Þjóðviljinn - 12.10.1963, Blaðsíða 5

Laugardagur 12, október 1963
ÞldÐVILTINN
SlÐA 5
Ludwig Erhard
Harold Macmillan
Spádómar eru alltaf var-
hugaverðir, en óhætt er að
gera ráð fyrir því að síðar
meir verði talið að eftirstríðs-
tímabilinu í sögu Vestur-
Evrópu hafi lokið þessa haust-
daga sem nú eru að líða. Á
sömu vikunni láta tveir aldur-
hnignir íhaldsforingjar af hendi
stjórnartaumana í öflugustu
ríkjum álfunnar, og þótt látið
sé heita svo að ellihrumlciki
bindi endi á kanslaradóm Ad-
enauers og þvagteppa felli
Macmillan úr forsætisráð-
herrastól, vita allir að þeir
láta af völdum tilneyddir sök-
um þess að fylgismenn þeirra
telja forustuskipti nauðsynieg
til að bjarga flokkunum sem
i hlut eiga frá stóráföllum.
Stefna beggja í hinum veiga-
mestu málum hefur beðið skip-
brot og þar á ofan bætast
hneyksli á æðstu stöðum, bæði
í London og Bonn. Hvort-
tveggja veldur því að báðir
gömlu mennirnir hljóta að líta
á brottför sína úr embætti sem
mesta stjórnmálaósigur <5em
þeir hafa nokkru sinni beðið.
Konrad Adenauer, sem stjórn-
að hefur Vestur-Þýzkalandi
samfleytt frá því ríkið var
stofnað fyrir fimmtán árum,
verður að sætta sig við að af-
henda stjórnartaumana þeim
samstarfsmanna sinna sem
hann sízt ann upphefðar og
frama. Harold Macmilian skil-
ur þanraig við Ihaldsflokkinn
brezka að fyrirsjáanlegt þykir
að nafni hans Wilson. nýbak-
nður foringi Verkamanna-
SIGRADIR MENN KVEDJA
flokksins, verði seztur að í for-
sætisráðherrabústaðnum við
Downing Street áður en næsta
ár er á enda.
Vissulega getur Adenauer
stært sig af að hann hafi
aldrei tapað kosningum, en
engu að síður hverfur hann
af stjómmálasviðinu sigraður
maður. Utanrikisstefna hans er
í rúst og ofmetnaður hans og
ódrengileg framkoma gagnvart
stjómmálaandstæðingum, sem
lengi vel færðu honum hvem
sigurinn á fætur öðrum, sviptu
hann fyrir réttu ári áhrifa-
valdi í innanlandsmálum. Frá
öndverðu var það stefna Ad-
enauers að tengja Þýzkaland
Frakklandi svo nánum böndum
að ófriður milli þessara erfða-
fjenda væri útilokaður, en eyða
afleiðingum ósigurs Hitlers-
Þýzkalands í austri með fuli-
tingi Bandaríkjanna. Um skeið
veittist honum auðvelt að sam-
ræma þessi tvö markmið, en
upp á síðkastið hafa þau rek-
izt æ harkalegar á. Gereyðing-
arjafnvægið milli Bandaríkj-
anna og Sovétrfkjanna hefur
gert að engu draum þeirra vin-
anna Adenauers og Dullesar
heitins um að beita hemaðar-
mætti A-bandalagsins til að
breyta ríkisskipan og þjóðfé-
lagsháttum á svæðinu frá Sax-
elfi til landamæra Sovétríkj-
anna. Það kemur æ betur í
ljós að markmið núverandi
stjómar í Washington er þvert
á móti að draga úr hættunni
á árekstrum við Sovétríkin,
meðal annars með samningum
sem fela í sér óbreytt ástand
í Mið-Evrópu um fyrirsjáan-
lega framtið. „Ég þoli ekki
lengur þennan viðurstyggilega
þvætting um að draga úr við-
sjám,“ varð Adenauer að orði
í kveðjuveizlu sem hann hélt
ritstjórum og biaðaútgefendum
fyrra miðvikudag.
