina
„Eðlileg upplýsingasöfnun?" og
er þar vikið að spjaldskrár-
söfnun og njósnum bandaríska
sendiráðsins hér á landi. Þá er
birtur síðari hluti hinnar merku
greinar Sigfúsar Daðasonar
„Veruleiki eða yfirskin". „Mann
leg samábyrgð" er fyrirsögnin
á ræðu þeirri sem Halldór Kilj-
an Laxness hélt á ráðstefnu
Matvæla- og landbúnaðarstofn-
unar Sameinuðu þjóðanna ;
Róm í marz-mánuði sl. — áö-
ur hefur verið sagt frá og birt-
ir kaflar úr hér í Þjóðviljanum
Birt eru svör Jóhannesar skálds
úr Kötlum við spumingum serr
rúmenska tímaritið Contempor-
anul lagði fyrir hann og ým.sn
aðra rithöfunda og menntamenn
víða um heim. Hugleiðing-
ar um nútímatónlist em eft.i'-
René Leibowitz í þýðin.fr
Hreins Steingrímssonar. en hör
undurinn er kunnur tóniista-
kennari og gangrýnandi í
Frakklandi. Loks er að geta af
efni tímaritsheftisins umsagna
um bækur eftir Baldur Ragn-
arsson og Sverri Kristjánsson.
Ekkja Brechts, Helene Weigel í hinni víðfrægu sýningu Bcrliner
Ensemble á leikritinu „Mutter Courage".
Heiti matarins skiptir
ekki minnstu máli
Ensku nöfnin á steinbít’ og háfi eru Catfish
(kattfiskur) og Dogfish (hundfiskur), og fáir
kæra sig um að leggja slíka fiska til munns. En
séu valin önnur nöfn á þessum næringarríku og
bragðgóðu fisktegundum og þær nefndar „kótel-
ettufiskur“ og „fiskur 45“, er mikil eftirspurn eft-
ir þeim.
Þetta dæmi hefur Daninn John Fridthjof ben’t
á og ætti að vita hvað hann er að segja, því að
undanfarin tíu ár og rúmlega það hefur hann
starfað sem næringarsérfræðingur fyrir Mat-
væla- og landbúnaðars'tofnunina (FAO) í Suður-
Ameríku og Afríku. Nú hefur hann sent á mark-
aðinn bók um reynslu sína.
kost á fiski. En jafnvel þó hægt
sé að útvega fisk, geta fordóm-
ar, venjur og nafn eða útlit
fisksins valdið miklum erfið-
leikum.
Frá viðleitni sinni — sem oft-
ast bar árangur — við að rjúfa
andspymuna segir hann i ný-
útkominni bók sem nefnist á
ensku „Encouraging the Use of
Protein-Rich Foods“ og FAO
gefur út. Af þessari bók, sem
er handbók og hin fyrsta sinn-
ar tegundar, er ljóst, að hann
hefur beitt sundurleitustu
hjálpargögnum í starfi sínu:
kvikmyndasýningum, brúðu-
leiksýningum (í bókinni er héilt
brúðuleikrit), matreiðslusýning-
um, heimsóknum á heimilin,
„matarleikjum“ fyrir böm,
kennslu í skólum o.s.frv.
Óvaentu:
bréf til blaSaine
Um listamannalaun
Hr. ritstjóri, —
' Mig minnir ég læsi fyrir
skömmu í Þjóðviljanum grein
þess efnis að ekki væri ástæða
til að fárast yfir persónulegum
blaðadeilum hér á landi. Þær
væru hinar kurteislegustu i
samanburði við það, sem tíðk-
ast með stærri þjóðum. Á-
nægjulegt er að lesa þessi með-
mæli, en mundu þau samt ekki
fremur giida um blöð utan
stórborganna en aðalblöðin. sem
við höfum nánust kynni af?
Nokkrum dögum síðar las ég
aftur í blaði yðar greinarkorn
eftir ungan rithöfund, þar sem
vikið er að úthlutun fjár til
listamanna, og vegið persónu-
lega að víðkunnum mynd-
höggvara, og það konu, og látið
að því liggja að hún njóti
listamannalauna á röngum for-
sendunx
Svo vill til að nefnd lista-
kona er gift einum ritstjóra
Morgunblaðsins, en hann er
jafnframt meðlimur úthlutun-
unamefndar listamannalauna.
