Þjóðviljinn - 25.08.1963, Blaðsíða 2

HGÐVHJIHN
Sunnudagur 25. ágúst 1303
P SÍÐA
FISKIMÁL - Eftir Jóhann J. E. Kúld
Síldveiðar við Su iurEand
Síðustu vikur hefur verið
ausið upp tugþúsundum mála
af ókynþroska millisíld hér fyr-
ir Suðurlandi. Hin óhagst-sða
veðrátta til síldveiöa fyrir
Norður- og Austurlandi hefur
mjög ýtt undir þessar veiðar,
þar sem fjöldi skipa hefur
beinlínis hœtt veiðum fyrir
Austur- og Norðurlandi til bess
að hefja veiðar á Vestmanna-
eyjamiðum.
Hér er áreiðanlega um meiri
hættu að ræða heldur en marg-
ir gera sér grein fyrir í skjótu
svipan. Viðbiögð Fiskideildar
Atvinnudeildar voru rökrétt,
þegar hún lét hefja rannsókn á
þeim síldarstofni fyrir Suður-
Togararnir
Framhald af 1. síðu.
því að missa skipið úr flotanum —
frá öflun gjaldeyrisverðmæta í
þjóðarbúið, en stefna stjómar-
valdanna hefur verið sú að und-
anförnu að láta sig engu varða at-
vinnugreinar eins og togaraút-
gerð en efla sem mest bílainn-
flutning og annan álíka gróða-
veg kaupsýslumanha í staðinn.
Ein afleiðing þeirrar stefnu er
sala togarans Freys ef af henni
verður sem nú eru allar horfur á.
Hárgreiðslan
HárgTeiðsIu og
snyrtjstofa STETNt) og DÓDÓ
Laugavegi 18 m. h (lyfta)
Slmi 24616
P E R M A Garðsenda 21.
síml 33968 Hárgreiðslu. oe
snyrtistofa
Dftmur. hárgreiðsla við
allra hæfi
TJARNARSTOFAN
TJamargötu 10 Vonarstrætis-
megln. — Sími 14662
H ÁRGREHIS L U STOFA ,
ADSTCRBÆJAR
(Maria Guðmundsdóttir)
Laugavegj 13 — simi 14656
— Nuddstofa á sama stað
sinm
PJONISTIN
LAUGAVEGI 18 SIMI 19113
TIL SÖLC.
Ibúð fyrir einn, karl eða
konu. Stofa með svefnkrók,
eldhús og snyrtiherbergi,
geymsla og aðgangur að
þvottahúsi. Allt sem nýtt.
Útb. 150 þúsund.
Múrhúðað timburhús. 3
herb. íbúð. Selst til flutn-
ings með góðri lóð við
Vatnsenda. Góð kjör.
3 herb. jarðhæð við Digra-
nesveg. Fokheld.
Steinhús 4 herb. góð íbúð
við Kleppsveg. Útb, 250
þúsund.
Timburhús jámvarið á
steyptum kjallara. 3 herb.
lítil íbúð í Högunum.
Raðhús i Kópavogi. Selst
tilbúið undir tréverk og
málningu.
Einbýlishús. fokhelt,' 145
fermetrar með bílskúr, í
Garðahreppi. Útb, 300 þús.
2—3 herb. íbúð í Hlíðunum
Norðurmýri eða Holtunum
óskast. Mikil útborgun
Höfum kaupendur með mikl
ar útborganir að flestum
tegundum fasteigna.
