Þjóðviljinn - 25.09.1963, Blaðsíða 6

6 SÍÐA
MÖÐVILTINN
Miðvikudagur 25. september 1963
OVEZK BLOÐ UM
Eins og allir vita hafa deil-
urnar milli sovézkra og kín-
verskra kommúnista fyrst og
fremst snúizt um afstöðu til
friðsamlegrar sambúðar sósíal-
isma og kapítalisma og séri-
lagi um afstöðu til samnings-
ins um bann við kjmorku-
vopnatilraunum. Þessum mái-
um verja sovézk blöð miklu
rúmi næstum því á hverjum
degi. En við þetta er ekki iát-
ið sitja — deilumar eru háðar
á öllum vígstöðvum pólitísks
lífs. Og skal reynt að reicja
nokkuð af því helzta sem ber
fyrir augu lesanda sovézkra
blaða um Kína á þessum miss-
erum.
Aðferðir
Höfundar hinna sovézku
greina skrifa ekki hvað sízt
um þær aðferðir sem kínversk-
ir beiti í hinu ídeólógíska
striði. Þeir tala um takmarka-
lausa kreddufestu og ívitnana-
sýki kínverskra, sem hverja
íullyrðingu styðja með ÓTal
ívitnunum 1 klassísk rit marx-
ismans — án samhengis og rök-
vísi. Og verði Lenín einkum
fyrir barðinu á þessu ívitnana-
stússi — Marx sé aftur á móti
hafður útundan, enda sagður
„lítt skiljanlegur" (þess má
geta að svipuð varúð gegn
Marx gerði vart við sig á
tímum Stalíns í Sovétrikjun-
um sjálfum). Við þessa sjúk-
dóma bætist síðan sá valds-
mannslegi tónn kínverskra
greina, sem ekki líkjast um-
Járniönaðar-

menn
Framhald af 4. síðu.
lenzku sem veita nokkuð svip-
aða fræðslu og þessar tækni-
handbækur frá Norðurlöndum,
og þær hafa að sjálfsögðu ver-
iö valdar með tilliti til þess
að flestir íslendingar geti haít
þeirra not, málsins vegna.
— Eru hér eingöngu bækur
á Norðurlandamálum?
— Nei, talsvert er af bók-
um á ensku. m.a. er komið
nokkurt safn af tveimur ensk-
um tímaritum sem flytja mik-
ið efni um tækninýjungar.
Nokkuð er af þýzkum bókum,
t.d. þessi skínandi fallega bók
um skrautsmíði úr jámi, járn-
handrið. h'Hð, lampagerðir o.fl.
Og hér er heil bók sem ein-
göngu fjallar um stálstiga, sem
mikið er farið að nota í ný-
tízkubyggingum. Og það sem
komið er af bókakosti er ein-
ungis hugsað sem kjami, reynt
verður að fylgjast með því
helzta sem kemur út á Norð-
urlandmálum, þýzku og ensku,
og helzt gæti verið til gagns
og fróðleiks fyrir okkur Is-
lendinga á þessu sviði. Hér eru
líka við höndina helztu orða-
bækur af þessum málum á ís-
lenzku og kennslubækur Vél-
skólans um tæknigreinar.
★
— Hverjir sjá um safnið?
— Á framhaldsaðalfundinum
1962 var kosin sérstök bóka-
safnsnefnd, sem stjórna á safn-
inu í samráði við félagsst.jórn-
ina, en nefndin leitar svo að-
stoðar tæknifræðinga og vél-
fræðinga um bókaval. í nefnd-
ina voru kosnir Tryggvi Bcnc-
diktsson varaformaður félags-
ins. Árni Kristbjörnsson plötu-
smiður Landssmiiðjunni og
Óskar Valgarðsson vélvirki í
Héðni.
— Hvemig verður safnið op-
ið í vetur?
— Það hefur verið lokað um
sumarmánuðina vegna sumar-
fria og annars en verður opn-
að aftur fyrstu helgina í októ-
ber. Það verður þá opið á
sunnudögum kl. 2—5 fyrst um
sinn. en búast má við að sá
tími verði lengdur ef þörf
reynist. S. G.
ræðum heldur afdráttarlausri
fordæmingu andstæðingsins,
sem ekki gefast nein tækifæri
til mótmæla. Þannig eru kín-
verskir kommúnistar ásakaðir
um að breyta deilunum í „samtal
heyrnarlausra“ — og svo dæmi
sé nefnt: Kínverjar hafa mjög
ráðizt að ítölskum kommúnist-
um fyrir endurskoðunarstefnu
og oftrú á þingræði, Italir
svöruðu með þvi að bjóða kín-
verskri sendinefnd til Italíu til
að kynna sér aðstæður, en hafa
ekkert svar fengið.