þó allir viti að hann hefur
ekki átt þátt í að frúin hafði
hlotið þessi listamannalaun, né
heldur námsstyrk er margir
aðrir hafa fengið og algengt er
hér sem annarsstaðar að veita
fullgildu listafólki, því svo lengi
lærir sem lifir. Þessi ummæli
eru þó fyrst og fremst fyrir þá
sök ósanngjörn, að frúin mun
af skiljanlegum ástæðum, frem-
ur hafa goldið þess en notið að
vera gift stjórnmálaritstjóra
eins af dagblöðum okkar, og
viðurkenningar henni til handa
því aðallega komið „að utan“.
Hefur mátt lesa margt ummæla
hinna áreiðanlegustu erlendra
listdómenda um verk frúarinn-
ar, er nægja mundu fleirum til
fyllstu viðurkenningar hér
heima.
Uthlutun listamannalauna
hefur lengi verið mjög umdeilt
mál, og það er vandasamt og
óvinsælt verk, sem einhverjir
verða þó að inna af hendi. Þó
skiptir hér enn mestu máli að
fá það fé aukið til muna, sem
veitt er í því skjmi að gera
listamönnum okkar fært að
starfa í landi sínu. Hafa nú
flestum öðrum þegnum þjóðfé-
lagsins verið tryggð betri
vinnuskilyrði. En er aukins
skilnings að vænta af öðrum
ef listamennimir sjálfir gera
tilefnislausar árásir hver á
annan í stað þess að leita uppi
kjama málsins?
Hitt ber vissulega að harma,
ef rétt er, að nefndarmenn
fylgjast ekki nægilega vel með
þeim nýgróðri, sem hér er að
vaxa upp og verið hefur að ná
þroska hin síðari ár. — • R. J.
Dæmið um „kattfiskinn"
(steinbítinn) kemur frá Dan-
mörku á árunum eftir stríð.
Steinbíturinn var ein bezta
fisktegundin sem veidd var,
mjúkur og bragðgóður. En það
var ekki fyrr.
Háfurinn (,,hundfiskurinn“),
er veiddur við Vestur-Afríku
og er bæði góður og bætiefna-
ríkur. En nafnið var honum
andstætt og hann átti litlu
gengi að fangna, þar til John
Fridthjof fann upp á því að
kalla hann „fisk 45“. Nú er
hann mikið etinn í Vestur-
Afríku.
John Fridthjof starfaði sem
áróðursmaður fyrir nýrri og
betri matvælum í Danmörku,
áður en hann gekk í þjónustu
FAO árið 1951. Verkefni hans
hjá þeirri stofnun hefur verið
að skipuleggja og stjóma áróð-
ursherferðum fyrir aukinni
fiskneyzlu í Brazilíu, Chile,
Júgóslavíu, Marokkó og Mexí-
kó. Síðasta verkefni hans var
að kynna jarðhnotumjöl og'
siginn fisk í Senegal.
Aðeins 1% fæð-
unnar úr sjónum
— Það er alltof fátt fólk sem
etur fisk, segir Fridthjof. Af
öllum þeim mat, sem maðurinn
lætur 1 sig, kemur aðeins einn
af hundraði úr sjónum. 1 flest-
um tilvikum á það rætur að
rekja til þess, að fólk á ekki
r arangur
Stundum geta einföld brögð
borið óvæntan árangur. eins og
eftirfarandi dæmi sýnir:
1 Chile reyndi Fridthjof að
vekja og auka áhuga fólksins
á fiski sem hét merluza (kol-
múli). 1 Argentínu og Uruguay
er þessi fiskur mjög vinsæll. En
í Chile er slík ofgnótt af mer-
Iuza, að fólki finnst hann ó-
merkilegur og etur hann ekki.
Fridthjof og samstarfsmenn
hans ákváðu því að gera smá-
tilraun. Þeir urðu sér úti >vm
nokkur hundruð kg. af mer-
lúza í bezta gæðaflokki og settu
upp söluskála á fiskmarkaðin-
um í strandbæ nokkrum. Þeir
skiptu fiskinum í tvær hrúgur.
Við aðra hrúguna settu þeir
spjald með gangverði, en við
hina spjald með tvöföldu verði.
— „Um kvöldið vorum við bún-
ir að selja alla dýru hrúguna,
en stóðum uppi með helming-
inn af þeirri ódýru. Skýri þeir,
sem skýrt geta“.
(Frá S. Þ.)
Nýr forstjóri
Frakkinn Pierre-Paul Schweit-
zer var skipaður forstjóri Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins 22. júnl
sl. að Per Jacobsson látnum.
Schweitzer hefur síðan 1960
verið aðstoðarbankastj. franska
þjóðbankans. Hann er 51 árs
gamall.