landi, sem nú var farið að
skattleggja svo gengdarlaust,
sem raun ber vitni um. Dómur
Fiskideildarinnar er svo kveð-
inn upp og birtur í útvarpinu
19. þ.m. Egill Jónsson aðstoðar-
maður Jakobs Jakobssonar
fiskifræðings kemur þetta
kvöld í útvarpið og skýrir frá
því að ca. 90% af veiðinni fyr-
ir Suðurlandi sé ókjmþroska
ungsíld og telur mjög viðsjár-
vert að halda þessum veiðum
áíram. Egiil líkir veiðunum við
fyrirhyggjuleysi bónda í sveit,
sem hefði það að venju að
drepa aíla sína dilka á haustin
og hugsaði hreint ekkert um
endurnýjun bústofnsins. Hann
leggur áherzlu á, að hér sé ver-
ið að eyða af höfuðstólnum, í
stað þess að láta sér nægja
vextina. Egill Jónsson skír-
skotar til dómgreindar útgerð-
armanna og sjómanna að þeir
sjái að svona lagaðar aðfarir
geti ekki gengið. Síðan þettá
kom i útvarpinu hafa blöðnáð
tali af Jakoói Jakobssyni fiski-
fræðing sem tekur í sama
streng og aðstoðarmaður hans,
og telur að frá efnahagslegu
sjónarmiði Islendinga sé
mjög varhugavert að drepa
þessa ungsíld fyrir Suðurlandi.
Eftir því sem næst verður kcan-
izt er talið, að búið sé að
veiða af þessari síld i sumar i
það minnsta rúmlega 100 þús.
mál, og hefur eingöngu verið
unnið mjöl og lýsi úr síldinni.
Viðtal við
skipst]órann á
Eldborginni
1 Morgunblaðinu 21. þ.m.
kemur svo viðtal við Gunnar
Hermannsson skipstjóra á Eld-
borginni frá Hafnarfirði, þá
fyrir stuttu kominn frá síld-
armiðum fyrir Norður- og
austurlandi til síldveiðanna hér,
ásamt 40—50 öðrum síldveiði-
skipum. Gunnar segir sjómenn
ekki hrifna af þessum veiðum,
en teluT síldina svipaða og
veidd hafi verið áður í Skerja-
dýpi. En það er kunnugt að
undanfarin ár hefur verið aus-
ið upp ungsíld þar á haust-
síldveiðunum, án þess að nokk-
uð hafi verið aðhafzt.
En aðalvörn Gunnars skip-
stjóra fyrir þessum haustsíld-
veiðum n úer sú. að Norðmenn
veiðum nú er sú, að Norðmenn
lítra af ungsíld hjá sér, og ekk-
ert bendi til þess að þeir ætli
að minnka þessar veiðar. Síð-
an varpar hann fram þeirri
spumingu, hvort við eigum að
ala upp síldina handa Norð-
mönnum. 1 viðtalinu sem Þjóð-
viljinn átti við Jakob fiskifræð-
ing þá telur hann ungsíldina
fyrir Suðurlandi vorgotSsíld af
íslenzkum stofni sem gangi hér
að jafnaði á miðin. 1 áliti
norska haffræðingsins, sem
stjómaði sfldarleitinni hér 1
sumar á hafrannsóknarskipinu
Johan Hjort, telur hann
íslenska sumarsíldveiðar leggj-
ast að nokkru á kynþroska
vorgotssíld, sem kómi á miðin
fyrir Austur- og Norðurlandi.
Sé þetta álit rétt, gætu óstjóm-
lega miklar veiðar á ókynþroska
vorgotssíld fyrir Suðurlandi orð-
ið til þess að draga smám sam-
an úr sumarsíldveiðunum fyrir
Norður- og Austurlandi.
Skortir þá
manndóminn?
Það er ekkert hald í því að
aetla að hafa norskar smásíld-
ar- og miilisíldarveiðar sem
skálkaskjól fyrir ungsíldarveið-
amar hér sunnanlands.
í fyrsta lagi er nú algjör-
lega bannað að veiða ungsíld
í bræðslu á geysilega löngu
svæði meðfram norsku strönd-
inni. 1 sunnanverðum Noregi
er þetta einungis leyft til að
skaffa hráefni til niðursuðu-
verksmiðjanna. En þó ber þess
að geta að meginhlutinn af
því hráefni er ekki upprenn-
andi ungsíld, heldur brislingur,
sem er fullvaxinn á stærð við
smásíld. Þetta er smásíldarteg-
und sem ekki er til hér við
land, en er mikið gæða hráefni.
