Þjóðviljinn - 17.09.1963, Blaðsíða 10

10 SlÐA
ÞJðÐVILIINN
Þriðjudagur 17. september 1963
setið hedma og hlustað á plötur.
Allt í lagi, hugsaði ég, erns og
allir aðrir. Það er ekki við öðru
að búast svona fyrst í stað. Það
er ósköp eðlilegt. En hlustið þið
á: það er þó nokkur tími síðan
skólinn hófst og í stað þess að
þetta lagist, þá fer það versn-
andi. Gott og vel. Við skulum
athuga þetta betur. Við hjónin
höfum rætt um þetta og mér
finnst, að allir foreldrar ættu
að gera slikt hið sama. Og hvað
tekur nú við? Hvað gerist næst?
Hvert stefnum við?
Stóri maðurinn tók vasaklút úr
v«(g, sínum og þurrkaði sér um
lófana. Hann mætti sem snöggv-
ast augnaráði Toms McDaniels
og það brá fyrir einhverju sem
h'ktist sektarsvip. Það fékk útrás
í reiðikasti.
— Verum nú raunsæ sem
snöggvast, sagði hann. — Ef
dæma má eftir þvi sem gerzt
hefur fram að þessu, þá hðld ég,
að möguleikamir séu ekki mjög
margir. Einn er auðvitað sá, að
þetta hjaðni niður allt í einu og
krakkamir fari aftur í skólann
og allt gangi ágætlega. Það er
möguleiki, en ef satt skal segia,
þá hef ég ekki mikla trú á hon-
um.
Dálítill kliður heyrðist.
— í öðru lagi er þessi mögu-
leiki: Enn fleiri hætta að sækja
skólann og hér verður barizt i al-
vöru. Þið vitið öll að þrjú atvik
hafa þegar komið fyrir. Síðast í
dag, ráku þeir úr skólanum
evertingja að nafni Archibald
Vaughan fyrir að taka upp hníf.
— Bíddu andartak, Dave, sagði
Tom og reyndi að tala rólegri
röddu. — Þannig verður fréttin
sjálfsagt i Norðurríkjablöðunum.
• en staðreyndimar eru dálítið
öðru vísi. Við vitum að þrír eða
fjórir hvítir strákar réðust á
Vaughan strákinn i snyrtiher-
berginu. Sonur Jakes Nolan sá
það allt saman. Archie Vaughan
var aðeins að reyna að verja sig.
— Ég veit það, Tom. ég veit
það. En —
— Og ennfremur vitum við
það, að Adam Cramer og Bart
Carey hafa báðir boðið tuttugu
Hárgreiðslcm
Hárgreiðslu og
snyrtlstofa STEINU og DÖDÓ
Laugavegi 18 III. h. (lyfta)
SlMI 24616.
P E R M A Garðsenda 21.
SÍMI 33968. Hárgreiðslu- og
snyrtistofa.
Dömur! Hárgreiðsla við
allra hæfi
TJARNARSTOFAN,
Tjarnargötu 10, Vonarstrætis-
megin. — SlMI 14662.
hArgreiðslustofa
AUSTURBÆJAR
(Maria Guðmundsdóttir)
Laugavegi 13 — SlMI 14656
— Nuddstofa á sama stað. —
og fimm dollara hvaða hvítum
ungling sem getur sannað að
hann hefur barið svertingja.
Fimmtíu dollara ef svertinginn
borgar í sömu mynt.
— Ég veit það. En það breytir
engu um það sem ég er að segja.
Tom. Ofbeldi er ofbeldi. Ég er
aðeins að reyna að útskýra það,
að því er beitt í Caxton mennta-
skólanum og það getur aukizt.
Hvort sem einhver fær greiðslu
eða ekki. þá breytir það engu
um það að þrjú leiðindaatvik
hafa komið fyrir og þau gætu
orðið fleiri og imglingar orðið
fyrir meiðslum.
Tom lokaði munninum og
reyndi að bæla niður reiðina.
Hún ólgaði í honum, hvítglóandi.
— Gott og vel, sagði Mastres.
