Þjóðviljinn - 24.09.1963, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 24. september 1963
ÞIÖÐVIUINH
SIÐA

Ararat — aldingarðurinn Eden var víst einhverstaðar hér i grennd.
Á kletti í vatninu rísa rústir klausturs — smáar eðlur sleiktu sólskinið á sprungnum graí-
steinum fornra ábóta . . .
ARMENIA
— Fimmta grein
LANDSLAG OG
BÚSKAPUR
Fjöll og vötn
Undirlendi er lítið í Arm-
eníu, Dalir eru þröngir. Yfir
þeim standa mikil fjöll. Sum
forött og ágeng — nýsofnuð
eJdfjöll og sum ótrygg enn í
dag. Önnur mjúk í formum
og nokkuð gróin — en samt
óblíð bændum, þvi jarðvegur-
inn er að springa af þorsta.
Landið er ekki frjósamt og
jþvi ólkt nágrannalandinu
Grúsíu þar sem hvert staf-
prik sem stungið er í mold
ber líkulegan ávöxt.
En óviðjafnanleg er fegurð
þessara óhentugu fjalla.
Bjartir, sterkir, allt að því
grhnmir litir — brúnir og gul-
ir, en mildast af bláma í
fjarska. Yfir sigla létt ský og
foreyta um leið lit og formum
landsins.
Og uppi í fjöllunum — í
bvö þúsund metra hæð — er
stórvatnið Sevan, fullt af sil-
ungi og blárra en himinninn.
í>ar rísa tvær litiar kross-
kirkjur á kletti, sem nú er
tengdur ströndinni örmjóu
eiði. Þetta eru leifar af
klaustri, stofnuðu sama ár og
Island byggðist. Þar hefur
verið gott næði til skrifta.
En hinsvegar hefur djöfullinn
telrið á sig gerfi ungrar
stúlku og róið kringum bræð-
uma á snoturri kænu.
Þannig er mannlífið. 1 ann-
arri kirkjunni bjuggu eðlur og
snákar. I hinni sat gömul
kona og brenndi kerti fyrir
hrörlegu altari — allt skraut
var af veggjum og uppi undir
hverfingu höfðu fuglar gert
sér hreiður og létu mikið til
sín heyra. Kertið var næstum
því útforunnið.
Kringum klettinn syntu
sportlegir unglingar í sumar-
fríi og hugsandi menn réru til
silungs á smákænum.
Kýr og kindur
Armenía var landbúnaðar-
land og enn býr tæpur helm-
ingur fólksins í sveitum.
Þær breytingar sem gerzt
hafa í landinu á sovéttímabil-
inu eru margar og milrilvægar
— en þó langminnstar í land-
búnaði. Á f jörutíu árum hefur
kjötframleiðsla tvöfaldazt,
mjólkurframleiðsla tæplega
þrefaldazt — á sama tíma
hefur íbúatala tvöfaldazt. Kýr
voru nofekumveginn jafn-
margar 1913 og 1959 (230
þúsund), en mjólkuðu miklu
meira. Kindur voru tæpar
tvær milljónir 1959 en 1,2
millj. 1913. Framfarir í á-
vaxtarækt, vínberjarækt og
tóbaksrækt voru að vísu
hraðari og áþreifanlegri, en
samt var kvartað yfir of
hægri þróun einnig í þeim
greinum.
Hér fara saman afleiðingar
af landbúnaðarpólitík Stalíns
(framleiðslutölur komast
fyrst á verulega hreyfingu
eftir 1953) og erfið skilyi-ði:
landleysi og vatnsskortur. Til
að stórbreytingar verði þarf
mikla f járfestingu í áveituif.
Armenar sögðu að bændur
lifðu mjög sómasamlega í
Araratdalnum og á öðrum
lægri svæðum þar sem vatns
nýtur við: ávaxtarækt og þá
sérstaklega vínrækt gefur
góðan arð búum og einstakl-
ingum. Sýnu erfiðari væru
kjör manna í hinum þurrari,
hálendari héruðum sauðfjár-
ræktar og ógreiðari sam-
gangna við marfeaði.
Enn eitt er athyglisvert við
armenskan landbúnað —
einkabúskapur samyrkju-
bænda skipar mikinn sess í
framleiðslunni: þeir eiga til
dæmis um fjörutíu prósent
kúa og sauðf jár.
Vélar og bækur
En hvað sem áveitum líður
er framtíð Armeníu ekki
tengd landbúnaði: landið er
lítið, bratt, þurrt og hálent —
níu tíundu hlutar þess eru í
yfir 1000 metra hæð.