í fyrrahaust var gefin út reglu-
gerð í Noregi, þar sem lagt er
algjört bann við veiðum á ó-
kynþroska uppvaxandi síld.
Norðurmörk þessa bannsvæðis
eru á miðjum Þrándheimsfirði,
en ég man ekki í svipinn suð-
urmörk þessa svæðis. 1 þessari
reglugerð eru skipstjóri og nót-
abassi hvers skips gerðir á-
byrgir fyrir því, að settum regl-
um sé fylgt. Ekki er leyfilegt
að háfa úr nót fyrr en gengið
hefur verið úr skugga um, að
í nótinni sé síld sem leyfilegt
sé að veiða.
Eftirlit með að þessu banni
sé hlýtt er á stöðvunum sem
taka við síldinni. Verði skip
brotleg er aflinn gerður upp-
tækur í ríkissjóð.
í öðru lagi. Norsku smásíld-
ar- og míllisíldveiðamar, sem
Egill skipstjóri drepur á með
réttu, þær eru einungis stund-
aðar í Norður-Noregi, en þar
eru líka stundum miUjónir hekt-
ólítra af uppvaxandi síld veiddar
til að setjast í bræðslu. Á und-
angengnum árum hafa þessar
m veiðar verið mjög umdeildar
meðal Norðmanna sjálfra. En
fiskifræðingar þeirra hafa tal-
ið ástæðulaust að banna þær
eða takmarka og það hefur
ráðið úrslitum.
Veiðin á ungsíldinni hér við
'Suðúrlárid er hírisvegar tálin
óskynsamleg o^g beinlínis var-
hugaverð af okkar fiskifræð-
ingum, svo ekki er hægt að
jafna þessu tvennu saman.
Þær takmarkanir á smásíld-
arveiði sem nú eru í gildi í
Noregi, þær eru efalaust sett-
ar fyrir atbeina eða álit þeirra
fræðimanna, á þessu sviði. Á
sama hátt ber íslenzkum yfir-
völdum að taka tillit til þess,
þegar vísindaleg rannsókn hef-
ur farið fram, þar sem niður-
staðan er sú, að varhugavert
sé að halda áfram veiðum,
eins og nú á sér stað með síld-
veiðarnar fyrir Suðuriandi. Ég
hitti á götunni einn af mestu
afla-skipstjórum Norðurlands-
síldveiðanna á árunum fyrir
síðari heimsstyrjöld, mann sem
bar þá síldarkonungsnafnið
með miklum glæsibrag. Þessi
maðu^- var algjörlega ófeiminn
að láta í ljósi skoðun sína á
ungsíldarveiðunum fyrirSuður-
landi nú, sem hann taldi al-
gjöra óhæfu. Hann furðaði sig
á seinaganginum og afskipta-
leysi þeirra sem þetta heyrir
undir að lögum, og hann er
ekki einn um þá skoðun.
Það er víða spurt um það
þessa daga, hvort íslenzk yfir-
völd, sem þetta heyrir undir
hafi manndóm til þess að setja
reglugjörð um síldveiðarnar
fyrir Suðurlandi, sem feli í sér
vemd fyrir hinn uppvaxandi
síldarstofn að fengnum tillög-
um okkar fræðimanna á þessu
sviði. Eða hvort allt verður
látið reka á reiðanum i þess-
um efnum, og græðgin ein lát-
in um stjóm þessara mála.
Ef mönnum á að vera í
sjálfsvald sett, hverjum og ein-
umi hvort hann veiðir ungsíld-
ina nú, þó að það valdi stór-
skaða í framtíðinni að áliti
fróðustu manna á þessu sviði,
þá er eins hægt og með svip-
uðum rökum, að gefa mönnum
það frjálst að veiða innan land-
helginnar með hverskonar veið-
arfærum sem nú eru bönnuð
bar. Hvorttveggja er álíka mikil
vitleysa. Um smásíldar veiðar
hér með ströndum fram, þarf
að sjálfsögðu að setja skynsam-
lega reglugerð, sem farið er
eftir.
