Þjóðviljinn - 08.09.1963, Blaðsíða 5

Sur-i.u-iaffar 8. ceptembsr 1963
ÞIÓDVILIINN
Sl-
1 1 | | X;Jj
;||| DINDI
EFTA dafnar en EBE hrakar
Um þetta leyti fyrir ári
var mikill asi á stjómmála-
mönnum í Vestur-Evrópu.
Ráðherrar með fríðu föruneyti
varu á sífelldum þeytingi milli
höfuðborga að (bera ráð sín
saman. Sérfræðinganefndir
lögðu nótt við dag í funda-
höldum og skýrslugerðum. Ó-
breyttir borgarar sem fylgdust
álehgdar með öllu þessu voru
látnir vita að skammt framund-
an væru tímamót í sögu álf-
unnar, samruni flestra eða allra
ríkja Vestur-Evrópu í eina
efnahagslega heild innan Efna-
hagsbandalags sem sex megin-
landsriki höfðu stofnað fyrir
nokkrum árum. Maður gekk
undir manns hönd að lýsa upp-
gangi EBE, örum hagvexti ríkj-
anna sem að því standa og ó-
mótstæðilegri sókn þeirra á
mörkuðum veraldarinnar. For-
söng í þessum kór annaðist
Macmillan forsætisráðherra
Bretlands, sem kom öllum æs-
ingnum af stað með þeirri á-
kvörðun sinni að sækja um
inngöngu fyrir ríki sitt í EBE.
Félagar Breta í EFTA, öðrum
efnahagssamvinnusamtökum er
sett voru á stofn til að mýnda
mótvægi gegn EBE, tóku flest-
ir undir. Macmillan í London,
Krag í Kaupmannaþöfn, Lange
í Osló útmáluðu allar þær hörm-
ungar sem dynja myndu yfir
Vestur-Evrópuþjóðir í myrkr-
inu fyrir utan EBE. Þær myndu
standa uppi ón markaða fyrir
útflutning sinn, dragast aftur
úr í atvinnuþróun og að lokum
sökkva niður á skrælingjastig
miðað við þann hólpna lýð sem
fengi að njóta blessunar Róm-
arsáttmálans innan vébanda
EBE.
Meira að segja við íslending-
fáir og smáir og án nokk-
urra tengsla við efnahagssam-
tökin tvö, fórum ekki varhluta
af vakningarboðskap hinna Efn-
ahagsbandalagsfrelsuðu. Ráð-
herrar okkar og efnahagsmála-
ráðunautar þeirra tóku þátt í
pílagrímsgöngunni miklu til
hinnar heilögu borgar BrusseL
Stjórnarblöðin birtu hverja for-
ustugreinina af ann arri um
hver nauðsyn okkur bæri til
að tengjast EBE sem traustust-
um böndum, ella myndum við
brátt standa uppundir höku í
óseljanlegum fiski útskúfaðirúr
vestrænu samneyti. Því engum
gat yfirsézt, að hinn mikli vest-
ræni faðir f Washington horfði
af sérstakri velþóknun á til-
hugalífið milli EBE og EFTA.
Kennedy og samstarfsmenn
hans höfðu marglýst yfir að
sameirjuð Vestur-Evrópa ætti
að mynda annan stöpulinn
undir Atlanzhafssamfélagi er
sameinaði krafta hennar og
Norður-Ameríku til markvissr-
ar sóknar um hnöttinn allan.
i
Allir muna hvemig fór. de
Gaulle Frakklandsforseti
beitti neitunarvaldi innan EBE
til að hindra upptöku Breta og
þar með hrundi öll spilaborgin.
