Þjóðviljinn - 03.09.1963, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 3. september 1963
ÞlðÐVILIINN
SlÐA J
| ! ® /!• ®
afðar af bioðmm
Það má máski segja, að það
sé að tala fyrir daufum eyrum,
begar rætt er af einhverju viti
um nýtingu sílaarinnar, því sé
nýting sumarsíldarinnar fyrir
Norður- og Austurlandi höfð i
huga, þá hefur þar hjakkað i
sama farinu, ekki bara í ára-
tugi, heldur allt frá öndverðu
að Norðmenn kenndu okkur
síldveiðar og þeir ásamt Svíum
kenndu okkur að verka síldina
til manneldis um síðustu alda-
mót. Á þessu langa tímabil!
hafa orðið mjög miklar tækni-
legar framfarir, svo miklar áð
þær eru einsdæmi í sögu sið-
ustu alda, á sviði allrar mat-
vælaframleiðslu ekki síður en
á öðrum sviðum. Hvemig má
það þá vera. að við skulum
hafa staðið í stað i 60 ár á
þessu sviði? Þannig.er þetta nú
samt. Aðeins ein nýjung í verk-
un á Norðurlandssíld sem vert
er að nefna því nafni hefur
komið fram á sjónarsviðið á
þessu tímabili, en það er verk-
unin á matsjessíld eða létt-
verkaðri síld. Og þessi nýja
verkun var eins manns verk.
Magnúsar Andréssonar stór-
kaupmanns, sem gerði allar til-
^raunir á eigin kostnað norður
í Hrísey, áðúr en þessi markað-
ur var opnaður í Mið-Evrónu.
fyrir og um 1930. Úrræði Síld-
arútvegsnefndar á þessu sviði
virðast vera harla lítil. enn
sem komið er, og hefur hún bó
starfað lengi að sölu saltsíldar.
Ef við athugum síldveiðina nú
í sumar þá kemur í ljós þegar
þetta er skrifað. að veiðin er
komin á aðra miljón, reiknað
samanlagt í tunnum og málum.
að af þessu magni hefur aðeins
verið hagnýtt til manneldis
kringum 400 þúsund tunnur og
er með mesta móti þó. Til sam-
anburðar má geta þess að nýt-
ing Norðmanna á stórsíldinni
hefur verið algjörlega tii
manneldis eftir að veiðin minnk-
aði þar hin síðustu ár, því að
m *;■ " :> ;•
ur-Evrópu í margs konar formi.
Mest söltuð og sérverkuð á
ýmsa lund. Ný, ísvarin hrað-
fryst, niðursoðin og reykt. Is-
lenzka sumarsíldin fyrir Norð-
ur- og Austurlandi er alveg
sérstakt gæða hráefni, þar
kemst engin síld á norðurhveli
jarðar í neinn samanburð,
nema smásíldartegund sú sem
brislingur nefnist, og veiðist við
■ v/TS; KTr rvrrrr- -rrr»
SR 49 á Siglufirðl.
eins skemmd síld hefur verið
sett í bræðslu. Á miklum stór-
síldarárum var nýtingin fyrst
lengi vel kringum 1 miljón og
500 þús. hektólítrar til mann-
eldis, en 'var komin upp í 3
miíjónir héktólítra, þégar stóf-'
síldarveiðin fór að bregðast
fyrir fáum árum. Og öll þessi
síld var seld í Austur- og Vest-
Wilson í ræðu í Hamborg:
V-Þýzkaland fái
ekki kjarnavopn
HAMBORG 31/8 — í ræðu sem
Harold Wilson, formaður brezka
Verkamannaflokksins, flutti í
dag á fundi í Hamborg ív Vest-
ur-Þýzkalandi, ítrekaði hann
eindregna andstöðu flokks síns
gegn i þvi að Vestur-Þjóðverjar
fái ráð yfir kjarnorkuvopnum.
Hann fagnaði Moskvusáttmál-
anum unj takmarkað spreng-
ingabann, en sagði að ef bægja
ætti frá hættunni á kjamorku-
stríði yrði að gera raunhæfar
ráðstafanir til að koma í veg
fyrir að kjarnavopn kæmust á
hendur fleiri ríkja en nú ráða
yfir þeim
Wilson kvaðst hlynntur þeirri
hugmynd að einhver af stofn-
unum Sameinuðu þjóðanna fengi
aðalaðsetur sitt í Berlín, og
nefndi til dæmis Matvælastofn-
uni.na FAO eða þá nýia stofn-
un, sem fjallaði um afvopnunar- \
mál. Hann taldi að slík stað-
setning stofnunar SÞ í Berlin.
myndi geta dregið úr hættu á,
að borgin yrði þrætuepli stór-
veldanna sem gæti komið af
stað stríði milli þeirra.
Svíþjóð og Noreg, en i mjög
smáum stíl.