Næst kemur sá möguleiki, að
við höldum áfram á nákvæmléga
sama hátt og hingað tiL Að það
getur ekki blessazt — en þessir
eftir tvo mánuði eða svo, þegar
allir sjá að það blessast ekki og
getur ekki blessast — en þessir
náungar í Washington vilja ekki
draga úrskurðinn til baka — þá
tekur fylkisstjórinn til sinna
ráða og lokar skólanum. Eða þá
að annað gerist: ef óeirðir þlossa
upp eða eitthvað þess háttar, þá
sendir hann herlið. Og þá fyllist
borgin af dátum. Eða þá þetta.
sem er líka hugsanlegt: þessir
piltar sem tekið hafa valdið í
sínar hendur. geta tekið þá á-
kvörðun að brjóta niður skólann
fyrir fullt og allt.
— Jæja, hverfum aftur að því
sem ég sagði í upphafi. Ég er
fylgjandi lögum og reglu. Hvort
sem það er rétt eða rangt — og
við vitum öll að það er rangt —
þá hafa okkur verið settar reglur
og það er skylda okkar að fara
eftir þeim. Allt í lagi. En þetta
er ekki einfalt kynþáttavanda-
mál, og ég er ekki að gera að
gamni minu. Þetta er ekki svo
einfalt. Því að nú verðum við
ekki aðeins að hugsa um tilfinn-
ingar okkar sjálfra, heldur um
menntun bama okkar og kannski
um líf þeirra!
Dave Masters þagnaði og
horfði reiðilega á Tom.
— Þið skiljið það, hélt hann á-
fram, að jafnvel þótt möguleiki
væri á því að það blessaðist að
þvinga inn á okkur skólajafn-
rétti. þá kæmi það samt sem áð-
ur iíla niður á bömunum okkar.
Stjómin hefur rétt til að gera
tilraun til að athuga hvemig eitt-
hvað gefst, og í orði er ég
fylgjandi því. Mér er alvara. en á
borði, þar sem ég veit að þetta
hlýtur að orsaka vaxandi erfið-
leika og enda með ósköpum, þá
er ég ekki viss um að það sé rétt
af okkur að sitja hjá og gera
ekki neitt.
— Ef bömin okkar verða ekki
fyrir meiðslum, þá sóa þau tíma
sínum í skólanum, og hvorugur
kosturinn. er góður. Ég hugsa sem
svo: -látum einhverja aðra taka
afleiðingunum af þessum mistök-
um: ekki hana Júdý mína.
— Og þess vegna ætla ég að
taka hana úr skólanum og þess
vegna ætlum við að fara Tiéðan.
Ef við gerum það nógu margir,
þá skilja þeir kannski hvemig
við lítum á þetta. Ef ekki, —
Mastres ræskti sig — þá stefnum
við e.t.v. að nýrri borgarastyrj-
öld.
Lófatak kvað við og fólkið
safnaðist kringum ræöumanninn
og Tom langaði mest til að þrifa
í jakkalöfin á vini sínum og
öskra sannleikann upp f eyru
honum; en reiði hans var orðin
dálítið annað, eitthvað sem fyllti
hann ekki hugrekki, heldur svipti
hann öllum mætti og eftirlét
hann máttvana og dapran í
bragði.
Hann tók í höndina á konu
sinni og fór útúr salnum.
Þegar þau höfðu ekið dálítinn
spöl, sagði Rut: — Heyrðu Tom,
það var mikill sannleikur í því
sem Dave sagði. Við ættum
kannski líka að taka Ellu úr
skólanum.
Á vissan hátt hafði hann átt
von á þessu og varð því ekki
undrandi; en þó varð hann jafn-
undrandi og agndofa og ef hægri
hönd hans hefði allt í einu tek-
ið stjomina sjálf og rekið honum
löðmng. Það var nógu slæmt að
heyra vini sína blaðra andstyggi-
lega vitleysu, en —
— Tom?
— Fyrirgefðu. Ég er með dá-
lítinn brjóstsviða.
— Það er steikti laukurinn.
Þú veizt þú ættir aldrei að
bragða brúnaðan lauk.