önnur ríki EFTA tóku um-
sóknir stnar aftur þegar þeirri
brezku var hafnað. Bandaríkja-
forseti var sár og reiður en
fékk ekki að gert. Svo brá nú
við að allt tal um yfirvofandi
hrun og neyð 1 ríkjum EFTA
fengist ekki skjót innganga í
EBE þagnaði gersamlega, Efna-
hagssamtðkin tvö tóku til við.
aðkallandi verkefni hvort í sínu
Jagi. f síðasta mánuði hafa
birzt frá þeim skýrslur um þró-
un mála. Samkvæmt því sem
talað var og skrifað fyrir ári
mátti búast við, að EBE
hefði frá miklum árangri að
segja en EFTA hefði fátt ann-
að fram að telja en vesaldóm
og þrengingar. En það er nú
eitthvað annað. Framkvæmda-
stjóm EBE skýrir frá þverrandi
hagvexti innan bandalagsins og
lítur út fyrir að hann verði
ekki vfir fióra af hundraði á
þessu ári í aðildarríkjunum
samaniagt. hinn minnsti sem
verið hefur frá því banda-
iagið tók til starfa. Einkum er
það Vestur-Þýzkaland sem dreg-
ur meðaltálið niður. EBE-menn
hughreysta fólk sitt með því
að þótt afturkippur hafi orðið
sé ekkert hrun sjáanlegt fram-
undan. Aftur á móti styðja
þessar tölur mál hagfræðinga
sem halda því fram að stofnun
og starf EIJE hafi sáralítil á-
hrif haft á hagvöxt ríkjanna
sex. Þessir menn segja að þró-
unin í EBE-ríkjunum1 áður en
þau mynduðu bandalagið hafi
haldið áfram ótmfluð eins og
ekkert EBE væri tiL
Stjómend'ur EFTA eru miklu
borubrattari í þriðju árs-
skýrslu sinni sem birt var í
Genf um miðjan ágúst en
starfsbræður þeirra í Brussel.
Ríkin sjö sem að EFTA standa
eru Danmörk, Noregur, Sví-
þjóð, Bretland, Sviss, Austur-
ríki og Portúgal. Reikningsárið
sem lauk 30. júní í sumar tóks’l
EFTA að komast fram ú'
Bandaríkjunum útflutnings-
verðpæti og er nú annar mest
útflutningsaðili í heimi næst á
eftir EBE. Alls nam útflutning-
ur EFTA 4 þessu tímabrld 21,-
527.000.000 dollurum, Bandaríkj-
anna 21.360.000.000 en EBE 34,-
248.000,000. Útflutningur á íbúa.
nákvæmasti mælikvarðinn á
viðskiptamátt á heimsmarkað-
inum, er mun meiri hjá EFTA
en bæði EBE og Bandaríkjun-
um. Löndin í EFTA fluttu á
áðurnefndu tímabili út vörur
fyrir 227 dollara á hvert manns-
barn, löndin í EBE fyrir 199
dollara en Bandaríkin ekki
nema 113 dollara. Útflutnings-
aukningin hjá EFTA var rúmir
tveir milljarðar dollara miðað
við næsta reikningsár á undan,
hlutfallslega mun meiri en hjá
EBE og helmingi meiri en hjá
Bandaríkjunum, sem ekki náðu
milljarðs dollara útflutnings-
aukningu.' Viðskíptákjör‘ ÉFTA
gagnvart umheiminum bötnuðu
firpmta! árið í röð. Aukningin
á út- óg innflutningi var hlut-;
fallslega næstum jafn mikil á
árinu, 4,6%. Viðskiptajöfnuður-
inn er óhagstæður um rúma^
fjóra milljarða dollara, inn-
flutningur á árinu nam 25,-
830.000.000 dollurum.
Athyglisvert er að viðskipta-
kjör Breta hafa batnað
langmest þetta reikningsár, hjá
sumum öðrum EFTA-þjóðum
eins og Norðmönnum og Svíum
hafa þau versnað. Ekki er síður
vert að gefa því gaum hvernig
rætzt hafa spádómar brezku
stjórnarinnar að brezkar vör-
ur yrðu útilokaðar af mark-
aðinum á meginlandinu ef
ekki fengist innganga í EBE.