Rlofningurinn í A-bandalag-
inu milli Bandarikjanna og
Frakklands gerði það að verk-
um að áhrif Adenauers i
Washington þverruðu að sama
skapi og hann vingaðist við
de Gaulle. Lágmarki náðu þau
í sumar, þegar þýzki kanslar-
inn var á báðum áttum hvort
hann ætti að fylgja Kennedy
og undirrita samninginn um
stöðvun kjamorkutilrauna eða
slást í för með de GauUe og
virða samninginn einskis. Tví-
vegis ákvað Adenauer að hafna
undirritun, en í bæði skiptin
fengu yngri samstarfsmenn
hans talið honum hughvarí.
Klofningurinn í Kristiiega
demókrataflokknum út af ut-
anríkismálum er athyglisverð-
asta stjórnmálafyrirbærið sem
gætt hefur í Vestur-Þýzka-
landi síðustu stjómardaga Ad-
enauers. Bæði innan ríkis-
stjómarinnar og utan skiptast
flokksmenn í andstæðar fyik-
ingar eftir því hvort þeir meta
meira bandalagið við Frakk-
land eða Bandaríkin. Franz
Josef Strauss, sem varð að
láta af embætti landvamaráð-
herra fyrir forustu í aðför
þeirra Adenauers að vikuritinu
Der Spiegel í fyrra haust, ein-
beitir sér nú að því að komast
tii vegs í Bonn á ný með þv"
að notfæra sér forustuna fyrir
kristilega flokknum í Qajem.
Hann og von Brentano, fyrr-
verandi utanríkisráðherra, veita
forustu þeim armi flokksins
sem fyrir hvem mun vill halda
óbreyttri stefnu gagnvart Aus.t-
ur-Þýzkalandi og öðrum ríkj-
um Austur-Evrópu, jafnvel
þótt það kosti að standa með
de Gaullé gegn Bandaríkjunum
í A-bandalaginu. Viðnámið
gegn þessum eftirlegukindum
kalda stríðsins hefur hingað
til einkum mætt á Schröder
utanríkisráðherra, en talið er
víst að Erhard, sem taka á við
kanslaraembættinu á miðviku-
daginn, sé sama sinnis.
Til þessa hefur Erhard forð-
azt að láta nokkuð uppi um
breytingar sem hann fyrirhug-
ar á ríkisstjóminni og stefnu
hennar. Krónprinsinn sem Ad-
enauer reyndi árum saman að
ráða pólitískt af dögum hefur
lært varíæmi í hörðum skóla.
Allur ferill Erhards hingað til,
ekki sízt viðbrögð hans síðast-
liðinn vetur þegar de Gaulle
útilokaði Bretland frá aðild að
ERLEND
TÍÐINDI
EBE, bendir til að hann láti
samstarfið við Bandaríkin
ganga fyrir bandalaginu við
Frakkland hvenær sem á reyn-
ir. Varla getur hjá því farið
að átök innan Kristilega demó-
krataflokksins fari harðnandi.
Bæði veldur því ágreiningur
um utanríkisstefnuna og ekki
þó síður almennt álit að Er-
hard sé bráðabirgðakanslarí.
Yngri menn eins og Strauss,
Schröder, von Brentano og
Dufhues, framkvæmdastjóri
flokksins, keppa um að taka
við flokksforustunni af honum
þegar þar að kemur. Þingkosn-
ingar eiga að fara fram í V-
Þýzkalandi 1965, og sósffll-
demókratar gera sér vonir um
IBretlandi spyrja menn vart
lengur hvor stóru flokkanna
sigri í kosningunum sem fara
eiga fram fyrir næsta haust,
heldur hvenær að því komi að
Verkamannaflokkurinn taki v;ð
stjóm. Mánuðum saman hafa
úrslit skoðanakannana og auka-
kosninga bent til að Verka-
mannaflokkurinn sigri með allt
að 200 þingsæta meirihiuta
þegar Bretar ganga að kjör-
borðinu. Ekki er nema rúmt
misseri liðið síðan Harold Wil-
son tók við forustu Verka-
mannaflokksins, en meirihluti
landa haps Htur nú þegar á
hann sem tilvonandi forsætis-
ráðherra að kosningum aí-
stöðnum. 1 forustuliði íhaids-
manna er ekki lengur rætt um
það hvort flokknum auðnist að
halda meirihluta á þingi, heid-
ur hvort tök séu é að afstýra
að fyrirsjáanlegur ósigur verði
svo stórkostlegur að jafngiídi
hruni. Vemlegur hluti þing-
flokksins krafðist þess fyrir
nokkrum mánuðum að Mac-
millan léti af stjómarforustu
og flokksleiðtogastarfi þegar í
stað, svo að nýjum manni
gæfist tækifæri til að bjarga
Ihaldsflokknum úr ógöngum.
