Þjóðviljinn - 05.10.1963, Síða 7

Laugardagur 5. október 1963
ÞIÖÐVILIINN
SlBA
!
!
I
i
*
*
i
i
*

*
*
i
Kveðst hofa róðið gótu sonnetta Shakespeare - Gagn-
sókn frjólslyndra gegn kreddumönnum - Listdans til
umrœðu á þingi í Washington — Ingmar Bergman
skorar kvikmyndaeftirlitsmenn heimsins á hólm
Shakespeare er Englendíng-
um það sem sannfræði
Njálu er Islendingum, tilefni
endalausra deilna, þar sem
málflutningur er byggður á
líkum sökum þess að óyggj-
andi heimildi r skortir um
í grein f Times viður-
kennir Bowse að ýmsum
muni finnast staðhæfing sín
um ráðningu gátunnar mikiu
fjarstæðukennd, en þakkar
árangurinn af rannsóknum
sínum því að enginn sagn-
jarlinn vin sinn og vemdara.
Ástkonan er fjöllynd og tekst
að fá jarlinn unga til við 8ig
og annað skáld kemur til
skjalanna og keppir við
Shakespeare um hylli jarls-
ins.
M- *
'u &A ■. WlfflBUKUBRk l i
Eldri systirin Ester (Ingrid Thulin) á banasænginni. Fréttaritari „Dagbiadet“ segir að mynd
Bergmans verði bezt Iýst með orðum landa hans Hjalmars Söderbergs: „Jag tror pá köttets
lust ooh sjálens obotliga ensamhet". (Ég trúi á fýsn holdsins og ólæknandi einmanaleik sál-
arin nar).
fjöltnörg atriði. Uppi eru í
Englandi og reyndar einnig
í Bandaríkjunum harðsnúmr
flokkar manna sem neita því
þverlega að slátrarasonurinn
frá Stratford hafi getað sam-
ið skáldverkin sem bera nafn
hans og vilja i staðinn eigna
þaú stórættuðum og lærðum
mönnum eins og Francis
Baeon eða jarlinum af Ox-
ford.
Þeir sem leiða hjá sér slík-
an heilaspuna en taka trúan-
legan vitnisburð samtíma-
manna um að Shakespeare
og enginn annar sé höfundur
verka Shakespeare, hafa nóg
annað um að deila. Til dæm-
is sonnettuflokkinn mikla.
öldum saman hafa menn
velt því fyrir sér hvenær
þessi ljóð. einn af hátindum
enskrar ljóðlistar, hafi orðið
til, hverjar séu þær persónur
sem skáldið víkur að, einkum
til hvers sonnettumar séu
kveðnar, og hver sé sá W. H.
sem sonnettumar vom til-
einkaðar f fyrsta sinn sem
þær birtust á prenti.
A fimmtudaginn kom út í
London mikið rit, Villiam
Shakespeare, a Biography
(W.S., ævisaga), þar sem höf-
undurinn kveðst hafa ráðið
gátu sonnettanna, „mestu ráð-
gátu enskrar bókmenntasögu“
eins og hann sjálfur kemst
að orði. Sá sem svona dig-
urbarkalega talar er ekki
einu sinni bókmenntafræð-
ingur heldur s'agnfræðingur,
að vísu sérfróður um tímabii-
ið sem kennt er við Elisa-
betu drottningu. Hann heitir
A.L. Rowse og er prófessor
i Oxford.
fræðingur með sérþekking’j á
Elísabetartímanum hafi áður
fjallað um viðfangsefnið.
Hann telur helztu „uppgötv-
anir“ sínar vera þessar:
★ Sonnetturnar orti Shake-
speare á árunum 1592 t*l
1595. aðallega 1592 og 1593.
Áður hafa sonnetturnar verið
tímasettar allt frá 1588 til
1603 eða jafnvel síðar.
★ Þær voru ortár fyrir
jarlinn af Southampton og til
hans, en hann var þá ungur
og vemdari skáldsins, maður
fríður sýnum en kvenlegur
í háttum.