— Haltu áfram með það sem
þú varst að segja.
— Mér datt bara í hug hvort
það væri ekki bezt að við tækj-
um Ellu úr skólanum um stund-
arsakir. Bara um tíma. ■ Þangað
til við sjáum hvemig þessu reið-
ir af.
Hann ók út í vegarkantinn,
drap á vélinni, setti í bremsu.
— Er þér alvara? spurði hann.
— Já, auðvitað, sagði Rut.
— Það er eiginlega alveg aug-
Ijóst að Dave hefur rétt fyrir sér,
finnst þér það ekki?
Hún beið.
— Tom, hvað gengur eiginlega
að þér?
Eitthvað umturnaðist hið innra
með honuin og hann réð ekki al-
mennilega yfir raddhreim sínum.
— Hættu að hugsa um þetta,
sagði hann. — Ella fer í skólann
og ekki meira um það. Skilurðu
það? Hann teygði sig í lyklinn.
— Nei, sagði Rut. — Ég skil
það ekki. — Hún þágnaði.
— Viltu ekki tala um það?
— Það er ekki um neitt að
tala. Ella verður kyrr í skólan-
um. Basta.
Hún tók í handlegg hans.
— Elskan, sagði hún. — Gerðu
það. Þú hefur verið í svo miklu
uppnámi þessa síðustu viku, að
við höfum varla talað orð sam-
an. Mér finnst að þetta hljóti að
vera nógu mikilvægt til að á-
stæða sé til að ræða það. Ég á
við — Tom, ertu ekki pínulítið
ósanngjam? Þú hefur áður átt
við vandamál að etja, alls konar
vandamál og þú hefur alltaf sagt
mér frá þeim. Og við höfum líka
verið hvort á sínu máli — en við
höfum rætt málin i sameiningu.
Við emm ekkert saman lengur,
sagði hún og hann sá hvemig
tárin komu fram í augu henni.
— Ég þekki þig ekki lengur.
Einu sinni fiélt ég að ég gerði
það, en —
Ennþá kom hann ekki upp
orði og hann fékk sig ekki til að
hugga Rut. leggja arminn yfirúm
hana, halla höfði hennar að öxl
sér.
— Þetta er mesta vandamál
sem við höfum þurft að fást við,
sagði hún. — Ég gerði mér það
ekki ljóst i fyrstu, en nú geri ég
það. Við verðum að taka ákvörð-
un. Ég vil ekki taka hana ein.
En þú neyðir mig til þess. Ég hef
þúsund sinnum beðið þig um að
tala um þetta við mig, en þú
hefur alltaf færzt undan. Þú
vildir ekki tala við mig og þú
vilt það ekki núna. Ég myndaði
mér skoðun sefn ég hélt að við
gætum bæði staðið við, og nú
ertu reiður. Af hverju? Hún
lækkaði röddina. — Það er ekk-
ert ólöglegt að taka bam úr
skóla. og þú veizt það vel. Það
brýtur engin dásamleg lög. Eða
hvað?
— Nei, sagði hann.
— Nú, jæja, af hverju ertu þá
svona reiður? Af hverju horf-
irðu á mig eins og þú hatir mig?
— Ég hata þig ekki, sagði Tom.
— Talaðu þá við mig. Segðu
mér hvað ég hef gert svona
rangt. Segðu mér hvers vegna
þú hefur snúizt gegn mér og öll-
um vinum þínum. Tom — ég
elska þig, og ég vil gera það sem
rétt er. En ég get það ekki ein.
Þú verður a ðhjálpa mér.
Af einhverjum ástæðum rifj-
aðist upp fyrir Tom McDaniel
atvik sem gerðist þegar hann
var nítján ára- og þótt hann
væri fyrir löngu hættur að trúa
á guð og himnaríki. gerði hann
ósjálfrátt krossmark fyrir sér í
hvert sinn sem hann fór framhjá
kirkju. Hann vissi að þetta var
ekki annað en bamalegur ávani.
rétt eins og að stíga ekki í sam-
skeytin á gangstéttunum, en samt
gat hann ekki hætt þessu, því að
með því myndi hann lýsa þvi
yfir óafturkallanlega að hann
væri trúlaus. En svo kom að þvi
að Poul Srauss stóð hann að
þessu og spurði hvað hann væri
að gera og spurði hreint út hvort
hann væri trúaður eða ekki: Og
hann varð að svara, segja bað
upphátt í fyrsta sinni: — Nei.