Og það sem gerzt hefur í
Aimeniu á síðustu áratugum
*r þetta: Iðnbylting plús alls-
herjar herferð í skóla- og
menntastofnanir.
Á rúmum f jörutíu árum hef-
ur iðnaðarframleiðsla sjötug-
faldazt — á támabilinu 1955
—1959 tvöfaldaðist hún. Og
það var ekki ráðizt á garðinn
þar sem hann var lægstur:
aðaláherzla var lögð á fram-
lejðslu sem krefst menntaðs
vinnuafls: rafstöðvar, alúmín-
íum, sérhæfð vélsmíði, mæli-
tæki.
Eftir ÁRNA
BER6MANN
Til að þetta gæti gerzt
þurfti menningarsókn. Að
vísu áttu Armenar alltaf all-
stóra menntamannastétt — en
hún bjó í stórborgum ýmissa
landa, fjarri fátækum og ólæs-
um bændum Armeníu sjálfrar.
1920 var þar aðeing tíundi
hver maður læs.
Nú er þar að sjálfsögðu nóg
af almennum skólum. Og
ellefu æðri sfeólar með 20 þús-
und stúdentum. Og ellefu
leikhús og 1200 bókasöfn. Og
margar fleiri tölur mætti
nefna mjög virðingarverðar.
Sovétaimenína hefur því
heldur betur skotið nágrönn-
um sínum. í Persíu og Tyrk-
landi ref fyrir rass. Og fer
vel á því.
Silung handa
Petrosjan
Þvi er það að Armenar^
þurfa ekki að sækja fróða
menn, hæfileikamenn, til ann-
arra. Öðru nær.
í Bjúrakan rís ágæt stjörnu-
athugunarstöð. Þar starfa 30
vísindamenn sem allir hafa
lært við háskólann í Erevan.
Þeim stjómar Ambartsúmjan,
sem gert hefur heimsfrægar
uppgötvanir á sviði stjarneðl-
isfræði og er því kjörinn for-
seti alþjóðasambands stjam-
fræðinga. Þangað safnast sér-
fræðingar úr ýmsum hálfum
sér til upþbyggingar.
þvi, að Armenar eru aðeins
eitt prósent af öllum íbúum
Sovétríkjanna.
Af þessu fólki eru Armen-
ar stoltir — af listamönnum,
af vásindamönnum, af hraust-
um mönnum: Armenar gátu
sér sérstaklega gott orð í
stríðinu vð Hitler — bæði á
sléttum Ukrainu og í Frakk-
landi — en þar komust marg-
ir stríðsfangar úr haldi (með
aðstoð franskra kynbræðra
sinna) og stofnuðu frægar
skæruliðasveitir.
Þjóð sem á marga ágæta
syni hættir ekki að vera til.
Eða — svo nýlegt dæmi sé
tekið: þú situr undir trjám í
þröngu gljúfri og étur glóðar-
steikt lamb nýslátrað ásamt
fimm bændum. Mikill gleð-
skapur og gestrisni. Það er
skálað fyrir heilagri mold
landsins, fyrir góðum holdum
sauðfjár.
Og fyrir Tígran Petrosjan
skákmeistara.
Veitingaþjónn í Erevan
sagði: Já, það er ekki alltaf
til Sevansilungur (silungur úr
Sevanvatni er mikil gersemi
enda kallaður á armensku
konungur fiska). En við send-
um samt Petrosjam fisk til
Moskvu á hverjum degi með-
an einvágið stóð ....
Á. B.
Af sviði óperunnar í Ere-
van hljómar einhver glæsileg-
asta sópranrödd Sovétrákj-
anna — Goar Gasparjan. Og
í Moskvu komast miklu færri
að en vilja þegar Pavel Lísáts-
jan eða Zara Dolukhanova
syngja.
Láfeðlisfræðingurinn Orbelí,
tónskáldið Khatsjatúrjan,
málarinn Sarjan, marskálfeur-
inn Bagramjan — það er
sama hvar niður er gripið,
allstaðar blasa við armensk
nöfn í fremstu röð — og
mega menn þá ekki gleyma
Þjóðdansafélagið
hefur vetrarstarfið
Vetrarstarf Þjóðdansafélags
Reykjavíkur hefst um næstu
mánaðamót og verður með lxku
sniði og á undanförnum árum.