★ Milli jarlsins og skálds-
ins, sem var tíu árum eldra,
ríkti „platónskur kærleikur,
andleg ást.“ Rowse hafnar
þeirri útbreiddu skoðun að
sonnetturnar beri vott um
kynvillusamband mi íli
Shakespeare og karlmannsins
sem þær eru ortar til. Til-
færir hann máli sínu til
stuðnings óumdeilda kven-
semi skáldsins og kemst
svo að orði að það hafi varið
„hreinræktaður heterósexú-
alisti.“ Tilefni kynvilluorðsins
sem sonnettumar hafa kom-
ið á Shakespeare. segir oróf-
essor Rowse, er að seinni
alda menn hafa misskiöð
orðaval sem tilheyrir Elísa-
betartímanum. Þá var
í tízku að rækta með sér
ofsafullar tilfinningar og láta
bær taumlaust í Ijós.
★ I sonnettunum rekur
Shakespeare þætti úr sinni
eigin ævi, segir Rowse, eink-
um þó samband sitt við ást-
konu sína, .,dökku frúna,“ c.g
★ Keppinauturinn var
Marlowe, sem dó 1593. Dregur
Rowse þessa ályktun af tima-
röð sonnettanna, sem hann
kveðst fyrstur manna nafa
komið á traustan gmndvöll.
„Ég er reiðubúinn," 6egir
prófessor Rowse í Times, að
leggja orðstír minn eem
fræðimanns um sögu Elísa-
betartímans að veði fyrír
þeirri staðhæfingu að unnt
er að ráða allar gátur sonn-
ettanna nema eina ■— oafn
„dökku frúarinnar" — og
mér hefur tekizt að ráða
þær.“
Tileinkunin á fyrstu prent-
un sonnettanna hefur lengi
valdið mönnum heilabrotum.
Þar er verkið tileinkað „W.
H.“ og undir tileinkuninni
stendur „T. T.“. Skýring
Rowse er sú að skáldið hafi
hvergi komið nærrí þessari
tileinkun.
Shakespeare, segir hann,
orti sonnettumar þegar hann
var ungur og ókunnur. Þær
voru ekki ætlaðar til birting-
ar heldur vinargjöf til jarls-
ins af Southampton. Sá sem
lét prenta þær 1606, þegar
Shakespeare var oröinn fræg-
ur maður, hét Thomas Thorp.
Hann fékk handritið hjá sir
William Harvey, seinna
manni ekkju jarlsina af
Southampton. „Thorp en ekKi
Shakespeare samdi tileinkun-
ina,“, segir Rowse.
Fyrirsjáanleg er mikil
rimma fræðimanna út af
kenningum prófessors Rowse.
Shakespearefræðingar hafa
látið það álit í ljós, að nafi
hann ekki fundið ný gögn
hljóti ráðningar hans z.ð
teljast getgátur einar. Banda-
ríski prófessorinn Oscar
Campbell hefur látið svo um
mqglt. að staðhæfing prófess-
ors Rowse að hann hafi ráð-
ið gátur sonnettanna -,beri
keim af geggjun."
Tlraun íhaldssamra rithöf-
unda í Sovétríkjunum til
að kveða frjálslynda og nýj-
ungagjama starfsbræður sína
í kútinn er farin út um þúf-
ur. Aróðursherferðin gegn
Ehrenbúrg, Évtúsénkó og
þeim félögum er runnin út í
sandinn og gagnsókn hafin
af þeirra hálfu.
Á ráðstefnu evrópskra rít-
höfunda í Leningrad í sumar
setti Ehrenbúrg ótæpt ofani
við landa sína, sem af litilli
þekkingu höfðu ráöizt á .iú-
tímabókmenntir í Vestur-
Evrópu, einkum nýju skáld-
söguna frönsku. barmað sér
yfir skaðvænlegum áhrifum
erkióvinanna Proust, Joyce
og Kafka. í þeirri orðasennu
sem af þessu spannst unnu
Ehrenbúrg og Tvardovskí
fóstbróðir hans frægan sigur.
Eftir rithöfundafundinn , var
ýmsum þátttakendum, sov-
ézkum og erlendum, boðið til
Krústjoff forsætisráðherra
suður á Krím. í því sam-
kvæmi flutti Tvardovskí
magnað húðkvæði um póli-
tíska hræsni og hugsjónaleg-
an yfirdrepsskap, skrif-
finnsku og kreddudýrkun. A
stríðsárunum skapaði Tvard-
ovskí óbreytta hermanninn
Vasilí Tvorkín, nokkurs kon-
ar sovézkt sambland af
Sveini dúfu og Svejk, dáta
sem enginn liðsforingi fær
tjónkað við. I nýja kvæðinu
er Tvorkín fallinn og kominn
til vítis, þar sem hann rekst
á öll ömurlegustu og hjá-
kátlegustu fyrirbærí Stalíns-
WilHam Shakespeare.
tímans í skrumskældri mynd.
