Þjóðviljinn - 13.10.1963, Blaðsíða 3

Sunnudagur 13. október 1963
ÞlðÐVIUINN
SlÐA 3

BARATTAN FYRIR PRENTFRELSI
I
Prentfrelsið eru dýr-
mæt réttindi, varðveitt í
stjórnarskránni. En að
raunveruleíka fyrir al-
þýðuna verður það fyrst
með fómum hennar sjálfr-
ar.
Fyrir auðvaldið er
prentfrelsið mjög þægi-
legt. Það slær tvær flug-
ur í einu höggi: Annars-
vegar blekkir það fólkið
með ósannindum blaða
sinna, — hinsvegar græð-
ir það fé á að forheimska
fólk með blaðaútgáfu
sinni. „Morgunblaðið" er
ALÞYDUNNAR
Og Þjóðviljinn má held-
stóru dagblöð verklýðs-
hreyfingarinnar, t.d. á
Norðurlöndum, eru rekin
imdan þunga dýrtíðar- |
innar og efnahagsörðug- |k
Lífsbarátta Þjóð- j
viljans er snar þáttur í I
lífsbaráttu íslenzkrar al- |
únista eða sósíaldemó- le-ika.
krata er að ræða.
Sósíalistaflokkurinn hef-
með tapi og hafa þó ur nú haldið Þjóðviljan- Þýðu s'jálfrar,
sósíaldemókrataflokkarnir um úti í 25 ár og Komm- Baráttan fyrir
sem eiga þau, yfir 40% at- únistaflokkurinn áður í
kvæða hjá þjóðinni. — En
auðvaldið heldur auglýs-
ingunum fyTst og fremst
að sínum blöðum. — Verk-
lýðsfélögin á Norðurlönd-
um leggja fram stórfé til
útgáfu
blaða og kosninga verk
ekki aðeins „Árvakri“, lýðsflokkanna. —■ Hinn góðum íslending að Þjóð-
heldur og auðmannastétt- voldugi brezki verklýðs- viljinn geti haldið áfram
geysfhagleg flokkur, sem býst við að
Þjóðviljans er baráttan ^
2 ár, til þess að tryggjja fjrrir raunverulegra prent- |
íslenzkum verkalýð ör- frelsi íslenzkrar alþýðu.
uggan málsvara í baráttu
hans og þjóðinni ótrautt
málgagn í frelsisbaróttu
hennar. Það er lífsnauð-
syn hverjum laimþega og
íTvni
„em
geit“, sem mjólkar henni ná meirihluta þjóðarinnar
bæði auð og atkvæði.
við næstu kosningar, hef-
að koma út sem dagblað.
Heldur Sósíalistaflokkur-
inn þá áfram sjálfur?
spyrja sumir. — Auðvit-
að!! Sósíalistaf lokkurinn
ins stöðug fóm, — dagleg því alstaðar hörð barátt- verður ekki lagður nið-
an, sem verklýðurinn ur, heldur efldur, — hvað
verður að heyja fyrir til- sem einhverjir angurgap- sinni fyrr.
veru blaða sinna, jafnt ar kunna að þvaðra í
En fyrir alþýðuna er ur ekki efni á að gefa út
framkvæmd prentfrelsis- eigið dagblað. — Það er
Sameinizt um að tryggja J
útgáfu Þjóðviljans!
Bláfátæk alþýða hóf þá |
útgáfu og tryggði hana k
með fórnum sínum, er J
erfiðast var. Sú alþýða J
sem nú er bjargálna fyrir ^
baráttu Þjóðviljans og |
Sósíalistaflokksins, má J
ekki láta það henda sig ®
að bogna undan erfiðleik- b
imum, þótt miklir séu, ‘

barátta fyrir lífi blaðs-
ins, eins og vinnan er
dagleg barótta fyrir lífi
Þörfin fyrir Þjóðviljann ^
er líka brýnni en nokkru |