Bandarískt njósnagóss
■» wbite ' * ..........
Þrátt fyrir vopnahléssamninginn í Kóreu haida bandarisk hernaðaryfirvöld í Suður-Kóreu áfram
njósnum sínum í Norður-Kóreu. 1 júlímánuði einum saman voru teknir höndum 40 vopnaðir út-
sendarar Bandarikjanna. Myndin sýnir gúmbát, sendistöð, vopn og annan útbúnað sem var í fórum
eins njó snarans.
Norrænt þlng um fávita-
framfærslu og vanvitaskóla
Dagana frá 12. til 15. ágúst var haldið í Osló
norræn.t þing um fávitaframfærslu og vanvita-
skóla. Þingið er hið 12. í röðinni, sem haldið er um
þessi mál, en þetta er í fyrsta skipti, sem íslend-
ingar taka virkan þátt í því.
Þingið sóttu um 1000 manns
frá öllum Norðurlöndunum og
hefur það aldrei , verið jafn
fjölsótt. Frá Islandi voru
þátttakendur: Ragnhildur Ingi-
bergsdóttir læknir og Björn
Gestsson fohstöðumaður úr
Kópavogi. Frú Sigríður Ingi-
marsdóttir, sem er í stjóm
Lyngáss, dagheimilis styrktar-
félags vangefinna og Jórina
Eyvindsdóttir forstöðukona. Og
Kristinn Björnsson skólasál-
fræðingur úr Reykjavík. Ávörp
og kveðjur fyrir hönd Islend-
inganna fluttu Ragnhildur Ingi-
bergsdóttir og Björn Gestsson.
Helztu viðfangsefni þingsins
voru nýjustu rannsóknir á fá-
vitasjúkdómum, uppeldi og sál-
arfræði vangefins fólks,
fræðsla, atvinnumöguleikar van-
gefinna og skipulagning á
framfærslu þeirra.
Framsöguerindi fluttu: Dr.
Hallvard Vislie yfirlæknir frá
Osio um nýjustu rannsóknir á
orsökum fávitaháttar. Dr.
Annalise Dupont, yfirlæknir,
frá Brejning í Danmörku um
meðferð og horfur fávitasjúk-
dóma. Prófessor Niilo Máki frá
Finnlandi um ný , sjónarmið í
uppeldi og sálarfræði. Niels Al-
bertsen skólastjóri í Árósum
um félagslegt uppeldi vinvita.
Ingrid FrÖstedt skólastjóri frá
Sviþjóð um skynjunaræfingar.
B. Möhl-Hansen námsstjóri frá
Danmörku um uppeldi fullorð-
inina. N. E. Bank-Mikkelsen frá
Danmörku um skipulagningu.
Gestir mótsins voru A. Meuz-
elaar frá Groningen í Hollandi,
sem flutti erindi um atvinnu-
möguleika vangefins fólks og
Dr. H. C. Gunzberg frá Birm-
ingham í Englandi, sem talaði
um ný sjónarmið varðandi fé-
lagslegt uppeldi og verkkennslu.
Auk framsöguerinda voru
flutt tvö til fjögur styttri er-
indi um hvert mál og síðan
frjálsar umræður.
Annan dag þingsins voi-u
flutt yfirlitserindi um það, sem
- ...

gert hefur verið í þessum mál-
um á Norðurlöndum frá því, að
indi frá íslandi. I sambandi við
mótið var sýning, sem öll Norð-
urlöndin tóku þátt í. Mest bar
á hælisteikningum frá öllum
Norðurlöndunum. Frá Islandi
voru sýndar teikningar af Lyng-
ási, dagheimili styrktarfélags
vangefinna, nýreistu starfs-
mannahúsi Kópavogshælis og
fyrirhuguðum hælisdeildum í
Kópavogi.
Frá Danmörku voru sýndar
iðnaðarvöi-ur unnar af vangefnu
fólki. Frá nokkrum heimilum
í Noregi var sýnt föndur og
handavinna. Einnig voru á sýn-
ingunni kennslutæki, kennelu-
bækur og fleira.