Sumir höfundar (t.d. Ambart-
súmof í Literatúmaja Gazéta)
segja að gegn slíkri aðferð 1
deilum beri að slá því föstu
að í ýmsum marxískum flokk-
um, í ýmsum löndum hljóti
alltaf öðru hvoru að koma
fram ólíkur skilningur á ýms-
um vandamálum. og það sem
máli skiptir sé að missa ekki
sjónir af því sem sameinar í
stað þess að æpa: ef þú ert á
móti mér þá hefur þú svikið
byltinguna.
Arfur Stalíns
Oft er minnzt á andlegan
skyldleika kínverskra forystu-
manna við Stalín. Enda hafa
margir þeirra lýst Stalín í far-
sællegri birtu og vilja fria
hann við flestar syndir. Haft
er eftir Tao Tsjú um stalíntím-
ann að „við þær kringumstæð-
ur hafi manndráp verið óhjá-
kvæmileg".
1 þessu sambandi er það rætt
að kínverskir afneita hinni
sovézku kenningu um þróun
„rikis alls þjóðarinnar" i Sov-
ét, og halda þvi fram. að slíkt
ríki sé blekking og villa, og
hljóti stéttastríð að halda á-
fram í Sovétríkjunum sem
geri alræði öreiganna óhjá-
kvæmilegt áfram. Kínverjar
sjá stétt óvina í „spekúlöntum,
mútuþiggjendum. iðjuleysingj-<J>
um“ — og birta margar grein-
ar í blööum sínum um þetta
fólk. Sömuleiðis hafa þeir hom
í síðu sovézkra „landeigenda",
þ.e.a.s. þess fyrirkomulags, að
sovézkir samyrkjubændur haía
ákveðnar spildur til einkaum-
ráða og allmargir borgarar
aðrir hafa garðspildur kring-
um sumarhús sín. En því má
ekki gleyma að á tímum Stal-
íns var kenning hans um á-
framhaldandi og harðnandi
stéttabaráttu í sósíalistísku
landi notuð sem fræðileg af-
sökun fyrir handtökuherferð-
um.
Því er einnig haldið fram að
kínverskir hafi fylgt fordæmi
Stalíns í því að útskýra
eínahagslega örðugleika með
skemmdarstarfsemi og svikum
sérfræðinga — innlendra og
erlendra. Og svo í því að af-
saka hvaða yfirsjónir og glæpi
sem er með skírskotun til
„hagsmuna byltingarinnar" og
breiða yfir allt saman bann
stalínístíska móral „það fjúka
spænir þegar skógur er höggv-
Austanvindar
og vestan
Mjög hefur verið ráðizt á
Kínverja fyrir framkomu
þeirra á ýmsum alþjóðlegum
Greinin var
þýdd úr
norsku
Þau mistök urðu í blaðinnu
í gær að niður féll inngancrur
er áttí að vera að grein um
Seyðisfjörð er birtist á 7. síðu
en þar var skýrt frá því eftir
hvem greinin væri. Greinin er
eftir Per Hansson fréttamann
Dagbladets í Osló og birtist í
því 12. september sl. Var hún
nokkuð stytt í þýðingunni. i
Krústjoff
eða þau neitað að kannast við
þessa fulltrúa. Einnig hafi
Kínverjar með öllum hugsan-
legum ráðum reynt að hindra
sovézka blaðamenn. rithöfunda
og annað fólk (frá sovézku
Asíulýðveldunum) frá fullgildri
þátttöku — og þá á þeirri íor-
sendu að „hvítir menn hafi
hér ekkert að gera“.
I nýlegri Prövdugrein rar
vikið að þeirri áherzlu sem
Pekingblöð leggja á hörunds-
lit manna. Þar eru raktar sam-
ræður ýmissa kínverskra fram-
ámanna við þekktan japanskan
stjómmálamann, Matsamúrí,
sem í fyrra heimsótti Pekmg.
