Þjóðviljinn - 05.10.1963, Síða 4

4 SlÐA-----
urinn. —
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson, Magnús Kjartansson (áb.),
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjórar: Jón Bjamason, Sigurður V. Friðþjófsson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19.
Sfmi 17-500 (5 linur). Askriftarverð kr. 80 á mánuði.
Eitthvað bogið
ITrun viðreisnarinnar speglast nú orðið í skrif-
um stjórnarblaðanna, þótt ekki séu nema 'fá-
einar vikur síðan þau héldu því fram af óskamm-
feilni að allt vseri með felldu í þjóðfélaginu.
Einkanlega er Alþýðublaðið orðið órólegt og birf-
ir nú ýms sjónarmið sem hafa verið bannhelg í
því blaði árum saman. í gær segir það til að
mynda írá því í leiðara að húsnæðisbrask sé nú
stórfelldara en nokkru sinni fyrr, verð íbúða megi
heita þriðjungi hærra en fyrir einu ári og ástæð-
an sé óttinn við nýja gengislækkun: „Verðlag og
kaupgjald hefur hækkað, og reynsla síðustu tutt-
ugu ára segir fólki að nú séu síðustu forvöð að
kaupa, áður en allt hækkar enn meir“. Og blað-
ið heldur áfram:
»JJér er verðbólga í verstu mynd. Hún setur
fólk úr jafnvægi, skapar ótta, og allir vilja
gera einhverjar ráðstafanir til að verja sig —
eða græða. Árangurinn verður, að braskarar
græða stórfé án nokkurrar fyrirhafnar, en unga
kynslóðin og efnalítið fólk ber byrðamar. Á-
st’and eins og þetta hlýtur að vekja hugsandi
mönnum efa um, að íslendingar séu hæfir til
„frjálsra viðskipta“ á þessu sviði. Það er eitt-
hvað bogið við þjóðfélag, þar sem formaður
sam vinn uby ggingafélags talar af einskæru
þakklæti og vinsemd um verðbréfakaup með
30% afföllum“.
Já, það er eitthvað meira en lítið bogið við það
þjóðfélag sem Alþýðuflokkurinn hefur ausið
lofi undanfarin ár. Og það gefur vonir um nokkra
iðrun að blaðið er nú að byrja að skilja að mein-
semdin liggur í hinum „frjálsu viðskiptum“ sem
færa bröskurum stórfé fyrirhafnarlaust á kostn-
að ungs fólks og efnalítils — þótt óþarfi sé að
tala um hæfileikaskort íslendinga í því sambandi.
Það var sjálfur kjami viðreisnarstefnunnar að
gróðinn ætti að skera úr um allar athafnir þjóð-
félagsins, innflutning, útflutning, atvinnufram-
kvæmdir, húsbyggingar o.s.frv., en hitt voru talin
svívirðileg „höft“ að reyna að leggja á ráðin af
fyrirhyggju og skynsemi, samkvæmt nauðsyn al-
mennings og þjóðarheildarinnar. En kenningin
um gróðann sem einu hugsjón og markmið þjóð-
félagsins hefur hvarvetna gefizt illa, og hvergi er
hún fráleitari en á íslandi. Við erum fámenn þjóð
og höfum minni efni á því en. nokkur önnur að
eyða fjármunum okkar í stjómleysi og brask
gróðaþjóðfélagsins, nauðsyn okkar er sú að sam-
eina orku okkar og hefjast handa um áæflunarbú-
skap samkvæmt okkar forsendum, ákveða af
ráðnum hug hvort við viljum eyða fjármunum
okkar í að láta bíla ryðga niður í Fossvogi eða
tryggja atvinnuvegina, gera ráðstafanir til þess
að fólk geti eignazt íbúðir án þess að ala okrara
um leið. Víst eru það höft að koma í veg fyrir
að fjárplógsmenn geti arðrænt almenning og að
heildsalar geti sóað gjaldeyristekjunum í tóma
endileysu. En það eru höft sem bitna á fámennri
sfétt gróðamanna en tryggja allri alþýðu aukið
frelsi. Viðfangsefnið er enn sem fyrr hvort stjórna
á þjóðfélaginu í þágu vinnandi alþýðu eða þess
litla hóps sem lifir á erfiði annarra. — m.
!