Einn af aðal framámönnum
norskra síldveiða sagði í opin-
berri ræðu 1 Björgvin á s.l.
vetri, að veiðlleysið á Stórsíld-
árveiðunum síðustu ár, hefði
verið þarfur en harður skóli
fyrir norska útgerð, því nú
gætu menn séð hve illa hefði
verið farið með hráefnið. að
vinna ekki meira af því í
manneldisvörur en gert hafði'
verið. Við íslendingar höfum
um langt árabil algjört veiði-
leysi á sumarsfldveiðum, en
okkar framámenn í þessum
málum virðast alls ekkert hafa
getað lært af því.
Hver ber
ábyrgðina?
Það er ekki nokkur vafi á
því, að við íslendingar höfum
ekki á nokkru öðru sviði eins
mikla möguleika til fjöröflun-
ar, eins og í gegnum rétta
hagnýtingu á síldinni til mann-
eldis. En þó hefur bókstaflega
ekkert verið gert af opinberri
hálfu á þessum vettvangi.
Fiskimálasjóður hefur ekkert
látið gera. Síldarútvegsnefnd
hefur ekkert látið gera. Enginn
hefur gert neitt á þessu sviði.
Alþingi og ríkisstjórn sem allt-
af eru í eilífu gjaldeyrishraki
hafa heldur ekkert gert. Það
er máski léttara að lifa á láns-
fé, svo lengi sem það fæst,
heldur en verja hugviti, fé og
tíma í það. að undirbyggja svo
okkar útflutninígsatvinnuvegi
að vð getum án lánsfjár verið
að skömmum tíma liðnum. Ég
veit hvað svarið verður, hjá
þeim sem hafa svikizt um á
verðinum. Það verður það sama
og svar slíkra er æfinlega, að
meira sé ekki hægt að gera en
gert hafi verið á þessu sviði á
undanfömum úrum.' En þá vil
ég spyrja: Hvar eru tilraunir
ykkar, til betri hagnýtingar á
sfldinni? Það er ekkert leynd-
armál, en öllum vitanlegt að
engar slíkar tilraunir hafa ver-
ið gerðar með betri hagnýtingu.
En án slíkra verkunartilrauna
er alveg út í hött að fullyrða
neitt um. að markaðir séu ekki
fyrir hendi, ef þeirra er leitað.
og varan boðin fram í æskilegu
Síldarsöltun á Neskaupsta.
formi á hverjum stað. Þannig
hafa aðrar þjóðir rutt mark-
aðsvörum sínum braut með
góðum árangri. Og á meðan
miljónir manng bókstaflega
vantar eggjahvítuauðuga fæðu
þá eru hundra/fuldir möguleik-
ar til framleiðslu ú slíkum
fæðutegundum í stórum stíl.
eins og er með okkur íslend-
inga. Möguleikana vantar ekki
En það er stór vöntun á þvi
að þeir séu notaðir. Og enn
vil ég spyrja: Hver vill taka
á sig ábyrgðina af slíkum
ræfildómi? Nei, ég geri varia
ráð fyrir að neinn gefi sig
fram, það væri of mikill mann-
dómur.
Bankarnir eiga
hér nokkra sök
Sumir segja að bankarnir eig:
nokkra sök á þessu. Þeir ein-
blína um of á það fjármagn
sem lagt hefur verið í íslenzk-
ar síldarbræðslur fyrr og nú,
og stuðli því síður en svo að
betri hagnýtingu á síldinni,
vegna hræðslu við að fjármagn-
ið sem 1 bræðslumar hefur
verið lagt, skili þá minnl vöxt-
um en ella. Sé þetta tilfellið,
þá erum við mjög illa á vegi
staddir. Því vinni handhafar
fjármagnsins gegn nauðsvn-
legri þróun þessara mála. bá
getur svo farið að við dögum
uppi. og verðum dæmdir af
kringumstæðum til að lúta
að litlu, þar sem miklir mögu-
leikar voru fyrir hendi. Gegn
slíkri öfugþróun þarf þjóðin að
fylkja sér og brjóta hana án
allrar miskunnar á bak aftur,
áður en það er um seinan.
Til Borgfirðinga og Mýramanna innan
héraðs og utan frá Héraðsskjalasafni
Borgarfjarðar
KODACHRyME
II
15 DIN
KODACHROME X
19 DIN
EKTACHROME
Stofnun héraðsskjalsafns .