Sá japanski lét svo um mæit:
„Varaforsetinn, Tsjén 1 átti við
mig margar viðræður, og var
þar um það spjallað að Austrið
myndi áfram verða Austrið og
að Asíumenn hlytu að breyta
sögunni. Við eigum að samein-
ast, tengja traustum böndum
þjóðir okkar sem hafa sama
hömndslit og sama kerfi rit-
máls“. Og þessi yfirlýsing var
prentuð með velþóknun í Dag-
blaði Alþýðunnar í Peking. Af
þessu dæmi og öðrum svipuð-
um dregur greinarhöfundur þá
ályktun að Peking meti nú
meir vígorðið „Austanvindur-
inn er sterkari en Vestanvind-
urinn“ en það klassíska „ör-
eigar allra landa, sameinizt".
Ikao
ráðstefnum — einkum á vett-
vangi afrískra og asíatískra
landa. Þátttakendur slíkra sam-
koma hafa sagt frá því. að
þangað hafi kínverskir haft
meðferðis frá Peking ýmislegt
fólk og kallað það fulltrúa
hinna og þessarra samtaka —
í Zanzibar, í Kenýa og víðar
— en í reynd hafi þessi sam-
tök annaðhvort ekki verið til,
Fyrirmynd
æskunnar
Það sést á hinum sovézku
greinum, að kxnverskir liggja
ekki á liði sínu á neinu sviði
átakanna. Þeir ásaka sovézka
um undanlátssemi við Amerík-
ana. Þeir skrifa um spekúl-
anta, mútuþiggjara og „land-
endur“ til að sanna kenningu
sína um borgaraleg öfl. í Sov-
ét. Þeir fóma höndum yfir á-
standinu í sovézkum bók-
menntum og telja að þær séu
fullar af endurskoðunarstefnu.
Komi þetta m.a. fram í því að
sovézkar bókmenntir boða
„einhverja persónulega ham-
ingju“ og sjá sem sagt í aukn-
um áhuga sovézkra höfunda
á einstaklingum, fyllri túlkjn
þeirra á sálarlífi, fjandskap
við marxismann.
Æskulýðblað ktnverskra hef-
ur í frammi harða gagnrýni á
sovézkri æsku,. segir að hún
hafi aðeins áhuga á fögrum
fatnaði og krásum, en vilji
ekkert leggja á sig fyrir bylt-
inguna. Og sé sovétæskan úr-
kynjuð í samanburði við þá
sem ungir voru á árunum
1920-1940. Auk þess hafa Kín-
verjar nú komið sér upp eig-
in fyrirmynd hins unga manns
— og er sá hermaður sem Lei
Fen heitir og lézt í fyrra af
slysförum.
Lei Fen skrifaði dagbækur
sem nú hafa verið lýstar meist-
araverk marxískrar hugsunar.
Sovézka dagblaðið Komsornol-
skaja Pravda segir það einn
hápunkt þessarar fyrirmyndar-
hugsunar, að Lei Fen álítur
það hina æðstu hamingju fyrir
sig „að vera eilíflega ryðfrí
skrúfa“ í höndum Maó Tse-
tung oddvita. I beinu framhaldi
af því boði Lei Fen að mað-
urinn skuli ekki hafa persónu-
legar tilhneigingar. boði al-
gjöra sjálfsafneitun. Og kom
þetta m.a. fram hjá honum í
því að hann sór að aka aldrei
í sporvagni, en gefa bylting-
unni þau þrjú fin sem spöruð-
ust í hvert skipti. Ennfremur
sé dáðst mikið að ótrúlegri
sparsemi Lei Fen sem tókst
jafnvel að hressa upp á gaml-
an tannbursta, sem hann fann
í rusli.
Hið sovézka blað gagnrýnir
mjög þessa nýju fyrirmynd,
sem kvað nú lofaður meir í
Kína en dæmi eru til um nokk-
um mann annan. Þykir greinar-
höfundi það mikil býsn að „í
stað hugsandi manns er sett
hlýðin skrúfa .... í stað lífs-
ástar.... dapurleg meinlæta-
stefna“.
Það er semsagt barizt á óll-
um vígstöðvum. I fyrradag
skrifaði Izvestía háðgrein um
fjölskyldupólitík kínversku
flokksforystunnar.