Reynslan sýnir að það sem af
er þessu ári hefur útflutningur
Breta til ríkjanna í EBE aukizt
örar en nokkurs af félögum
þeirra í EFTA. Bretland er
eina ríkið í EFTA sem jók út-
flutninginn til EBE örar en á
fyrra misseri þessa árs en á
sama tíma í fyrra. Þessar tölur
sýna svo ekki verður um villzt
það sem foringjar Verkamanna-
flokksins í Bretlandi hafa alltaf
haldið fram, að það var alls
ekki efnahagsleg nauðsyn held-
ur pólitísk spákaupmennska
sem rak á . eftir Macmillan að
sækja um inngöngu í EBE. Að-
ild Bretlands að EBE, þar
sem fulltingi Bandaríkjanna
hefði tryggt því forustuhlutverk,
átti að vera skrautfjöður í hatti
ríkisstjórnarinnar og Ihalds-
flokksins i þingkosningunum
sem fara verða fram í Bret-
landi ekki síðar en í október
1964. de Gaulle sá hinsvegar
fyrir því með hryggbroti sínu
að Macmillan hafði ekkert upp
úr Evrópuævintýrinu nema
skömm og skaða. •
Jú er það ekki inntaka nýrra
félaga sem efst er á blaði
á fundum stofnana EBE eins
og síðastliðið haust, heldur úti-
lokun bandarískra hænsna. Það
mál var rakið nokkuð í þessum
Keunedý og Macmillan á fundi á Bahamaeyjum í fyrra, þar sem þeir tóku ákvarðanir um nána
samvinnu Bretlands og Bandaríkjanna. Eftir þann fund afréð de Gaulle að hindra inngöngu
Bretlands í EBE.
de Gaulle og Adcnauer á einni ráðstefnunni sem þeir hafa haldið í París. Þrátt fyrir ósamkomu-
lag um afstöðuna til aðildar Breta að EBE verður ekki annað séð en meginlandsríkin ætli að
halda hópinn áfram, til dæmis hefur ckki borið á alvari ;gum ágrciningi þeirra í milli i hænsna-
stríðinu við Bandaríkjamenn.
þáttum fyrir skömmu. Síðan
hefur það gerzt að Bandaríkja-
stjórn hefur fallizt á að fresta
um hálfan mánuð, til loka sept-
ember, framkvæmd hefndarað-
gerða gagnvart vamingi frá
löndum EBE til að endurgjalda
tollahækkunina á frystum
hænsnaskrokkum. Ráðherra-
nefnd EBE á að koma saman
um miðjan mánuðinn. Fyrir
liggur tiHaga frá framkvæmda-
stjórn ÉBE um að lækka nokk-
uð tollinn á hænsnum til bess
að reyna að afstýra viðskipta-
stríði við Bartdaríkin. en vafa-
samt er talið að ráðherranefnd-
in fallist á að láta undan síga.
Hæsnabændur, sem nú eru í
óðaönn að koma á rekstur sinn
svipuðu stórframleiðslusniði og
tíðkast í Bandaríkjunum, krefj-
ast riflegrar tollvemdar með-
an þeir eru að komast upp á
lagið með að ala upp allt að
50.000 kjúklinga til slátrunar
úr einni útungun. Þar að auki
væri lækkun ( á hæsnatollinum
brot á meginstefnu EBE í land-
búnaðarmálum, sem er sú að
bandalagið verði sjálfu sér nógt
um framleiðslu allra helztu
landbúnaðarafurða tempraða
beltisins.
Hárka Bandaríkjastjórnar í
hæsnakjötsmálinu stafar af
því að hún veit að næst kemur
röðin að kommat, sem er marg-
falf stærri útflutningsliður.
