Þjóðviljinn - 10.10.1963, Blaðsíða 7

Fimmtudasur XO. október 1963
ÞIOÐVIUINN
StÐA 7
HANN „RETTIR ÞA AF
//
■ Hans líkar eru ekki á hverju strái. Lík-
lega eru ekki þeir skipstjómarmenn hérlend-
ir að þeir rati ekki til hans. Þeir fara nefni-
lega til hans þegar þeir þurfa að láta „rétta
sig af“ því það er ekki gott að skipstjórnar-
menn séu ruglaðir og áttavilltir.
A eina gömlu verbúðina við
Reykjavíkurhöfn stendur letrað
stórum stöfum: Konráð Gísla-
son. Kompásaviðgerðir. Þang-
að lagði ég nýlega leið mína
þótt ég sé aðeins vessell land-
krabbi.
— Hvað er þér á höndum,
um hvað ætlarðu að tala við
mig? spyr Konráð. Ég vil ekki
neitt.....
— Viltu ekki neitt hvað!
Ég ætla aðeins að tala við þig
um lífið, tilveruna og komp-
ásana.
— Já, ég get talað við þig
um það, en ekki......
— Ekki hvað! Við ætlum ið
Jakobína
Sigurðardóttir:
Kveðja
til Þuru frá Garði
Á laufblaði einnar lilju
lagði hún út á Rín,
kvik eins og kátur geisli,
kankvísa stakan þín.
Farkostur furðulegur
flaut þegar stærri gnoð
stormhrakin steytti á
skerjum,
stjómlaus með fellda voð.
Skammdegisskuggar herja,
skarið á kveiknum dvín,
kvikar þá kátur geisli,
kveður við stakan þín.
Syngur á suðurglugga,
svífandi létt og kát.
Ömurleikinn er óðar
orðinn heimaskítsmát.
Glitrandi í geði döpru
geislar bregða á leik.
Endast mun lengur en
ljósið
loginn á slíkum kveik.
Stúrin stend ég í fjöru.
Ströndinni frá þig ber
á laufblaði einnar lilju.
Mig langar að fylg’ja þér
eitthvað á leið. Því ósagt
var ýmislegt, systir góð.
Lengra frá landi ber þig
liljublaðsferjan hljóð.
Vík er á milli vina —
En vængjaða stakan þín
á laufblaði einnar lilju
leikur sér enn um Rín.
Hlær úr hugunum myrkur,
hrakfaraspár og vol.
Glæðir hugrekki og hlýju,
hamingjuvonir og þol. —
Á laufblaði einnar lilju,
lengi mun fara um Rín,
kvik eins og kátur geisli.
kankvísa stakan hín.
(Birt i Verkamanninum
4. október s.l.).
tala um lífið — hvenær byrj-
aði það hjá þér, hvenær og
hvar ertu fæddur?
— Það gerðist í Hafnarfirði
10. október 1903.
— Var gaman í Hafnarfirði
þá, — gekkstu þar í skóla?
— Það var ágætt að vera í
Hafnarfirði þá. Ég var þar í
bamaskóla og í Flensborg.
Ögmundur Sigurðsson var þá
skólastjóri.
— Hvað vannstu sem ung-
lingur?
— Ég vann í frystihúsi hjá
Ingólfi Flygenring. Þá var tek-
inn ís — ræktaður ís — í tjörn
við frystihúsið, en vitanlega
ekki nema á sumrin.
Svo fór ég til sjós, á Nönnu,
með Guðmundi Magnússyni,
pabba Guðmundar f. Það var
fínasti maður — og það var
Guðmundur sonur hans raun-
ar líka þangað til hann komst
í pólitíkina hjá Stebba Jó. Ég
var kokkur hjá Guðmundi eitt
eða tvö sumur — og þá urðu
karlamir svo horaðir að það
heyrðist á mæli þeirra í sím-
anum frá Keflavik til Hafnar-
fjarðar! Svo tók Guðmundur
mig sem háseta þegar ég tófc
lokapróf úr Flensborg.
— Svo fór ég á Gylfa, með
Hafsteini Bergþórssyni. Hann
var eini togaraskipstjórinn
sem tók unglinga. Hann hafði
alltaf 3-4 unglinga með sér.
