Þjóðviljinn - 15.09.1963, Blaðsíða 3

Sunnudagur 15. september 1963
ÞI6ÐVILIINN
SlÐA 3
SNUBBÓTT FORSETAHEIMSÓKN

noHM
liiil
iiili
IPII
■lliilí
:■ , ;5;::
':': ::::
;;:|:;;55|:í:

Kapphlaup við
mínútur
Varaforseti Bandarikjanna
kemur ihingað á morgun, og
vikum saman hafa valdhaf-
amir unnið að því að geta
vottað honum hollustu sína.
Islendingum þykir yfirleitt
vænt um að fá erlenda gesti,
einkanlega ef þeir eru
komnir . hingað af sönnum
áhuga á landi og þjóð.
En Lyndon B. Johnson
er auðsjáahlega ekki gagntek-
inn neinum þvílfkum áhuga,
heldur er heimsóknin form-
legt skylduverk sem hespa
þarf af á mettíma. Varafor-
setinn tekur land á herstöð-
inni í Keflavík og fer þaðan
aftur, en Islandsförin er út-
úrdúr frá þeim stað. Upphaf-
lega skammtaði varaforset-
inn íslenzkum stjómarvöldum
eihh sólarhring af hinum dýr-
mæta tíma sínum, en sólar-
hringurinn var að vísu skipu-
lagður út í yztu æsar; hér
hafa að undanförnu dvalizt
bandarískir sérfræðingar með
skeiðklukkur, mælt hvert fót-
mál sem varaforsetinn þarf að
ganga, hvem spöl sem hann
þarf að aka og skrifað sek-
úndumar á blað. Hingað hafa
verið fluttar tvær þyrlur til
þess að nýta hvert andartak
sem bezt og eins til þess að
varaforsetinn þurfi ekki að
komast í persónulegt návígi
við íslenzka þjóðvegi. Hótel
Saga var öll lögð undir vara-
forsetann og föruneyti hans,
lífverði og leynilögreglumenn,
húsgagnaSkipan var ger-
breytt, íslenzkum málverkum
safnað út um allan bæ til þess
að prýða þar veggi og kynna
varaforsetanum íslenzka list,
auk þess sem sérstakt vara-
forsetarúm var flutt til lands-
ins. En þrátt fyrir þennan
vandlega undirbúning var
tíminn ákaflega knappur.
Samkvæmt hinni opinberu
dagskrá hefur varaforsetinn
nákvæmlega stundarfjórðung'
til þess að koma í stjórnar-
ráðið og láta kynna ráðherr-
ana fyrir sér; það eru tvær
mínútur á ráðherra og
hrökkva naumast til þess að
telja upp hina fjölbreytilegu
titla þeirra. Einnig eiga að
líða réttar 15 mínútur frá
því varaforsetinn stígur út úr
þyrlu sinni á Þingvöllum og
þar til hann fer upp í hana
aftur, en á þeim tíma á þjóð-
minjavörður meðal annars að
leiða hann í allan sannleika
um sögu islendinga og störf
Alþingis í meira en þúsund ár.
Það sem þjóðskáldið kvað
forðum um guð almáttugan:
„Fyiir þér er einn dagur sem
þúsund ár og þúsund ár dag-
ur ei meir“ hrekkur skammt
til þess að lýsa bandarískum
hraða.
Autt rúm
En einnig þessi skyndiheim-
sókn hefur nú verið stytt um
næstum þvi helming. Eftir
að Samtök hernámsand-
stæðinga höfðu tilkynnt að
þau ætluðu að gera ráðstaf-
anir til þess að veita varafor-
setanum vitneskju um það að
íslendingar muni aldrei una
því að land þeirra verði til
frambúðar gert að banda-
rískri herstöð komst ringul-
reið á alla þessa vandlegu á-
ætlun. Blöð Sjálfstæðisflokks-
ins áttu varla orð yfir þá ó-
svífni óbreyttra borgara að
ætla að segja svo tignum
gesti sannleikann; lögreglu-
stjóri og dómsmálaráðherra
hafa verið á sífelldum fund-
um; ráðgazt hefur verið við
varaforsetann og lífverði hans
í Skandinavíu og hermála-
ráðuneytið í Washington. Og
í fyrradag var tilkynnt eftir
mikið sálarstríð að íslenzka
lögreglan myndi beita valdi
sínu til þess að koma í veg
fyrir að vanaforsetinn yrði að
þola þá raun að dveljast and-
artak í návist hemámsand-
stæðinga. Jafnframt var skýrt
frá því að varaforsetinn hefði
breytt áætlun sinni og myndi
halda för sinni áfram vestur
um haf þegar annað kvöld.