— Gott og vel, sagði hann og
leit á konu sfna. Hann sá ákaf-
ann og kærleikann í augum
hennar og vissi eins og um Pál
á sínum tíma. að nú yrði enginn
feluleikur framar, enginn línu-
dans, engin sjálfsblekkink. —
Ég hef ekki talað við þig, sagði
hann, vegna þess að ég hef ver-
ið hræddur. Hræddur við það
sem ég myndi segja og hvað ég
myndi heyra. Ég held samt ekki
að þetta sé neitt nýtt, vegna
þess. — hann sagði þetta um leið
og honum datt það i hug — að
við höfum aldrei talað um betta
í raun og veru.
Rut kinkaði kolli. — Ég veit
það, sagði hún.
— Við höfum ekki haft ástæðu
til þess. Það var óþarfi, það
skipti ekki máli. En nú er allt
breytt. Þetta hefur gerzt of
hratt, býst ég við; eða þá að við
höfum forðazt það of lengi, eða
ég veit ekki hvað. Þú segir að
það sé mikilvægt. Það er meira
en það. Kannski er ég hræddur
við að við rísum ekki undir því.
Eftir kvöldið í kvöld verður ef
til vill svo mikið djúp staðfest
milli okkar, Rut, að við getum
aldrei framar nálgast hvort ann-
að. Viltu eiga það á hættu.
Hún kinkaði kolli með hægð.
— Já.
Hann losaði um bindið sitt og
horfði á' bíl aka framhjá og
hverfa út í myrkrið.
— Segðu mér fyrst, sagði hann.
hvað þér finnst um þetta mál?
Allt málið í heild á ég við. Hann
var með hjartslátt; lófamir rak-
ir.
— Ég er ekki viss um að ég
viti við hvað þú átt.
— Um jafnréttið. sagði Tom.
— Og — vertu hreinskilin.
Rut virtist vera ringluð, tauga-
óstyrk; en líka svolítið fegin.
fannst honum. — Ja — mér
finnst það skelfilegt, sagði hún.
Nú var það sagt og ekki hægt
að snúa við.
— Af hverju? spurði Tom.
— Af hverju? Hún leit undr-
S K OTTA
ATHUGASEMDIR við fréH
um filraun með olíumöl
Þjóðviljanum hefur borizt
eftirfaxandi athugasemd frá
Vegagerð xíkisins vegna
frétta í blöðum og útvarpi um
tilraun með olíumöl:
Vegna frásagnar útvarps og
blaða um olíumöi og tilraunir
þær, sem nú er verið að gera
með hana á nokkrum stöðum
á Iandinu, vill Vegage'rð ríkis-
ins léta eftirfarandi getið.
Blanda sú, sem gengur und-
ir nafninu olíumöl er árangur
af áratuga langri leit að ó-
dýru en haldgóðu malarslit-
lagi og þegar um hana er rætt
hér er átt við blöndu þá sem
Svíar hafa notað mi'kið og
sem einnig hefur verið reynd
í Finnlandi, Nöregi og viðar.
Á móti Norræna vegtækni-
sambandsins í Kaupmanna-
höfn í júní 1957 gerðu Svíar
grein fyrir rannsóknum sín-
um, og vöktu þær mikla at-
hygli. Mót þetta sóttu ís-
lenzku verkfræðingarnir ÍBolli
Thoroddsen, Geir G. Zoega,
Haraldur Ásgeirsson, Leifur
Hannesson og Sigurður Jó-
hannsson.