Þama lærðum við vinnubrögð
og reglusemí. Hann var strang-
ur nokkuð. en góður gagnvart
mönnum sínum. Ég var hepp-
inn að lenda hjá góðum mönn-
Konráð Gislsson
kompásasmiður
sextugur
um. Ég er á því að ef margir
togaraskipstjórar hefðu naft
sama sið og Hafsteinn væri
nógur mannafli á togurunum
í dag.
Áður en ég var á Gylfa
hafði ég raunar verið á ensk-
um togara, frá Hull, með lóni
Hanssyni. Eftir að ég var á
Gylfa fór ég á þýzkan togara,
frá Cuxhaven, var þar heilan
vetur og fram á sumar, en
veiktist þá og kom heim síð-
sumars og var settur í sótt-
vamarhúsið.
— Hvernig fannst þér að
vera með þessum ,,þjóðum“?
— Það var ágætt að vera
hjá Bretagreyunum, og lfka
gott hjá Þjóðverjunum — en
fremur fannst mér Þjóðverj-
arnir þó leiðinlegt fólk. Skip-
stjórinn þar var með bölvuð
merkilegheit við hásetana.
Meðan ég var í Farsóttar-
húsinu skrifaði ég skólastjóra
Stýrimannaskólans um það
hvort ég kæmist ekki í skól-
ann þótt ég gæti ekki byrjað
fyrr en 10. október. Ég fékk
aldrei neitt svar. Niðurstaðan
varð því sú að ég las utan-
skóla um veturinn og tók próf
um vorið — fiskimannapróf
vitanlega; það varð svo að
vera. því mig vantaði siglinga-
tímann á farskipi, en á 5,Foss-
SULTUR
Eitt alvarlegasta vandamál
samtíðarinnar er, að um tveir
þriðju hlutar mannkynsins
svelta. Því eru nú margar af
stofnunum SÞ farnar að
kanna þetta og reyna að bæta
úr ástandinu. Að þessu hefur
nú verið unnið í nokkur ár. 1
fyrstunni gekk allt á aftur-
fótunum, en nú er kominn
skriður á málið, og standa
vonir til að einhvcr bót fá-
ist.
Það sem hér er átt við er
ekki tómleikatilfinningin, sem
við fáum fyrir máltíðir, heldur
hinn eini sanni sultur — þ. e.
sjúkdómur, sem stafar af of
litlum eða einhliða mat.
Hvar svelta
menn?
I Evrópu og öðrum háþró-
uðum heimsálfum þekkist fyr-
irbrigðið sultur varla. En þeg-
ar farið er að kanna ástandið
í hinum þéttbýlli löndum
horfir málið öðru vísi við.
Þessi lönd liggja flest í
hitabeltinu eða tempraða
beltinu. Fólksfjöldi jarðar
eykst, og hraðar með hverju
ári sem líður. Fólksfjölgunin
er einmitt mest í umræddum
löndum.
Fólksfjölgunin í heiminum
nemur um 1,7% á ári. En á
Indlandi t.d., þar sem flestallir
svelta, fjölgar fólkinum um
2% á ári, í Kína um 2,5% og
í Columbíu, Ceylon og Malaja
um 3,5%. Fólkið í vanþróuðu
löndunum er tiltölulega, verst
sett efnahagslega. T.d. er í-
búatala Suður-Ameríku 7,04%
af íbúafjölda jarðar, en þess-
ar þjóðir fá bara 4,7% af
heimsframleiðslunni. Sömu
tölur fyrir Austurlönd nær
eru 4,51% og 1,8%, fyrir Af-
ríku 7,1% og 2,2%, fyrir
Austurlönd fjær 52,41% og
12,3%, fyrir Norður-Ame-
ríku 6,79% og 39,8% og fyrir
Evrópu (+’ Sovétrfkin) 21,94
% og 37,7%. Ekki þarf að
íhuga lengi þessar tölur til
þess að sjá hve slæmt ástand-
ið er. Nú er kannske einhver,
sem heldur að ástandið fari
batnandi —, að bilið milli ríku
og fátæku landanna minnki,
og gæðin dreifist jafnar. En
þvi fer fjarri. Þvert á móti
eru allar lákur til þess, að
munurinn aúkist með ári
hverju, ef ekkert verður gert
til þess að stöðva þessa öfug-
þróun.
Fólksfjölgunin
Margar ástæður eru til þess,
að fólkinu fjölgar svona ört.