Því hefur allur hinn nákvæmi
undirbúningur á Hótel Sögu
verið unnipn fyrir gíg, enda
munu íslenzku málverkin flest
hafa verið gerð af hernáms-
andstæðingum. En rúmið
mikla stendur autt og ónotað.
Skortur á háttvísi
1 blöðum Sjálfstæðisflokks-
ins hefur mátt lesa þær firrur
að ákvörðun, Samtaka her-
námsandstæðinga um að
heilsa upp á varaforsetann
hafi verið „skortur á hátt-
vísi“ og jafnvel annað
verra. En samkvæmt íslenzk-
um skilningi er það ekki hátt-
vísi að bukta sig og beygja
fyrir valdsmönnum og forðast
að tala af einlægni um alvöru-
mál. Öllu heldur sýna menn
gestum sínum því aðeins til-
hlýðilega viréfegu að þeir séu
hreinskilnir ytð þá og segi
þeim satt; hræsni er einnig
skortur á háttvísi. Samtök
hernámsands tæ ð inga hafa
alltaf sýnt það að þau kunna
að halda á góðum málstað
eins og hann verðskuldar, en
kannski hafa menn óttazt að
það kynni að hafa áhrif á
varaforsetann ?
1 fornum íslenzíkum ritum
er það talið eitt ágætasta ein-
kenni íslenzkra manna að þeir
A
HVÍLDAR-
DAGINN
séu höfðingjadjarfir, en nú
virðist sá eiginleiki brjóta í
bág við lögreglusamþykkt
Reykjavíkur. Tignarmenn
voru einnig metnir eftir því
hvemig þeir tóku þvílíkri
dirfsku, en þann mælikvarða
fá menn ekki að leggja á
varafoi'seta Bandaríkjanna.
Mat á verðmætum
Hin örskamma heimsókn
varaforsetans sýnir að hann
ber ekki mikla virðingu fyrir
íslenzkum ráðamönnum, auk
þess sem hann vantreystir
þjóðinni; í hans augum er
hlutverk Islands eflaust það
eitt að tryggja bandarískum
her bækistöðvar. Ef hann
hefði dvalizt hér örlítið leng-
ur hefði hann einnig hvar-
vetna rekizt á kunnugleg sér-
kenni, sem eru fylgifiskar
bandariskra áhrifa. Við Suð-
urlandsbrautina hefðu til að
mynda blasað við honum stór-
hýsi þau sem íslendingar
hafa reist á undanfömum ár-
um. Öll era þessi veglegu hús
gerð af umboðsmönnum er-
lendra auðfélaga, bílafram-
leiðenda, olíuhringa o. s. frv.,
og veggimir eru skreyttir al-
þjóðlegum auglýsingaspjöld-
um. Það hefur semsé verið
einkenni á íslenzku þjóðfélagi
siðustu árin, að hin vegleg-
ustu og stærstu hús era reist
peningunum til dýrðar, tengja
Islendinga við alþjóðlegt auð-
magn, og mörg þeirra bera
það með sér að bifreiðin hafi
á þessum áram verið hinn eini
sairni guð Íslendinga. Allt
þetta hefði varaforsetinn
kannazt við, til að mynda frá
ýmsum ríkjum rómönsku Am-
eríku.
En á sama tíma hafa lands-
menn látið myndlistarskála
sinn grotna niður, þannig að
hann er orðinn að leiksoppi
veðurs og vinda, en snauðir
myndlistarmenn ganga um og
selja happdrættismiða í von
um að myndlistin kunni ein-
hverntíma síðar að öðlast at-
hvarf á Islandi. Leikarar höf-
uðborgarinnar hafa árum
saman safnað fé á hliðstæðan
hátt en navunast haldið í við
dýrtíðina; Iðnó verður að
nægja meðan haldið er áfram
að reisa hallir fyrir þau verð-
mæti sem eru í meira sam-
ræmi við okkar tíma. Lista-
safn ríkisins virðist um alla
framtíð eiga að vera niður-
setningur og ómegnugt þess
að rækja hlutverk sitt, jafn-
framt því sem Þjóðminjasafn-
inu er skorinn þröngur stakk-
ur. Enginn minnist lengur á
gjöf Kjarvals. Beztu mynd-
höggvarar þjóðarinnar hafa
eytt orku og heilsu í að reisa
sjálfir hús yfir sig og lista-
verk sín, þótt þau hús kom-
ist að vísu ekki í hálfkvisti
við banka og benzínstöðvar.
Allt eru þetta einkenni hins
bandai'íska gróðaþjóðfélags
og vottur um mat þess á
verðmætum.
