Þjóðviljinn - 09.10.1963, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 9. október 1963
...... HðÐVILIINN
SÍÐA 1
Á síðari árum hafa læknavísindin veitt da»8-
anum mikla athygli, rannsakað hegðun hans
í hverju smáatriði mjög ítarlega. Þessar
rannsóknir hafa stefnt að því að fundnar
verði aðferðir til að skerða ríki dauðans, grípa
fram fyrir hendur hans í dauðastríði og
neyða hann til undanhalds eða jafnvel vekja menn upp frá dauð-
um í bókstaflegum skilningi. Fæðzt hefur ný vísindagrein — reani-
matologia — eða ,,endurlífgunarfræði“, sem stunduð er víða um
heim. f Sovétríkjunum fara rannsóknir á þessu sviði einkum fram
í Endurlífgunarstofu Vísindaakademíunnar, sem hefur starfað í 27
ár og náð heimsfrægum árangri.
BERGMANN
UPPVAKNINGAR
í MOSKVU
Vísindalegur
dauði
Á skurðborðinu iiggur sof-
andi himdur. Mjög þokkaleg-
ur ihundur, ekki ósvipaður
Læku þeirri sem fór út í
geiminn. Yfir hundinum stend-
ur prófessor Negovskí og aðr-
ir jþjónar vásindanna.
Tilraun no. 3527. Þennan
hund á að drepa og vekja
síðan aftur til lífsins.
Opnar eru slagæðar á báð-
um afturfótum hundsins. Það-
an streymir blóð hans í glös.
Línuiit á sivalningum sýna
hjartslátt og andardrátt og
önnur lifsmerki. Smám saman
jafnast iínurnar, hjartað slær
veikar, öndunarfærin lamast,
hundurinn geispar ákaflega í
andarslitrunum. Eftir fjórtán
minútur hafa glösin tekið við
meir en lítra af blóðl hunds-
ins og hann er dauður hinum
svokallaða klíníska dauða.
Upprisa
Hinn klíníski dauði er á-
stand lífverunnar frá því að
hjartað hættir að slá þar til
heilabörkurinn deyr af nær-
ingarskorti. Þetta varir ekki
lengi — aðeins fimm eða sex
mínútur, þó er þessi timi
nokkuð breytilegur eftir aldri
lífverunnar svo og hitastigi.
En einmitt á þessum stutta
tíma verða utanaðkomandi á-
hrif að koma til sögunnar ef
takast á að bjarga hinum
dauða. Að honum liðnum er
hægt að bjarga einstökum Iíf-
færum, en heilabörikurinn og
þar með meðvitundin verða
ekki vakin framar.
Og hverjar verða þá þessar
utanaðkomandi aðgerðir?
Víkjum aftur að hundinum.
Þegar hann hafði verið klín-
ískt dauður í fjórar mínútur
skipaði prófessor Negovskí
svo fyrir að nú skyldi hafizt
handa.
Hann fékk væna innspýt-
ingu af blóði í slagæð, hjart-
anu til næringar. Um leið var
stungið upp í hann slöngu
og lofti dælt ofan í lungun.
Smám saman tóku hjartað og
öndtmarfærin aftur til starfa.
1 slíkum tilfellum sýnir hjart-
að oft af sér ýmsa duttlunga,
titrar og skelfur í óvissu um
framtíðina, og er þessu kippt
í Iag með aðstoð srvokallaðs
devibrators: fjögur þúsund
volta rafstraumi var hleypt á
hjartað — en aðeins í einn
hundraðasta hluta úr sek-
úndu.
Eftir nokkrar mínútur voru
línuritin farin að hoppa all-
glæsilega. Það var vist að
hundurinn myndi lifa.
Myndin sýnir bráðabirgðamorð á hundi, framkvæmt í þágu vísindanna. Blóð hundsins streymir
upp í giösin lengst til hægri — eftir nokkrar mínútur er hann dauður klínískum dauða. En á
morgun mun hann aftur gclta eins og ekkert hafi x skorizt. — Tit vinstri prófessor Negovskí.
möguleikum hans í alllangan
tíma eða þar til læknisaðstoð
barst. Þess vegna verður hú<n
nú tekin til kennslu á nám-
skeiðum í hjálp í viðlögum.
☆ ☆ ☆
Að Iokinni þessari fræðslu
er hundurinn kvaddur — en
okkur er sagt að hann vakni
ekki til meðvitundar fyrr en
eftir sólarhring. Manneskjum-
ar eru hins vegar miklu fljót-
ari að jafna sig eftir hinn
klíníska dauða en dýrin sem
notuð eru til tilrauna — þess
era dæmi að dauðir menn eigi
samræður við björgunarmenn
sína aðeins 20—30 mínútum
eftir að aðstoð barst.
Á.B.
Þusundir
mannslífa
Tilraunir sem þessar eru
ekki gerðar í bríaríi. Með ná-
kvæmlega sömu aðferðum er
hægt að lífga mann sem lát-
izt hefur af hjartaslagi, af
blóðmissi, drakknað — eða af
öðrum þeim orsökum sem ekki
hafa skaddað verulega þýð-
ingarmestu líffæri mannsins.