íbúatala Evrópu óx úr 180
milljónum í 400 milljónir á
einni öld, 1800 til 1900, en
það var fyrst og fremst út-
rýmingu sjúkdóma að þakka.
Sama má segja um þróunar-
löndin í dag. Sumir álita að
lausn vandamálsins sé tak-
mörkun barneigna. En það er
Frafhald á 10. siðu.
ana“ var helzt ekki hægt að
koma nema maður væri undan
einhverjum sem átti mikið af
hlutabréfum.
Eftir prófið í Stýrimanna-
skólanum fór ég um tíma á
Gylfa, en hætti þar þegar nýr
skipstjóri tók við honum og
fór þá á Surprise, til Sigurjóns
Einarssonar. — En hvenær
komu kompásamir til sögunn-
ar?
— Eftir að ég fór að vinna
aftur fór ég að fá kvalir þeg-
ar ég þreyttist. Læknamir
héldu helzt að það væri að
mér tóbakseitnm, þangað tilað
fór að blæða — þá uppgötv-
uðu þeir að ég væri með maga-
sár. Þetta varð til þess að mér
datt í hug að læra kompása-
viðgerðir. Loftskeytamaðurinn,
Siggi Bjömsson, og ég skrifuð-
um 3 fyrirtækjum í Englandi.
Eina fyrirtækjð sem svaraði
mér var Gillie gamli, og hjá
honum lærði ég og við það
fyrirtæki hef ég skipt síðan.
— Það hefur hvergi verið
hægt að læra þetta hér heima?
— Nei. En ég fékk að vera
á verkstæðinn hjá GiHie gamla
og læra verkið þar — en ág
mátti ekki vera í skóla af því
ég var útlendingur og ekki
helcjur taka próf, það mátti ég
ekki fá því það veitti atvinnu-
réttindi í Bretlandi, — en karl-
inn lét mig sarnt læra allt sem
þurfti við þetta.
— Og hvenær hófstu svo
kompásaviðgerðir?
— Það eru liðin 35 ár í
haust, ég kom upp 28. nóvem-
ber 1928.
— Og það hefur ekki staðiö
á að nóg væri að gera.
— Þegar ég kom upp fór ég
í einfeldni minni í stjómarráð-
ið með meðmælabréf frá Gillie
og ætlaði að fá rðiiindi til að
leiðrétta kompása. Tryggvi Þór-
hallsson var þá atvinnumála-
ráðherra og Vlgfús Einarsson
skrifstofustjóri hans. Þeir
sendu bréfið frá Gillie til Páls
Halldórsson skólastjóra Btýri-
mannaskólans. Páll svaraði því
að það stæði hvergi í bréfinu
að ég kynni þetta! Það byrjaði
þvi ekki efnilega! En þá stðpp-
uðu í mig stálinu þeir Magni
lipri og Axel Túliníus svo ég
sendi skeyti til Gillie, sem
skrifaði þegar til baka að ég
kynni þetta starf.
En það var ekki sopið kálið
þótt í ausuna væri komið, þvi
nú uppgötvuðu þeir í stjómar-
ráðinu að þeir gætu hvorki
leyft mér þetta né bannað, því
það væri engin reglugerð, hvað
þá stafkrókur í islenzkum lög-
um til um þetta starf! Aftur
stöppuðu sömu menn í mig
stálinu og ráku mig til Morg-
unblaðsins til að auglýsa að ég
væri tekinn til starfa við
kompásaviðgerðir!
— Og hvar hafðirðu bæki-
stöð?
— Bækistöð hafði ég í kjall-
ara á Hverfisgötu 99 hjá móð-
urbróður mínum. Auðvitað var
ég félaus til að byrja þetta, en
móðursystir mín og Sigurjón
Einarsson skipstjóri lánuðu
mér peninga og Gillie gamli
lánaði mér verkfæri upp á
greiðslu þegar ég væri búinn
að vinna svo mikið inn að ég
gæti borgað. Ég hef alltaf skipt
við fyrirtæki hans síðan og
alltaf fengið lánað eftir hörf-
um.
GiIIie gamii sagði við m!g
þegar ég fór frá honum: Hugs-
aðu ekki um að verða ríkur,
en gcrðu vel, — þá muntu
kr t 'ast vel af.
— Gerði hér enginn við
kompása áður?