Sameiginlegt
sérkenni
Efnahagsástandið er einnig^.
sameiginlegt einkenni á Is-
landi og öðrum þeim ríkj-
um sem lúta bandarískri for-
sjá og hafa bandarískar her-
stöðvar. Hér eins og í flestum
löndum rómönsku Ameríku
geisar óðaverðbólga líkt og
fellibylur, verðmæti krónunn-
ar minnkar með hverjum degi
í samanburði við hinn almátt-
uga dollara, stighækkanir á
öllum sviðum nema fyrst tug-
um og síðan hundraðum pró-
senta, meim keppast yið að
festa fé sitt í einhverjum
varanlegum verðmætum af
ótta við næstu bjargráð.
Stórfelldur hálli er á viðskipt-
unum við útlönd, þannig að 1
hermangstekjumar hrökkva
engan veginn til þess að jafna
hann, og senn kemur að því
að leitað verður eftir erlendri
aðstoð rétt einusinni, og við
fáum gjafakorn og óaftur-
kræf framlög til þess að jafna
metin, þar til næsta koll-
steypa hefst.
Eflaust hefur vitneskjan
um þetta ástand einnig stuðl-
að að því að varaforsetinn
sá ekki ástæðu til þess að
dveljast hér nema í mýflugu-
mynd; hann vissi að hér var
hann staddur innan endi- 1
marka bandaríska heimsveld-
isins.
Blind peninga-
regla
Efnahagskerfi það sem Is-
lendingar búa við nefnist sem
kunnugt er frelsi. En jafnvel
vestrænt frelsi hefur sínar
takmarkanir. Þannig hefur
Seðlabanki íslands nú ákveðið
að hækka refsivexti sína upp
í 18 af hundraði, ef viðskipta-
bankamir leyfa sér að lána
meira fé en yfirbankanum
þóknast. Fyrír nokkram árurn
nefndust vextir af þessu tagi
okur á íslenzku lagamáli, og
þeir sem vextina hirtu voru
réttdæmdir afbrotamenn. En
nú er okrið orðið helzta
stjórnaraðferðin í efnahags-
kerfi Islendinga.
Tilgangurinn með refsivöxt-
um Seðlabankans er sá að
draga úr fjárfestingu og
framkvæmdum í landinu.
Þarna eru sernsé höft að
verki, þrátt fyrir öll skrif
Morgunblaðsins um frelsi í
hafta stað. En þessi höft eru
að vísu annars eðlis en þau
sem Morgunblaðinu er verst
við. Það vora óheimil höft
að reyna að verja fjármunum
þjóðfélagsins af fyrirhyggju
Hin veglegustu og stærstu
hús eru reist peningunum
til dýrðar og veggimir eru
skreyttir alþjóðlegum aug-
lýsingaspjöldum.
☆ ☆ ☆
og skyhsamlegu mati, leggja
á ráðin um það vitandi vits
hvað framkvæma skyldi og
hvað ekki, ákyeða hvort reisa
skyldi myndlistarskála og
leikhús eða bílamusteii og
banka. Hin nýju höft taka
ekkert tillit til þarfa þjóðar-
heildarinnar, þau eru aðeins
blind og köld peningaregla.
Hún mun bitna fyrst og harð-
ast á þeim sem hafa minnst
efnahagslegt bolmagn og ef-
laust á þeim framkvæmdum
sem þarflegastar era; hún
gerir gróðann að harðari hús-
bónda en nokkra sinni fyrr.
Vonandi fær einhver valda-
maður þjóðarinnar tækifæri til
þess að skjóta þvi að vara-
forsetanum í kapphlaupinu
við mínútumar á morgun að
opinberir vextir séu hér allt
að þvá 18%. Hann geysist þá
burt annað kvöld með þá
vitneskju að á einu sviði að
minnsta kosti hafi bandarísk
stefna fengið meira áorkað á
Islandi en í nokkra landi
rómönsku Ameríku. —.Austri.
Félag íslenzkra
myndlistamanna
Hin árlega samsýning Félags íslenzkra mynd-
listarmanna hefst í septemberlok 1963.
Eins og að undanförnu er utanfélagsmönnum
heimilt að senda verk sín til dómnefndar. ÁríS-
andi er, að öll verk afhendist í Listamannaskál-
ann föstudaginn 20. sept. kl. 4—7 e.h.
Tvær konur
óskast til að sjá um lítið þvottahús. — Góð-
ur vinnutími. Tilboð sendist Þjóðviljanum
merkt: „ÞVOTTAHÚS — 102", sem íyrst.