„ITvað sem á dundi var ég
fl staðráðinn í að láta ekki
tvær mellur fella ríkisstjóm
hennar hátignar,‘f sagði Mac-
millan í sjónvarpsviðtali i
sumar eftir að mesti gaura-
gangurinn út af kvennafari
Profumo landvarnaráðherra
Konrad Adenauer
Butler
að þegar þær eru afstaðnar
komi það í fyrsta skipti í
þeirra hlut að mynda ríkis-
stjórn. Frjálsir demókratar,
sem nú ríða baggamuninn á
þingi milli stóru flokkanna,
breyttu nýlega um stefnu.
Hingað til hafa þeir hafnað
samstarfi við sósíaldemókrata,
en nú hefur flokkurinn ákveð-
ið að styðja þann flokkinn til
stjórnarmyndunar sem fleiri
þingmenn fær, hvort sem það
eru kristilegir demókratar eða
sósíaldemókratar. Síðan í kosn-
ingunum 1961 hafa kristilegir
242 þingsæti í Bonn en sósíal-
demókratar 190.
hans var liðinn hjá. Harðnað-
ur blöðruhálskirtill bjargar
honuV nú frá að falla á þessu
hneykslismáli, en hógværlega
orðuð skýrsla Dennings yfir-
dómara er í raun ogveruharð-
ur áfellisdómur yfir stjómar-
forustu Macmillans. Áður beið
stjóm hans herfilegan ósigur
á alþjóðavettvangi, þegar um-
sókn hennar um aðild Bret-
lands að EBE var vísað á bug.
Ástæðan til umsóknarinnar var
stöðnun í atvinnulífi Bretlands;
með tilheyrandi gjaldeyris-
vandræðum og atvinnuleysi.
Nýafstaðið flokksþing Verka-
mannaflokksins gerði það meg-
inatriði í kosningastefnuskrá
hans að ráða bót á ófremdar-
ástandinu, sem íhaldsstjómin
skilur eftir, með mannsaldurs-
langri áætlun um sókn til
bættra lífskjara, aukinnar
menningar og útrýmingar
stéttamunar. Þetta hyggst
flokkurinn framkvæma með
því að hagnýta vísindi og
nýjustu tækni til hins ýtrasta
í þágu þjóðarheildarinnar og
ryðja úr vegi eínkahagsmunum
sem eru hemill á hagvöxt eða
skaða á annan hátt almanna
heill.
Erfitt mun reynast fyrir nýja
íhaldsforingjann, hvort sem
hann heitir Butler, Hailsham,
Maudling, Heath eða eitthvað
annað, að reisa flokkinn við á
þeim skamma tíma sem nú er
til kosninga. Ihaldsmenn kjósa
ekki foringja sinn, heldur ræð-
ur fámenn forustukiíka hver
teljast skuli njóta trausts
þorra þingflokksins. Af þeim
sem nú koma til greina er
Butler líklegastur til að verða
eftirmaður Macmillans. Verði
hann fyrir valinu er sýnt að
tjaldað er til einnar nætur.
Butler er litlu yngri en Mac-
millan og var helzti keppi-
nautur hans um flokksforust-
una eftir Súezófarir Edens.
Geri máttaryöld Ihaldsflokks-
ins hann nú að eftirmanni
Macmillans, merkir það að þau
ala enga von lengur um sigur
í kosningunum sem framundan
eru, en treysta Butler bezt til
að halda flokknum saman
þangað til úrslit fást í bar-
áttu yngri mannanna um völd-
in.
M. T. ó.
Rafvirkjameistarar
BUSCH-JAEGER-efni af öllum gerðum komið, bæði inn-
fellt og utanáliggjandi. Einnig DURO-rofar og tenglar, í
brúnum og hvítum lit.
SENDIÐ PANTANIR SEM FYRST.
ELECTRIC h/f.
Túngötu 6. — Simi 15355.
Sendisveinn
óskast strax.
Afgreiðsia Þjóðviljans
Sími 17 500
Bifreiðaleigan HJÓL H