Eftir upplesturinn á Krím
var kvæði Xyardovskí birt í
Isvestia, þar sem það þakti
tvær síðvjr.
Ehrenbúrg og Tvardoskí
eru af eldri kynslóðinni, en
yngri samherjar þeirra eru
ekki heldur af baki dottnir
þrátt fyrir ákúrur og árásir.
Évtúsénkó birti fyrir skömmu
fjögur Ijóð í æskulýðstíma-
ritinu Júnost. Hann mundar
vopnin gegn sínum gömlu ó-
vinum, „þjónustuliprum met-
orðasnötum, yfírlýstum föð-
urlandsvinum."
unnar á stjúpsyni aínam.
Víttu þau harðlega þá «m-
bættismenn sem létu það við-
gangast að styrkja útflutning
á þvílíkum „óþverra“ með
fé skattborgaranna.
T
hafa stjómmálamenn tál-
hneigingu til að segja lista-
mönnum fyrir verkum. Til
að mynda í Bandaríkjunum.
1 Washington risu nýlaga
upp tveir þingskörungar,
kona að nafni Edna Kelly og
Peter nokkur Frelinghuysen,
og lýstu hryggð sinni og reiði
yfir að Bandaríkjastjóm
skuli styrkja dansflokk Mörtu
Graham til sýningarferða-
laga út um heim. Frú Kelly
kvaðst hafa neyðzt til að
ganga út af sýningu í Bonn
sökum blygðunar vegna þess
sem fram fór á sviðinu í
dansinum „Phaedra". Lýstu
þau Frelinghuyseo fyrir
þingheimi allri þeirri ósið-
semi sem listakonan hefði
komið fyrir í dansinum sem
byggður er á hinni fomu,
grisku sögu um ást söguhetj-
Sonurinn, Jörgen Lindström,
blom, um bakið í
þvær móður sinni, Gunnel Lind-
kvikmynd Bergmans.
Glæný kvikmynd Ingmars
Bergmans, „Þögnin“, var
frumsýnd í Stokkhólmi í síð-
ustu viku. „Kvikmynd á borð
við „Þögnina" hefur aldrei
fyrr verið sköpuð,“ segir
gagnrýnandinn Robin Hood í
Stockholms-Tidningen. „1
einu vetfangi hefur Bergman
endurheimt öndvegið sem
hann skipaði áður í heimi
kvikmyndanna.“
Þessi mynd er hin síðasta
af þriggja mynda flokki
sem fjallar um guð og mann-
inn. Hinar fyrrí heita „Eins
og í spegli" og „Vetrarbirta'*.
En gagnrýnanda Svenska
Dagbladets finnst kynlegt að
listamaðurinn skuli hvorki
játa né neita tilveru guðs í
verki sem á að fjalla um
hann.
Tíðræddast verður blöðun-
um um ástaratriðin, sem þau
segja ýtarlegri og opinskárri
en áður hafi sézt. Kvik-
myndaeftirlit allra landa á
fyrir höndum erfiða daga,
segir Stockholms-Tidningen.
Sænska eftirlitið skerti ekki
myndina um einn einasta
ramma.
Söguþráðurinn er að tvær
systur og sonur hinnar yngri
eru á leið heim til Svíþjóðar
úr utanlandsferð. Eldri syst-
irin veikist og ferðafólkinu
dvelst i smábæ í Austur-Ev-
rópu. Þar er talað mál sem
Bergman fann upp sjálfur,
aðeins systumar og drengur-
inn tala sænsku, allir aðrir
leikarar gefa frá sér ókenni-
leg hljóð.
Þama í útlandinu fer fram
uppgjör milli systranna. Sú
eldri er kynvillt, en yngri
systirinn lendir í ástarævin-
týri með einum útlendingn-
um. Sfðen heldur hún áfram
heim á leið með son sinn en
skilur systur sína eftir til að
bíða dauðans.
Jafnvel þau blöð sem
hneykslast á efnisvali Berg-
mans játa snilldarhandbragð
hans á gerð myndarinnar.
Leikararnir fá einnig mikið
hrós, einkum Ingrid Thulin
í hlutverki eldri systurinnar.

!

i