Erindi voru ekki haldin um
byggingar, en arkitektar og
aðrir, sem um þau mál fjalla
og mótið sóttu, hittust og
ræddu hinar ýmsu teikningar,
sem á sýningunni voru, sín á
milli og skiptust á skoðunum.
Teikningar af fyrirhuguðum
hælisdeildum I Kópavogi vöktu
athygli og hlutu mjög góða
dóma. Arkitektarnir Gísli Hall-
dórsson og Jósef Reynis hafa
gert þær.
Flestar teikningamar, sem
sýndar voru, voru af aðalhælum
(centralinstitution), en um
hlutverk þeirra fjallaði N. E.
Bank-Mikkelseni meðal annars í
framsöguerindi sínu.
Norðurlöndunum er flestum
skipt í héruð og í hverju hér-
aði er eitt aðalhæli, en fólks-
fjöldinn á Islandi er ekki meiri
en svo, að eitt aðalhæli gæti
fullnægt þörfinni.
Aðalhæli er stofnun, þar sem
hægt er að rannsaka fávita og
veita þeim þá meðferð læknis-
fræðilega, sem þeir þarfnast. Á
þeim stofnunum eru þeir fávit-
ar vistaðir, sem þarfnast hæl-
isvistar.
1. Þeir, sem þarf að rannsaka.
2. Þeir, sem þarfnast sérstaks
iækniseftirlits og meðferðár.
3. Þeir, sem þarfnast uppeldis
og kennslu, að undanskildum
þeim bömium og unglingum,
sem sækja vanvitaskóla og
aðrar heimangöngustofnanir.
Aðalhæli þarf að ná ákveð-
inni stærð, svo að hægt sé að
greina vistfólk í samstæða
hópa. Deildimar verður að gera
eins heimilislegar og hægt er,
en það krefst meðal annars, að
þær séu ekki hafðar of stórar.
Aðalhæli verður að vera svo
stórt, að þar sé hægt að hafa
það sérmenntaða fólk, sem þörf
krefur vegna kostnaðar. Hæli
fyrir 300 til 400 vistmenni er
yfirleitt talin heppileg stærð,
en það svarar þeirri þörf, sem
vera mun hér á landi. Á aðal-
hæli þarf einnig að vera að-
staða til að mennta starfslið, en
þjálfað starfslið er frumskilyrði
þess, að hægt sé að reka elíka
stofnun sæmilega.
Þangað verða foreldrar og
aðrir aðstandendur einnig að
geta leitað eftir rannsókn og
ráðleggingum vegna þeirra, sem
heima búa.
Vísir að þessu öllu er þegar
í Kópavogi.
Aðalhæli þarf að vera ná-
lægt stórum spítala, sem hefur
þeim sérfræðingum og tækjum
á að skipa, sem ekki er hægt
vegna kostnaðar að hafa á hæl-
inu sjálfu.
Öll þessi mál þróast nú mjög
ört á Norðurlöndum og í stuttu
máli má segja, að niðurstöður
þess, sem mótið f jallaði um séu,
að ekki hafi enn komið neitt
fram innan læknisfræðinnar,
sem leitt geti til þess, að hægt
sé að lækna fávitahátt, aftur á
móti er unnið af kappi að rann-
sóknum á ýmsu, sem komið
getur í veg fyrir, að einstakl-
ingar verði fávitar vegna nokk-
urra meðfæddra eða áunninna
sjúkdóma. Rétt er þó að taka
fram, að umrædd sjúkdómstil-
felli eru mjög sjaldgæf. Talið
er að keppa beri að þvi, að allir
vanvitar (debilir eimstaklingar)
fái þá fræðslu, sem þeir geta
notið bæði bókiega og verklega
og þannig uppeldi, að sem flest-
ir þeirra verði færir um að sjá
sér farborða á vinnumarkaði.
Einnig, að hálfvitum (imbecil-
Framhald á 10. síðu.