— Páll Halldórsson hafði
það með Stýrimannaskólanum
að leiðrétta kompása. Ég hafði
lofað þvi í Englandi að halda
mig við taxta. Gillie var í al-
þjóðasamtökum kompásasmíða
og lét mig lofa því að halda
taxtann, sagði að hann gæti
eijki kennt mér ef ég gerðist
svo taxtabrjótur á eftir. Páll
leiðrétti togara (þ.e. kompás-
inn) fyrir 35 krónur, en ég
samkvæmt taxtanum fyrir 55
krónur. Ekki get ég sagt að
menn sneiddu beinlínis hjá
mér þess vegna, — en eKki
flýtti þetta fyrir viðskiptum
við mig.
— Hvað var fyrsta skipið
sem þú leiðréttir?
— Fyrsta skipið var Ár-
mann frá Akranesi og bað
næsta togarinn Surprise. Þá
stóð Sigurjón Einarsson við
hliðina á mér og studdi mig
taugaveiklaðan.
— Taugaveiklaðan?
— Já, auðvitað var ég
,,pikkandi nervös'* að leiðrétta
fyrsta togarann. Eftir þetta
fóru fleiri að koma, aðallega
mótorhátar fyrst, en svo fór
það að spyrjast að ég gæti
gert þetta, og þá fór vinnan
að aukast. Síðan hef ég alltaf
haft eitthvað að gera.
— Eittihvað? — Hefur þetta
ekki verið ónæðissamt starf?
— Jú, það var ónæðissamt
starf. Það var segin saga að
ef maður hafði ákveðið að
gera eitthvað þá var hringt, —
þótt það hefði ekkert verið að
gera lengi! 1 þá daga var
hringt á öllum tímum sólar-
hringsins, það er orðið miklu
skaplegra núna.
En það er engin andskot.
þjónusta að vera með svona
fyrirtæki lokað. Það á að vera
til staðar nokkumveginn þeg-
ar menn þurfa á að halda. Það
er ekki hægt að loka á föstu-
degi og segja: Ég opna ekki
aftur fyrr en á mánudegi! Þó
finnst mér það lágmark, að
þeir sem' þurfa að láta gera
Konráð Gíslason
eitthvað á laugardegi láti vita
það a.m.k. fyrir hádegi þann
dag.
— Og hvemig hefur þetta
gengið?
— Þetta hefur gengið stór-
slysalítið. Ég hef verið hepp-
inn að gera nokkumveginn
rétt Ég þakka það sjómönnun-
um. Þeir hafa alltaf gefið
greinargóða „sjúkdómslýsinguK
á kompásum sínum, þeir hafa
sagt hvað væri að hverju isinni
svo maður hefur getað fundið
út hvemig það yrði bezt lag-
að.
— Hvað hefur verið ánægju-
legast í þessu langa starfi?
— Aðalánægjuefnið hefur
verið þegar tekizt hefur vel að
leysa erfið viðfangsefni.
— Nú er ekkert félag komp-
ásasmiða til hér á landi — en
þú hefur verið í samtökum
farmanna?
— Já, ég var lengi í Skip-
stjóra- og stýrimannafélagi
Reykjavíkur, áður en það gefck
sem heild í ölduna.
— Já, og ég man svo langt
að þú varst i stjóm Farmanna-
sambandsins. V
— Já, ég var víst f stjóm
þess fyrstu tíu ár þess. — Og
svo hef ég frá upphafi verið
vinur og styrktarmaður Þjóð-
viljans — og er stoltur af því.
Mér þykir vænt um hann.
I nafni Þjóðviljans þakka ég
Konráð vináttuna og stuðning-
inn og óska honum allra heilla
á sextugsafmælinu.
Það er því miður fyrir hina
óteljandi vini Konráðs Gísla-
sonar kompásasmiðs, alveg til-
gangslaust að fara heim til
hans í dag til að kreista á hon-
um hendina, því hann er far-
inn af landi burt. Þeir verða
að geyma það þangað tiLhann
kemur heim aftur.
J. B.
,Fl6nið‘ frumsýnt
í gærkvöld
I gærkvöld var frumsýning í Þjóðleikhúsinu á lcikritinu „Flón-
inu“ eftir franska skáldið Marcel Achard. Þýðinguna gerði Erna
Geirdal, en Ielkstjóri er Lárus Pálsson. — A myndinni sjást þrír
af aðalleikendunum í „Flóninú1: Ævar Kvaran, Kristbjörg Kjeld
og Bessl Bjamason, ,
i