Þýðing
1 fljótu bragði virðist sá
höfuðgalli á þessum ídeólóg-
ísku skærum. að þær fara ekki
fram á nógu háu stigi; það
vantar vissulega greinar þar
sem gerðar séu alvarlegri og
rækilegri tilraunir til &ð
skyggnast undir yfirborð at-
burðanna, tengja saman, finna
orsakasambönd.
Ef spurt er um afstöðu sov-
ézks almennings, þá er það
víst að samúð hans með kín-
verskum kommúnistum jaðrar
við núll. Til þess liggja marg-
ar orsakir: mönnum finnst bað
móðgandi að kínverskir hafa
gert lítið úr efnahagsaðstoð
Sovétríkjanna og annari*a sósí-
alistískra ríkja við Kína, en
menn hafa vitað af þessari að-
stoð og fundið fyrir henni.
Ennfremur finnst mönnum
flest það næsta hvimleitt sem
minnir á stefnu og aðferðir
Stalíns. Og það má heldur ekki
gleyma því að samningurinn
um bann við kjamorkuvopna-
tilraunum var mönnum mikið
fagnaðarefni.
En þótt kínverskar yfirlýs-
ingar finni lítinn hljómgrurin
í Sovétríkjunum þá hafa um-
ræddar deilur samt ákveðin á-
hrif innanlands. Því verður
ekki á móti mælt að það er
mikill skyldleiki með Kína í
dag og Sovétríkjunum á stjóm-
artíð Stalíns, og á sá skyldleiki
sér margar sögulegar og
efnahagslegar forsendur sem of
langt yrði að rekja hér. Því
verða deilurnar við kínverska
kommúnista beint og óbeint til
að fjarlægja enn fortíðina; ril
að flýta enn fyrir þeirri póii-
tískri þróun sem hófst í Sov-
étríkjunum eftir tuttugasta
flokksþingið 1956.
A. B.
Gunnlaugur Friðrik Hallgrímsson
Minningarorð
■ '
Svarfaðardalur er einn af
fegurstu dölum hér á landi,
hann hefur einnig fóatrað
marga ágæta menn og komur,
sem hafa skarað framúr fjöld-
anum, dugnaðarfólk bæði til
lands og sjávar.
Einn af þessum gömlu Svarf-
dælingum var Gunnlaugur
Hallgrimsson, sem við kveðjum
í dag. Hann var fæddur 16.
apríl 1890. Foreldrar hans voru
Þorláksína Sigurðardóttir og
Hallgrímur Sigurðsson. mikil-
hæf hjón, sem bjuggu lengst
af að Hrafnsstöðum í Svarfað-
ardal.
Björn R. Ámason frá Atla-
stöðum hefur ritað merka
minningargrein um þau hjón
í bókinni „Sterkir s.tofnar“,
rekur hann þar að nokkru ætt-
ir þeirra, skal það ekki gert
hér frekar.
Ungur að árum réðst Gunn-
laugur til mennta, hann varð
gagnfræðingur frá Akureyri,
einn af siðustu nemendum
Hjaltalíns skólastjóra, enda
dáði hann þann mann alla ævi
síðan.
Eftir veru hans á Akureyri
hélt hann til Noregs og gekk
þar á lýðháskóla í Voss.
Kvaðst hann hafa haft mikið
gagn af þeim árum, sem hann
dvaldi í Noregi. Eftir heim-
komuna gferðist hann útgerðar-
maður á Dalvík, var hann
löngum formaður með mótor-
bátinn Skíða.
En þó arfur feðra hans,
svarfdælskra sjósóknara, ætti
sterka þætti í honum, var hon-
um líka ofarlega í huga að
miðla öðrum fræðslu, hann
gerðist því snemma barna-
kennari, og stundaði kennslu
árum saman. Margir af hans
gömlu nemendum minnast
hans, sem hins bezta kenn-
ara. Eftir að hann fluttist til
Reykjavíkur vann hann á
Skattstofunni, þar til fáum
dögum fyrir andlát sitt.
Að hætti gamalla sjómanna
var hann fljótur í heimanbún-
aði, hann lá á sjúkrahúsi fáa
daga.
Nú er þessi hljóðláti alvöru-
maður allur. Við samverkafólk
hans þökkum honum fyrir
liðnar samverustundir og ósk-
um þess, hann fái góða sigl-
ing yfir hafið mikla.