Þó verður í vetur gerð sú
breyting að hafa 5 kvölda nám-
skeið bæði í nýju og gömlu
dönsunum. Er þá kennt í 1%
tíma í hverjum flokki einu
sinni í vifeu. Einni.g verða nám-
skeið í þjóðdönsum og fara vin-
sældir þeirra, bæði íslenzkra og
erlendra dansa, sívaxandi. Skipt
er niður í flokka allt frá bama-
flokkum, eftir aldri og kunn-
áttu, unglingaflokka og fullorð-
insflokka og auk þess sýning-
arflokka.
Það sem mest hefur háð fé-
laginu á undanförnum árum er
húsnæðisskortur og hefur oftast
orðið að taka húsnæði á mörg-
um stöðum og þó ekki verið
hægt að fá nægilegt húsnæði
til að fullnægja eftirspurn. Sýn-
ir þetta hve brýn riauðsyn er
að hafa góðan samastað fyrfr
svona starfsemi, þar sem hægt
væri að hafa alla starfsemina
undir sama þaki. Ef á aukaæf-
ingum þarf að halda fyrir sýn-
ingarflokka, sem oft er með
stuttum fyrirvara, þarf að leita
fyrir sér í mörgum stöðum Qg
síðan að láta alla vita, sem eiga
að mæta í hvert skipti. Hefði
félagið yfir eigin húsriæði að
ráða mundi það létta starfið 6-
trúlaga mikið.
Kennslan hefst að þessu sinni
30. september í Breiðfirðinga-
búð og verður auglýst { dag-
blöðum og útvarpi.
Allar upplýsingar um innrit-
un og tilhögun kennslu verða
veittar í síma félagsins 12507.
Frá forlaginu Schönbcrg í
Kaupmannahöfn hafa Þjóð-
viljanum borizt þrjár af nýj-
ustu útgáfubókum þess:
Þrír Ijónsungar (Tre Iöve-
unger) eftir Joy Adamson er
þriðja bók höfundar um ljón
ynjuna Elsu og afkvæmi
hennar. 1 fyrri bókunum
tveim segir höfundur frá því,
hvemig hún og maður henn-
ar fóstruðu Eisu tjl þriggja
ára aldurs á heimili sínu í
Kenýa, en gáfu henni síðan
frelsi. Ljónynjan eignaðist
þrjá unga og leitaði fjcl-
skyldan alltaf meira og
minna til fósturforeldranna.
í hinni nýútkomnu bók er
einkum sagt frá ungum Elsu
og dramatískum örlögum
þeirra eftir dauða móðurinn-
. ar. Eins og hinar fyrri bæk-
ur Joy Adamson er þessi síð-
asta prýdd fjölmörgum !jós-
myndum. 178 bls. Verð (d.
kr.) 35.75 og 46.50.
Opinn bátur (Aben bád)
eftir Aksel Larsen er frásögn
af ævintýralegum flótta 2ja
Norðmanna á opnum báti í
síðustu heimsstyrjöld. Hcf-
undurinn keypti ásamt félaga
sínum gamlan sexæring á 23
norskar krónur og á þessari
fleytu sigldu þeir frá Vggtur-
Noregi um tundurduflabelti
og bannsvæði til Hjaltlands-
eyja, þar sem þeir gengu
í herþjónustu bandamanna.
Við margt urðu þeir félagar
að glíma á þessari löngu leið:
illviðri. þoku, vélarbilun,
seglaslit, hval og hákarL 155
bls. Verð (d. kr.) 26.25 ób.
Sánchez og börnin hans
(Sánchez og hans börn) eftir
Oscar Lewis prófessor er
minnisstæð lýsing frá fá-
tækrahverfum Mexíkó-borg-
ar, þar sem 15 manneskjur
búa, elska og deyja í einu
herbergi. Höfundurinn, sem
er félagsfræðingur. hefur orð-
ið heimsfægur fyrir þessa
bók sína. en við samningu
hennar hefur hann beitt nýj-
um aðferðum: Hann styðst
við eigin frásagnir betrra
persóna, sem við sögu koma
í bókinni, og þessar, frásagn-
ir tók hann upp á segulband
á heimili viðkomandi manna.
Það hefur verið sagt, að þess-
ar frásagnir sýni það sem
inni fyrir er í neyðinni, lýsi
betur en margt annað fátækt-
inni, sem 80 af hverjum 100
íbúum jarðarinnar búa við.
Þetta er stórk bók. um 100
síður í vænu broti. Verð (d. B
kr.) 45.50.
*
I
i