verkamannsins. Öll hin hvort um flokka komm- „Frjálsri þjóð“.
Einar Olgéirsson. ^
Rýmingarsala
vegna breytínga
Amerískur undirfatnaður
20-50% afsláttur
M.a. Nylondundirkjólar
verð: kr. 98.—
S P A R I Ð — Kaupið jólagjafimar
nú þegar.
MARKAÐURINN
Hafnarstrætí 11.
Aldarafmæli Bjarna frá Vogi
1 dag er liðin rétt öld frá
fæðingu Bjama Jónssonar frá
Vogi sem var miMlhæfur
stjómmálaleiðtogi og forustu-
maður í sjálfstæðísibaráttu ls-
lendinga á fyrstu áratugum
þessarar aldar. Bjami fæddist
í Miðmörk undir Eyjafjöllum.
Hann lauk stúdentsprófi 1888
og kandídatsprófi í málfræði
við Hafnarháskóla 1894. Hann
var kennari í lærða skólanum í
Reykjavík 1895—1904, rit-
stjóri ..Ingólfs“ 1903—1904,
samverkamaður Skúla Thor-
oddsens við ,,Þjóðviljann“
um skeið, viðsfkiptaráðunautur
landsins 1909—1913, en eftir
það var hann dósent í latínu
og grísku við háskólann.
Bjami var þingmaður Dala-
manna 1909—1926. Hann lézt
18. júlí 1926.
Auk þjóðmálastarfa sinna
var Bjarni Jónsson frá Vogi
áhugamaður um mörg mál,
einkanlega menningarinál og
bókmenntir; hann var sjálfur
mikilvirkur rithöfundur, frum-
samdi, orti og þýddi; og á
þingi reyndist hann rithöfund-
um mikil hjálparhella. En við-
kunnastur varð hann fyrir
eldheita forustu sína í sjálf-
stæðisbaráttunni sem einn af
leiðtogum Landvarnarmanna.
Hann var einn af forustu-
mönnum á Þingvallafundinum
fræga 1907, og þegar samn-
ingar þeir hófust í Kaupmanna-
höfn sem lauk með uppkast-
inu alræmda dvaldist Bjami í
Höfn og hafði náið samband
við Skúla Thoroddsen sem
einn nefndarmanna snerist
gegn uppkastinu. Þegar þau
málalok voru ljós sendi Bjami
heim hið fræga skeyti sitt:
„Upp með fánann. Ótíðindi“
og síðan barðist hann undir
þeim fána gegn uppkastinu og
sinnti engu öðru verfkefni sum-
arið 1908. Atti hann kappi við
uppkastsmenn, einkanlega
Hannes Hafstein ráðherra, á
fjölmörgum fundum víða um
land, og komst Benedikt
Sveinsson síðar svo að orði
nm þá viðureign: „Lét Bjarni
Bjarni Jónsson. frá Vogi
hvergi deigan 9íga, hafði og
ömgga samherja á sumum
fundum, einkum sunnanlands.
Urslit kosninganna bám vitni
hverjum betur sóttist." Sjálf-
ur bauð (Bjami sig fram í Döl-
um og sigraðí í erfiðri kosn-
ingabaráttu með miklum at-
kvæðamun fyrrverandi flokks-
bróður sinn Jón Jensson; var
hann ávallt síðan fulltrúi Dala-
manna á þingi meðan líf ent-
ist. Kosningabaráttan 1908 var
einhver hin eftirminnilegasta
og afdrifaríkasta sem háð hef-
ur verið á íslandi og henni
lauk sem kunnugt er með al-^
gemm sigri Skúla Thorodd-
sens, Bjarna frá Vogi og fé-
laga þeirra; þar reis Bjami
hæst í stjórnmálabaráttu sinni
og ávann sér frægð sem lengi
mun endast.
Hér em ekki tök á að gera
grein fyrir hinum fjölþættu
störfum Bjama frá Vogi. Ævi-
saga hans eftir Benedikt
Sveinsson bírtist í Andvara
1927, en þar er Bjama m.a.
lýst á þesa leið:
„Bjami var ágætlega máli
farinn, talaði ljóst og skipu-
lega, fipaðist aldrei, röddin
föst og mikil. Oftast var hann
boðinn og búinn að flytja ræð-
ur á samkomum, í félögum og
á öðmm mannfundum. Talaði
liann mjög oft á íþróttafund- ,
um ungmennafélaga, bæði i
Reykjavík og annars staðar,
þar er til hans náðist. Hann
tók oft til máls á þingi, eink-
um hin sdðari ár. Var hann
hann þar jafnan miMll at-
kvæðamaður. Máttu hans til-
lögur mikils, þótt hann væri