Rfki EBE hafa undanfarið
keypt landbúnaðarafurðir frá
Bandaríkjunum fyrir um einn
og einn fjórða milljarð dollara
á ári. Þetta er fjórðungur af
búvöruútflutningi Bandaríkj-
anna, og það sem meira er.
þessi útflutningur fæst mest-
allur greiddur í beinhörðum
peningum. Helmingurinn af
útflutningi bandarískra búsaf-
urða til annarra heimshluta fer
fram sem efnahagsaðstoð með
ýmsu móti og fæst ekki greidd-
ur í dollurum. Ársútgjöld Banda-
ríkjastjómar til að standa
straum af geymslu offram-
leiðslubirgða af landbúnaðar-
vörum, halda verði þeirra uppi
og ýta undir útflutning nema
um fimm milljörðum dollara.
Þetta öngþveiti myndi ágerast
stórum við missi kommarkaðs-
ins f Vestur-Evrópu/ Þar á ofan
gengur sífellt á gullforða Banda-
rfkjanna vegna óhagstæðs
greiðslujafnaðar, og er það mál
eitt helzta áhyggjuefni stjóm-
arinnar í Washington sem
stendur. Ýmissa úrræða er leit-
að en ekkert hefur komið að
haldi. Vandamálið verður enn
óviðráðanlegra ef einhver bezti
markaðurinn fyrir útfluttar,
bandarfskar landbúnaðarvörur
tapast að miklu leyti.
M. T. ö.
Afturkippur í kjölfar
æsilegs blómaskeiðs
EIMREIÐIN er eitt elzta tíma-
rit á Islandi, stofnað 1895, og
hefur löngum þótt flytja gott
íesefni, ekki aðeins vinsælt
skemmtiefni til afþreyingar,
heldur og fróðlegt og mennt-
andi op skáldskap. ,
Nú er komið út 2. hefti
þessa árs af EIMREIÐINNI.
það er 69. árgangur maí —
ágúst heftið fjölbreytt og efn-
isjpiikið. Fremst í þessu nýja
EIMREIÐAR-hefti eru ljóð og
stökur eftir vestur-íslenzka
skáldið Guttorm J. Guttorms-
son, sem var í hópi hinna
mörgu gesta frá Vesturheimi,
sem gistu Island í sumar. Ung-
ur maður Eysteinn Sigurðsson
stud. mag. ritar um þróunina
í íslenzkutn nútímabókmennt-
um. Þar t4lur höfundur að ó-
hætt sé ,,að gera sér góðar von-
ir um, að sá vaxtarsproti, sem
nú sé að byrja að skjóta upp
öngum í ljóðagerðinni, eigi eft-
ir að vaxa upp og verða að
stóru og viðamiklu tré, sem
með tímanum eigi að geta
borið góða ávöxtu. Sömuleiðis
virðist eiga að vera óhætt að
gefa frá sér allar áhyggjur út
af máttleysi og deyfð skáld-
sagna- og smásagnagerð, því
að þess megi vænta, að hún rfsi
upp aftur. margefld til nýrra
og stórra átaka. begar hennar
tfmi sé kominn.” Telur höfund-
ur að hér sé aðeins um að ræða
eðlilegan afturkipp í íslenzk-
um bókmenntum, sem fylgi i
kjölfar glæsilegs blómaskeiðs.
\
Af öðru efni EIMREIÐAR-
INNAR skal þetta talið: Tvö
ný ljóð eru birt eftir Þorstein
Valdimarsson, smásagan Haust-
kvöld á Húsá eftir Guðmund
Frímann, Sigurjón Jónsson á
greinina: Hin héilaga almenna
. . . , ljóð eftir Bertel Grip-
enberg í þýðingu Guðmundar
Frímanns. Þá ritar Amór
Hannibalsson um Georg Brand-
es, P. Krapotkín og M. Gorki.