\
\
ÞlðÐVIUINN
Laugardagur 5. október 1963
LDARFJÓRÐUNGUR
FÉLAGSDÓMUR HÓF STÖRF
í dag, 5. október, eru lið-
in 25 ár frá því að Félags-
dómur hóf störf. Formað-
ur dómsins, Hákon Guð-
mundsson hæstaréttarrit-
ari, hefur tekið saman yf-
irlit um starfsemi dómsins,
skipan o.fl. sem hér fer á
eftir:
Félagsdómur var settur á
stafn árið 1938 samkvæmt á-
kvæðum laga nr. 80/1938 um
stéttarfélög og vinnudeilur, en
þau lög mæltu svo fyrir, að
stofna skyldi dómstól fyrir allt
landið er nefndist Fédagsdóm-
ur. En hlutverk þessa dómstóls
skyldi vera það, að dæma í
málum, sem risu út af kær-
um um brot á nefndum lög-
um, og var þar m.a. átt við
máL sem risu út af því, að
eigi væri fylgt reglum lag-
anna um verkföll eða verk-
bönn eða að brotið væri gegn
þeim fyrirmælum, að stéttar-
félög skyldu vera opin öllum
í hlutaðeigandi starfsgrein. I
annan stað skyldi Félagsdóm-
ur dæma í málum, sem risu
út af ágreiningi um það, hvem-
ig skilja bæri ákvæði kjara-
samninga, svo og að dæma um
það, hvort kjarasamningar
hefðu stofnazt eða þeim iög-
lega sagt upp, ef deila kæml
upp út af þess konar ágrein-
ingi. Loks var svo ákveðið, að
Félagsdómi væri heimilt að
dæma í öðrum málum milli
verkamanna og atvinnurek-
enda, ef aðiljar væru sammála
um það, að leggja önnur á-
greiningsanál ..sín fyrir dóminn,
enda væru að a.m.k. 3 dómar-
ar því meðmæltir.
Aukiið verk-
og valdsviö
Þá var verksvið Félagsdóms
víkkað með orlofslögunum frá
1943, en þau mæltu svo fyrir,
að hann skyldi dæma í oriofs-
málum. Það kom hins vegar
fljótt í Ijós, að eigi var hag-
kvæmt, að reka öll orlofsmál
hvaðanæva af landinu fyrir
dómstóli í Reykjavík. Var þess-
um fyrirmælum því breytt ár-
ið 1945, að orlofsmál skyldu
rekin fyrir hinum almennu
dómstólum landsins í þeim
þingheim er aðilar áttu varn-
arþing að lögum.
Árið 1954 var valdsvið Fé-
lagsdóms enn aukið, þvl þá
var sett í lög, að stéttarfélög-
um, félögum meistara og iðn-
rekenda og einstökum atvinnu-
rekendum væri heimilt að leita
úrskurðar dómsins um það,
hvort ákveðin starfsemi félli
undir iðju eða iðnað, svo og
að dæma um það, til hvaða
löggiltrar iðngreinar tiltekin
starfsemi heyrði.
Þessi fyrirmaéli virðast þó
ekki hafa ' haft mikla raun-
hæfa þýðingu, þvf aðeins tvö
mál af þessu tagi hafa komið
fyrir Félagsdóm þau 9 ár, sem
liðin eru frá setningu þessa
lagaákvæðis.
Loks hafa Félagsdómi verið
fengin ný verkefni með ókvæð-
um laga nr. 55/1962 um kjara-
samninga opinberra starfs-
manna, en samkvæmt þeim
lögum og reglugerð sem sett
var samkvæmt þeim, á Félags-
dómur að dæma í málum, sem
rísa í sambandi við kjarasamn-
inga opinberra starfsmanna við
ríkisvaldið eða bæjar eða sveit-
arstjórnir, ef þær og starfs-
menn þeirra semja sig undir
ákvæði laganna. Fékk Félags-
dómur þegar á sl. ári til með-
ferðar eitt mál sem runnið var
af rótum síðastnefndra laga.
Auk þessara dómstarfa, sem
rakin hafa verið og Félags-
dómi eru í hendur lögð, er
honum samkvæmt vinnulög-
gjöfinni einnig fengið það verk-
efni, að velja sáttasemjaraefni
í vinnudeilum í öllum stétta-
umdæmum landsins, þar með
ríkissáttasemjarann, en Félags-
málaráðherra velur því næst
sáttasemjarana úr hópi þeirra
manna. er Félagsdómur nefnir.
Þá skal Félagsdómur einnig
nefna formann nefndar þeirr-
ar, sem samkvæmt lögum nr.
60 frá 1961 fjallar um launa-
jöfnuð karla og kvenna.
Svo sem áður var getið var
Félagsdómur stofnaður sam-
kvæmt lögum nr. 80/1938, sem
staðfest voru í júní það ár.
Dómarar í Félagsdómi voru
fyrst skipaðir í september 1938,
en fyrsta dómþing hans var
háð 26. desember 1938 og
fyrsti dómur uppkveðinn 11.
janúar 1939. Hins vegar kom
Félagsdómur saman í fyrsta
sinn til starfa hinn 5. októ-
ber 1938 og eru því nú liðin
25 ár frá því, að hann hóf
störf sín.
Mál vegna kjarasamninga
algengust
Þegar litið er yfir dóma Fé-
lagsdóms í þenna aldarfjórð-
ung — en þegar eru komin út
4 bindi af þeim. sést, að
stærstur er flokkur þeirra
mála, sem risið hafa út af
kjarasamningum, þar sem deilt
hefur verið um skilning á á-
kvæðum þeirra eða gildi, svo
sem um það, hvort kjarasamn-
ingi hafi verið löglega sagt
upp. Næst koma mál út af
verkföllum og vinnustöðvunum,
og loks eru þó nokkur mál,
sem risið hafa út af félags-
réttindum einstakra manna í
stéttarfélögum eða rétti stétt-
arfélaga til inngöngu í sam-
band stéttarfélaga.