Og hefur mönnum þegar ver-
ið bjargað svo þúsundum
skiptir 1 Sovétríkjunum ein-
xun.
Þó er ótalin ein sú aðgerð
sem oft þarf að giúpa til, en
kom ekki við sögu í ofan-
greindri tilraun, en það er að
nudda hjartað. Það er gert
með því að ýta á neðri hluta
brjóstholsins, og er hjartanu
þannig þrengt upp að hryggn-
um og síðan slakað á. Ef
þetta dugar ekki verður að
opna brjóstholtið og taka
hjartað sér í hönd í bókstaf-
legum skilningi
☆ ☆ ☆
Blóðgjöf, gerfiöndun, raf-
lost, hjartanudd — þetta eru
helztu atriði endurlifgunar-
innar. Og margt er í þessari
aðferð auðvelt viðureignar,
enda eru þess dæmi að menn,
lítt fróðir um lækningar, hafi
með einföldu hjartanuddi og
með því að dæla lofti í lungu
liins dauða haldið við lífs-
myndlist
EVRÓPSK AÐALSMÆR 06
FÍGÚRA TÍV LIST
Hér er mynd af Guðmundi Karli Ásbjörnssyni, Iistmálara,
og unnustu hans Elísabetu Hangartner Zandomini. Myndin
er tekin á heimili foreldra lians síðastliðinn sunnudag. —
(Ljósm. Þjóðv. A.K.).
Nýlega heimsóttum við
Guðmund Karl Ásbjömsson,
listmálara hér í bæ, en hann
hefur stundað nám við ítalska
ríkisskólann í Flórenz undan-
fama þrjá vetur. 1 næstu
viku leggur hann af stað
héðan til Flórenz með þýzka
unnustu og sportbíl, og verð-
ur þetta fjórði og síðasti vet-
ur hans við þennan gamal-
fræga listaskóla.
Guðmundur Karl hefur
dvalizt hér í sumar og unnið
að nokkrum portrait-mynd-
um eftir þriggja ára sam-
fellda dvöl í ítalíu og Þýzka-
landi. Unnusta hans heitir
Elísabet Hangartner Zando-
mini og er af gömlum evr-
ópskum aðalsættum. Hún er
fædd í Freiburg í Schwarz-
wald og hefur stundað nám
við háskólann í Flórenz og
lagt stund á listasögu, heim-
speki og tungumál. Hún á í
fórum sínum nokkrar heim-
spekiritgerðir, talar fimm
tungumál og er vart komin
af tvítugs aidri. Elisabet er
náskyld franska greifanum
Kopf, en það er einn af auð-
ugustu milljónamæringum
Frakklands í dag. Þessi
greifafrænka er þó bláfátæk
og þolir súrt og sætt með íá-
tækum. íslenzkum listmálara
í þeirra lífsstríði. Franslú
greifinn fékk þó samvizkubit
nýlega gagnvart þessari
frænku sinni og gaukaði að
henni sporbíl. En þau eiga
stundum ekki fyrir benzíni á
bílinn.
Guðmundur Karl segist
vera fígúratívur málari og
dregur skýrar línur milii
abstraktlistar og fígúrativ-
isma.
Hann hefur drukkið í sig
ítalska erfð gamalla meistara
og abstraktlist hefur fallið í
skuggann fyrir þeirri reynslu.
Aðalkennari hans í Flórenz
er Primo Conti, en hann er
einn af frægustu portrait-
málurum ítala í dag.
— Góð abstraktmálverk eru
þó til í heiminum segir hann,
en telur islenzka ávexti i
þeirri listgrein heldur lítil-
fjörlega og lítið til að státa
af hér á landi. íslenzka hst-
gagnrýni telur hann ofur-
selda gagnrýnislausu viðnorfi
til abstraktlistar.
Guðmundur Karl sýndi
okkur málverk af uppstilling-
um i gömlum stíl og ávexti
í skál og fleira í þeim dúr.
Hér er málverk af uppstillingu frá skólaárum Guðmundar ^
Karls í Flórenz og er unnin veturinn 1961 (Ljm. Þjóðv. A.K.)
Þá hefur hann unnið að por-
trait-myndum hér í sumar og
sýndi okkur eina ófullgerða
mynd af manni í yogastsll-
ingum og var maðurinn i
fötum frá ÍJltíma. Fyrir-
myndin er víst dulspeking-
ur. Við héldum fyrst, að
þetta væri Sigvaldi á Al-
þýðublaðinu. En þetta er víst
Zóphónías Pétursson hjá
Tryggingastofnun ríkisins.
Margir útlendingar gtunda
listnám í rikisskólanum í
Flórenz og eru nemendur að-
allega frá Austurlöndum.
Sérstaklega eru áberandi ung-
ir listnemar frá Arabiu, Pers-
íu, Grikklandi og jafnvel
Japan. Guðmundur Karl seg-
ir að arabískir stúdentar fái
ríkulegustu styrkina frá hinu
opinbera. Þeir fá allt að
þrjátíu þúsund krónur á
mánuði í styrki og berast
mikið á í borginni. íslenzka
ríkið er heldur lúsarlegt í
þeirra augum með fjögur
þúsund krónur á mánuði.
Þau halda sem sagt suður á
bóginn með heldur létta
pyngju. — g.m.