Vertu sadl aldna þrekmenni.
Z. Jónsson.
I dag fer fpam útför Gunn-
laugs Friðriks Hallgrímssonar,
Eskihlíð 14.
Gunnlaugur var fæddur að
Árgerði í Svarfaðardal 16.
apríl 1890 og ólst upp hjá for-
eldrum sínum Hallgrimi Sig-
urðssyni, bónda að Hrafnstöð-
um og Þorláksínu Sigurðar-
dóttur, konu hans. Ekki kann
ég að rekja ættir þeirra, en
bæði voru þau Svarfdælingar.
Gunnlaugur lauk prófi frá
Gagnfræðaskólanum á Akur-
eyri vorið 1909, en hélt þá til
Noregs og stundaði nám við
lýðháskólann að Voss. Han/i
kom aftur heim 1913 og stund-
aði síðan bama- og unglinga-
fræðslu í Svarfaðardal á vetr-
um. en var farmaður á vélbát-
um á sumrin. Árið 1928 gerðist
Gunnlaugur skólastjóri á Sval-
barðsströnd og gegndi því
starfi til 1944. Næstu ár var
hann pöntunarfélagsstjóri á
Dalvík, en fluttist til Reykja-
víkur 1948 og starfaði æ síðau
á Skattstofu Reykjavíkur.
Hann kvæntist 1929 Huldu
Vigfúsdóttur frá Dalvík, sem
nú er látin. og áttu þau einn
son barna, Kristján, flugmann.
Fyrstu kynni mín af Gunn-
laugi Hallgrímssjmi voru bau.
að ég átti erindi að reka við
Framtalsnefnd og afgreiddi
mig þar hæmgrár maður, þétt-
ur á velli. Framkoma hans öll
var mjög notaleg. Hann tók
spaugi og hálfgerðum hnífil-
yrðum mínum mjög elskulega
og svaraði kurteislega í sama
tón.
Tveim ámm síðar urðum v’ð
samstarfsmenn á skattstofunni
og kom þá í ljós að Gunnlaug-
ur hafði komið til dyranna
eins og hann var klæddur.
þegar hann afgreiddi erindi
mitt á skrifstofu Framtaxs-
nefndar, enda var framganga
hans öll mjög óþvinguð og
elskuleg við hvem sem var og
öll sýndarmennska fjarlæg
honum.
Gunnlaugur var jafnan hrók-
ur alls fagnaðar, kunni vel að
deila sínu glaða geði með öðr-
um og væri Bakkusi boðið mrð
til fagnaðarins, var Gunnlaug-
ur jafn glaður og hlýr í fram-
göngu við hann sem alla aði-a.
Ekki hefi ég öðmm manni
kynnzt sem notalegra var að
eiga með stund i ró og næði,
lyfta glasi af góðu víni og
rabba við um hin óskyldustu
efni, hvort sem var um lands-
ins gagn og nauðsyn, mannleg
örlög eða hina eilífu gátu um
lífsins rök og tilgang og allt
þar í milli.
Gunnlaugur talaði tungu
norðlendinga eins og bezt ger-
ist í Eyjafirði, traust mál og
litríkt, en laust við alla for-
dild. Umgengst hann móður-
málið með þeirri virðingu, er
þ.eir einir gera. er kunna á
því góð skil.
I Noregi komst Gunnlaugur
í snertingu við hin ólgandi
umbrot í andlegu lífi frænda
okkar upp úr aldamótunum.
Taldi hann sig eiga dvöl sinni
þar margt gott að þakka og
jafnan minntist hann þá vinar
síns Árna Hallgrímssonar. rit-
stjóra Iðunnar, er þar var
einnig við nám um líkt levti.
Fannst mér að Gunnlaugur
teldi Árna Hallgrímsson öðr-
um mönnum betri. sem hann
hefði kynnzt á lífsleiðinni, og
mat hann eftir því. Munu beir
Ámi og Gunnlaugur hafa átt
margt sameiginlegt, báðir voru
bókamenn, hleypidómalausir
með afbrigðum og róttækir í
skoðunum.
Að leiðarlokum þakka ég
Gunnlaugi Hallgrímssyni aóða
og elskulega viðkynningu cg
má það vera huggun syni hans
að vita að föður hans fyigja
góðar óskir og bakklæti sam-
ferðamannanna.
Arni Halldórssen.
i