Upp úr þessu var hafinn
undirbúningur að tilraimum
með olíumöl hér á landi og
var sú fyrsta gerð á Reykja-
vegi í Reykjavík tveim árum
síðar, eftir tilsögn þeirra Har-
aldar og Leifs. Á fjárlögum
1962 voru veittar 200 þús. kr.
til áframhaldandi tilrauna og
fyrir þær voru keypt tæki til
að leggja með oliumöl og
gerðar tvær tilraunir í ná-
grenni Reykjavíkur. Á sama
ári var lagt slitlag úr olíumöl
á götu á Sauðárkróki. 1 ár
eru gerðar nokkrar tilraunir
á vegum nokkurra. sveitar- og
bæjarfélaga. Þeim var fylgt
úr hlaði með blaðamannafundi
og fullyrðingum, sem vert er
að taka með nokkurri var-
færni, fyrir utan að þær kasta
rýrð á þá sem hingað til hafa
unnið að þessum athugunum,
svo og Vegagerð ríkisins.
Við þessar tilraunir aðstoð-
ar sænskur verkfræðingur.
Kveður hann blöndun efnisins
góða en telur sig ekki geta
sagt neitt um viðloðun olíu og
steinefnis, sem heldur er ekki
von, þar sem hann er ókunn-
ugur blágrýti og grágrýti
enda granit notað í olíumöl í
Svíþjóð. Á viðloðuninni bygg-
ist þó ending slitlagsins eins
og kom fram á fundi í V.F.Í,
þar sem hinn sænski verk-
fræðingur sýndi myndir af
sfeennndum, sem stafa af því
að viðloðun er ekki fyrir
hendi.
Svíinn taldi marga vegi hér
sunnanlands vel til þess fallna
að Ieggja é þá olíumöl. Þetta
verður að teljast alrangt, þvi
það er kunnara en frá þurfi
að segja, að flestir vegir hér
vaðast meira og minna upp af
holklaka á vorin, en á slíka
vegi er þýðingarlaust að setja
olíumöl.
Mjög vafasamt er að bera
saman verð á olíumöl, malbiki
og steinsteyju án þess að gera.
um leið grein fyrir endingu
slitlaga úr þessum efnum.
Verð það sem um var rætt á
fundinum er miðað við kostn.
í Svíþjóð á þeim vegum sem
þar hafa verið lagðir olíumöl.
í þvi er ekM tekið tillit til
þeirra lagfærínga, sem geira
þarf á vegum áður en hægt er
að leggja slitlagið á þá. Ekld
er heldur gerð grein fyrir því
hversu miklu dýrara er að
leggja olíumöl í smáum stíl
eins og hér á landi, en stórum
eins og í Sviþjóð. Má sem
dæmi nefna að eftir að Norð-
menn höfðu lagt notokur
hundruð kílómetra slitlags úr
olíumöl var kostnaður við
verkið um það bil helmingi
meiri en hjá Svíum.
Til að halda verðinu sem
lægstu verður að vera hægt
að nota möl og sand sem
harpaður er í góðum malar-
gryfjum sem næst fram-
leiðslustað. Telur vegagerðin
það skilyrði til að hægt sé að
nota olíumöl á þjóðvegi að
nokkru ráði og hefir miðað
tilraunir sínar við það. Við
tilraunir þær sem nú er verið
að gera í Garðahreppi er not-
uð steypumöl og sandur frá
Reykjavík og Hafnarfirði,
sem gerir verkið að sjálfsögðu
mun dýrara, ennfremur var
steinefnið þurrkað eins og
þegar um malbik er að ræða.
Er því bilið milli einföldustu
gerðar af malbiki og þessarar
oliumalar orðið lítið. Verð það
sem talað var um á blaða-
mannafundinum er því óskilt
verði á umræddu slitlagi og
er hætt við að tilraunir þær,
sem gerðar eru í Garðahreppi
og Hafnarfirði komi að mjög
takmörkuðu gagn fyrir at-
huganir þær á olíumöl, sem
gerðar eru vegna þjóðveg-
anna.
Er því nauðsynlegt að halda
áfram tilraunum unz úr þvi
fæst skorið hvernig bezt megi
gera ódýra olíumöl sem hæfir
íslenztori veðráttu og umferð.
4
t
i