stundum í fámennimi flokki.
Stundum þótti hann vanda ó-
þarflega ytra frágang á ræð-
um sínum og ritgerðum. Var
hann þvi off snjallastur og
atkvæðamestur, er hann átti í
kappræðum óviðbúinn. Hann
sá skjótlega, ef veilur vom eða
rökvillur í máli þeirra, er hann
átti í höggi við. Svaraði hann
jafnan fimlega, ef gripið var
fram í fyrir honum og varp
þá hnútum nokkuð harðlega
frá sér, ef þvá var að sMpta.
Sóttu menn lítt gull í greipar
honum í orðakasti. Hann vildi
ganga beint fram, en hataði
hrekM, róg og undirferli. Ó-
tortrygginn var hann að fyrra
bragði, en taldi valt að treysta
þeim fast, er bmgðizt höfðu
berlega, þegar á reið.
Hann var staðfastur í skoð-
unum og skaplyndi. Var hon-
um eigi annað f jær skapi, en
hik það og undanhald, er of
mjög hnekkti sigurför íslend-
inga í sjálfstæðisbaráttunni
og klofning olli hvað eftir
annað innan flokksins. EkM
miMaði hann fyrir sér þótt á
skýjaði og óvænt þætti horfa
um táma. ....
Bjami var maður góðgjam,
enda vann hann fjölda manna
gagn með orðafulltingi og öðr-
um atbeina, bæði á þingi og
annars staðar. Hann var gleði-
maður, hvort sem var heima
eða á mannfundum, skemmt-
inn og viðmótsgóður allri al-
þýðu. En litla tillátssemi sýndi
hann þeim, er honum vora ó-
skapfelldir og andstreymir
vom málum hans og lagði
eigi virðing á „refkeilur" og
ofrembinga. Eigi batt hann sig
við nokkrar trúmálakenning-
ar. Lét hann sér nægja þá
þekking, er menn fengi aflað
sér um „lögmál Iífsins“ með
skynsamlegu vití, rannsóknum
og rökum á vísindalegan hátt.
Það taldi hann manni bezt
gefið að mega „hugsa rétt og
vilja vel.“
Bjami va'r meðalmaður á
hæð, þrekinn og vel á sig
kominn, hvatur á fæti á yngri
árum, karlmannlegur í allri
framgöngu. Ennið var hvelft,
breitt og hátt, fastúðlegur á
yfirbragð, móeygur og fagur-
eygur og að öllu hinn gervi-
legasti. Sópaði mjög að hon-
um, hvar sem hann fór.“
BÆKUR FYRSR BRAUÐ
Komuppskera í Sovétríkjun-
um á þessu ári er 20 prós. rýr-
ari, en gert hafði verið ráð fyr-
ir, og er óvenjumiklum upp-
skerubresti um að kenna.
Sovétstjómin bregst þannig
við, að hún festir kaup á komi
í Kanada, ÁstraJSu og nú síð-
ast í Bandaríkjunum. Og svo
gfnugir vom bandarísMr kom-
mangarar að allar hugmyndir
afturhaldssamra stjómmála-
manna um pólitísk skilyrðj
fyrir sölunni urðu að engu.
Þessar staðreyndir koma fram
í yfirmáta rakasnauðum lang-
hundú sem fréttastjóri Vísis,
Þorsteinn Ó. Thorarensen rit-
ar í blað sitt í fyrradag; kemst
greinarhöfundur að þedrri nið-
urstöðu, að þessi kaup muni
leiða yfir Sovétríkin hreint
viðreisnarástand eða eitthvað
þaðan af verra, og að þeim
gerðum, standi rússneska þjóð-
in á barmi hungursneyðar!
Til að undirstrika sannleiks-
gildi þanka sinna, birtir hr.
Thorarensen mynd með grein-
inni af mannþröng fyrír fram-
an verzlunarhús í Sovétríkj-
unum. Á húsinu stendur að
þetta sé bóka og myndaverzl-
un en undit myndinni í Vísi
stendur: Biðröð við brauðbúð
í Leningrad! En ef til vill
er skýringin sú, að rússneskir
valdamenn hafi gengið svona
langt í að fela brauðið fyrir
fólkinu. tJ.IIjv.
VERKAMANNAFÍLAGIÐ
ÐAGSBRÚN
Félagsfundur
verður í Iðnó mánudaginn 14. október 1963 kl. 8.30 s.d.
DAGSKRA:
1. Rætt tun Verkamannasamband.
2. Kaupgjaldsmálin.
Félagsmenn eru beðnir að fjölmenna og sýna skírteini
við innganginn.
STJÓRNIN.

i