Jakob Jóh. Smári á ljóðið Skál-
holt; Á grundvelli laganna
nefnist smásaga eftir Þorstein
Stefánsson; Þórleifur Bjama-
són ritar greinina Frægur skóla-
og menningarfrömuður, það eru$>
minningar um Vilhelm Rasm-
ussen regtor. Unglingur er nafn
á smásögu eftir Oddnýu Guð-
mundsdóttur, Skuggi ritar
greinina Frelsi skáldsins, hug-
leiðingar um 'Hin hvítu segl.
Ljóð er eftir ritstjórann, Ing-
ólf Kristjánsson og hann ritar
einnig bókadóma ásamt þeim
Ragnari Jóhannessyni, Hilmari
Jónssyni og Sigurjóni Jónssyni.
Fleira efni er í ritinu, sem er
um 90 lesmálssíður. m.a. vísur
eftir Sigurð Símonarson og Jón
Hreggviðsson á Brún.
Önnur rit
Þá hefur Þjóðviljanum borizt
ýmis önnur rit að undanfömu
og skal þeirra getið stuttlega:
Nýtt hefti af Frjálsri verzlun
flvtur m.a. erindi, sem Vil-
hjálmur Þ. Gíslason útvarps-
stjóri flutti í vor um upphaf
íslenzkrar heildverzlunar. Birt
er viðtal. myndum prýtt, við
Rannveigu Bjamadóttur, safn-
vörð í Ásgrímssafni. Grein er
um Berlín og önnur um brezka
blaðaheiminn, þátturinn af er-
lendum vettvangi o.fL Ritstjórar
tímaritsins eru nú þeir Gunnar
Bergmann og Styrmir Gunnars-
son.
1 þriðja hefti Árbókar land-
búnaðarins 1963 er birt skýrsla
um starfsemi Framleiðsluráðs
landbúnaðarins fyrir tímabilið
1. júlí 1962 til 30. júní 1963
eftir Svein Tryggvason fram-
kvpmdastjóra, sagt frá verð-
ábyrgð ríkissjóðs á útfluttum
landbúnaðarafurðum; þá er
birtur verðlagsgrundvöllurinn
1961/1962 og afurðaverð til
bænda. útborgað verð til fram-
leiðenda fyrir kindakjöt fram-
leitt 1961, ull, gærur, slátur og
húðir, Bautgripakjöt og hrossa-
kjöt. Grein er um landbúnaðinn
á síðastliðnu ári, birtar skýrsl-
ur um mjólkurframleiðsluna á
fyrra árshelmingi 1963 og sitt-
hvað fleira.
Búnaðarblaðið 8. tölubl. flyt-
ur m.a. grein eftir Jón Sigurðs-
son í Yztafelli, Friðrik Sigur-
, jónsson í Ytri-Hlíð ritar um
sauðfjárrækt og verðlagsgrund-
vöU og birt er margvíslegt fraeð-
andi efni.
I Tímariti iðnaðarmanna, 2.
hefti ársins. er sagt frá slitum
Iðnskólans í Reykjavík, minnzt
merkisafmælis nokkurra iðn-
meistara- og sveinafélaga, sagt
frá skipasmíðastöðinni við Am-
arvog. Gunnar Bjarnason skóla-
stjóri Vélskólans ritar um
tæknimenntun og fleira efni er
f heftinu.
Garðeigendur á Akureyri
fá viðurkenningu
Fegrunarfélag Akureyrar
veitti í ár engin verðlaun fyx-
ir skrúðgarða í bænum, en
hins vegar hefur stjóm félags-
ins veitt eigendum bezt hirtu
og fegurstu garðanna viður-
kenningu. Garðamir voru þess-
ir:
ÞingvaUastrseti 27. Eigendur
Maria og Sverrir Ragnars.
Norðurg. 40. Eigendur Katr-
ín Jósepsdóttir og Einar Svetn-
bjömsson.
Eyrarvegur 35. Eigendur Jón-
ína Sigmundsdóttir og Einar
Jónsson.
't
r