Borgarfjarðar var undirbúin á
sýslufuhdum Mýra- og Borg-
arfjarðarsýslna í júní 1957 og
frá henni gengið með sam-
þykkt á aðalfundum sýslu-
nefnda í júlí 1961. Sam-
kvæmt þeirri samþykkt skal
tekið til varðveizlu í safnið:
a) Skjöl, reikninga og gerða-
bækur hreppa, félagasam-
taka og annarra stdfnana
í Mýra- og Borgarfjarðar-
sýslum, sbr. lög um hér-
aðsskjalasöfn og reglugerð
um þau.
b) Rituð plögg frá einstakl-
ingum. svo sem sendibréf
pg skjöl, reikninga og rit-
gerðir, skrár og skilríki og
hvað annað, sem aflast
kann af slíku tagi og
safnsstjórn þykir þess vert.
að geymast skuli.
c) Prentaða og vélritaða smá-
bæklinga og fáblöðunga,
sem á er efni, er varðar
sögu eða málefni héraðs-
ins eða minningar ein-
stakra manna, er í hér-
aðinu hafa dvalizt eða eru
þaðan kynjaðir.
d) Myndir málaðar og teikn-
aðar, ljósmyndir og prent-
aðar myndir af héraðs-
mönnum og einnig mann-
virkjum og landslagi.
e) Myndaþynnur (filmur) af
kirkjubókum, jarðabókum.
ættfræðiritum og öðrum
þeim handritum, sem á-
stæða þykir til að hafa í
safninu.
Þá er og í nefndri sam-
þykkt gert ráð fyrir, að safnið
.hafi lestrarsal til afnota
handa þeim, er safn'ð vilja
bagnýta. Hlutverk safnsins er
því í fyrsta lagi að safna
heimildum, sem rannsóknir á
sögu héraðsins og íbúa þess
hljóta einkum að byggjast á.
og í öði-u lagi að varðveita
og gefa þeim, er slikum fræð-
um vilja sinna, kost á greið-
um aðgangi að þeim heimild-
um.
Söfnun gagna til safnsins
hefur staðið yfir hin síðustu
missiri og hefur Ari Gíslason
frá Syðstufossum. kennari á
Akranesi, annazt það starf
Hafa þegar safnazt á áttunda
þúsund skráðra bóka, bréfa
og ýmiskonar skilríkja og a
sjöunda hundrað ljósmynda,
aðallega mannamynda. Þá hef-
ur safnið keypt myndaþynnur
frá mormónum í Utah 1
Bandaríkjunum, en á þe;m
eru textar allra kirkjubóka
sem varðveizt hafa úr
Borgarfjarðarhéraði, manntöi
frá 1703—1901, dóma- og
skiptabækur og fleiri sýslu-
bækur úr Mýra- og Borgar-
fjarðarsýslum, prestaævir Sig-
hvats Borgfii-ðings, ævir
'ærðra manna Hannesar Þor-
steinssonar, ættartölubækur
ýmsar og fleira. Þá hefur og
verið keypt lesvél, svo að not
megi hafa af þynnunum. Má
öllum vera ljóst, hve mjög
þetta, safn bætir aðstöðu
manna heima i héraði til fræði-
iðkana. En þótt þegar hafi
miklu verið safnað, er fuljvíst
að mjög mikið er til af ýmis-
legum gögnum i eigu einstak-
’inga. innan héraðs og utan.,
sem safninu væri hinn' mesti
fengur að fá. En sakir þess
hversu söfnun er timafrek og
umfangsmikil, ekki sízt þegar
’kki verður alltaf með vissu
vitað hvar helzt sé að bera
•liður, er augljóst að safnið
hefur ekki bolmagn til að
framkvæma þá söfnun e;ns
skjótt og nauðsyn ber til. Með
ári hverju fer alltaf sitthvað
forgörðum af þessu tagi, sem
betra væri að hafa en missa,
og verður flest af því ekki
aftur bætt. Því hefur stjóm
héraðsskjalasafnsins ákveðið
að le’ta opinberlega eftir sam-
vinnu við alla þá, er vilja ljá
máli þessu lið. Umfram allt
vill hún beina þeim tilmælum
til allra þeirra, er kynnu að
hafa undir höndum eitthvað,
er safninu mætti vera akkur
í að fá, að halda því til haga
eða koma vitneskju um það til
réttra aðila, ef þeir -vilja láta
safninu það í té til varðveizln.
í annan stað vill stjórn safns-
ins ítreka fyrri tilmæli, að
þeir sem eiga myndir af
mönnum úr Borgarfjarðarhér-
aði, eða af gömlum bygging-
um þar eða öðrum mannvirkj-
um, að rita nöfn þeirra manna
eða staða, sem myndimar eru
af, aftan á þær, meðan nöfn
eru með vissu þekkt. Eiga
þessi tilmæli eigi síður við, þó
að fólk Vilji ekki að sinni af-
henda safninu myndimar. Hve
mikilvægt þetta er, má sjá af
því að af þeim myndum, sem
safninu hafa þegar borizt,
skipta þær mörgum tugum,
sem ekki eru vituð deili á.
Liggur þar fyrir brýnt starf
að leita allra hugsanlegra upp-
lýsinga um þær. Safnið ásæl-
ist ekki myndir sem menn
vilja halda, en tekur fegins-
hendi við þeim er fúSt.
Benda má á, að þegar að
því kemur að g'efa út æviskrár
Borgfirðinga og Mýramanna,
Framhald á 8. síðu.
SumarsildveiSin og nýting sildarinnar