Það er sérkenni dóma Fé-
lagsdóms, að þeim verður eigi
efnislega skotið til Hæstaréttar,
þeir eru endanlegir. Hins vegar
má bera undir Hæstarétt,
hvort tiltekið mál lúti dóm-
sögu Félagsdóms, þ.e. Hæsti-
réttur sker úr ágreiningi. um
valdsvið hans.
Annað sérkenni þeirra mála,
sem Félagsdómur fjallar um, er
það, að venjulega varða þau
hagsmuni miklu fleiri aðilja.
en önnur dómsmál. Þá má og
stundum greina ívaf hinnar
pólitísku baráttu í sambandi
við ýmis mál, er fyrir dóminn
koma. en það á sinn þátt í því
að stöku sinnum hafa dómar
Félagsdóms valdið nokkrum
blaðagusti.
Árlegur fjöldi mála fyrir
dóminum er nokkuð misjafn,
en flest hafa mál á einu ári
orðið 28 og komið hefur það
fyrir að dómþing hafa verið
haidin vikulega að kaíla allt
árið.
Skipan Fclagsdóms
Skipan Félagsdóms ér : með
þeim hætti, að Hæstiréttur
nefnir tvo menn í dómirin óg
er annar þeirra forseti dóms-
ins. Þá nefnir HæstiréttUr 3
menn til kjörs fyrir félags-
málaráðherra, en af þeim nefn-
ir ráðherrann einn til setu í
Félagsdómi og annan til vara.
Alþýðusamband Islands nefnir
einn dómara og Vinnuveitenda-
samband Islands annan. Ef
vinnuveienda, sem ekki er í
Vinnuveitendasambandi Islands
er aðili máls getur hariri riéfnt
Framhald á 2. Síðu.
Sneri sér að leikritagerð aftur
eftir nokkurra ára hvíld
Svo sem áður hefur verið
skýrt frá í fréttum Þjóðvilj-
ans verður á miðvikudags-
kvöldið kemur, 9. október,
frumsýning í Þjóðleikhúsinu á
franska gamanleiknum „Flón-
inu“ eftir Marcel Achard.
Þýðing leiksins er gerð af
Ernu Geirdal, en hún þýddi
„Nashymingana" á sínum
tíma. Leikstjóri er Lárus Páls-
son. Aðalhlutverkin eru leikin
af Kristbjörgu Kjeld og Rúrik
Haraldssyni, en aðrir leikend-
ur eru: Bessi Bjarnason, Ævar
Kvaran, Guðbjörg Þorbjarnar-
dóttir, Sigríður Hagalin, Ró-
bert Amfinnsson, Baldvin
Halldórsson o.fl.
Leiktjöld eru gerð af Lár-
usi Ingólfssyni.
„Flónið“ er léttur og
skemmtilegur gamanleikur,
sem fjallar um sakamál og
ástir á franska vísu, en sem
kunnugt er eru frönsk skáld
sérfræðíngar í slíkum mál-
um.
„Flónið“ hefur farið sigur-
för á mörgum leikhúsum að
undanfömu, sérstaklega í Par-
ís, þar sem leikurinn gerist, en
þar var hann sýndur í nær
því tvö ár. „Flónið“ var frum-
sýnt i París hinn 23. septem-
ber 1960. Einnig hefur leikur-
inn orðið mjög vinsæll á Norð-
urlöndum, sérstaklega í Sví-
þjóð og Danmörku.
Höfundur leiksins, Marcel
Achard, er fædur í Lyon 1899.
Hann kom til Parísar ungur
að árum og gerðist blaðamað-
ur, en hætti brátt því starfi og
fór að kynna sér leikhúslífið
á bak við tjöldin.
Þrjú leikrit eftir hann voru
sýnd í Paris árið 1923 og varð
hann frægur og þekktur um
allt Frakkland fyrir eitt þeirra,
„Voulez-vous jouer avec moi“,
en þar lék hann eitt hlutverk-
ið. Þessi leikur er talinn sí-
gidur gamanleikur ásamt
nokkrum öðrum gamanleikj-
um hans. Á árunum eftir 1930
var Marcel Achard talinn
fremsti gamanleikritahöfundur
Frakka og mikið látið af ýms-
um nýjungum, sem hann beitti
á leiksviðinu, og síðan hafa
verið mikið notaðar.
Á hátindi frægðar sinnar
hvarf Aohard að mestu frá
leikritun og tók að semja
kvikmyndahandrit. Mörg beztu
kvikmyndahandrit Frakka á
þessum árum eru einmitt sam-
in af honum.
Fyrir nokkru byrjaði hann
svo aftur að skrifa gamanleik-
rit og náði enn sem fyrr mikl-
um vinsældum. Meðal þeirra
leikrita er „Flónið“. Marcel
Achard þykir nú vera kom-
inn aftur í essið sitt og Frakk-
ar fagna því að hafa endur-
heimt hann á leiksviðið á ný
Marcel Aehard var kjörinn
meðlimur frönsku akademi-
unnar 1959.
Marcel Achard. höfundur „Flónsins“