Þjóðviljinn - 26.10.1963, Blaðsíða 7

Laugardagur 26, október 1963
HÓÐVILIINN
SÍÐA 7
Brezka íhaldið
gengur í barndóm
iliiiil
TÍÐINDI
Harold Macmillan hefur tek-
izt það sem fáa gat órað
fyrir að væri á nokkurs manns
faari, hann skilar brezka 1-
haldsflokknum í hendur eftír-
manns síns verr á sig komn-
um en þegar hann tók við
honum. Ófarir Súezævintýris
Anthony Edens léku flokkinn
illa, en Macmillan tókst að
rétta hann við og vinna kosn-
ingasigur tveim árum seinna.
Fáir gera því skóna að fjórt-
ánda jarlinum af Home. sem
frá því á miðvikudag er rétt-
ur og sléttur Douglas-Home,
lánist að leika sama leik á því
ári sem hann hefur til umráða,
en kjörtímabilið rennur út
næsta haust. Flokkurinn er í
sárum eftir harðvítugustu
valdastreitu sem háð hefur
verið í brezkum stjórnmála-
flokki í manna minnum og
hefur þar á ofan gert sig að
athlægi með því að sækja sér
foringja í hópi miðaldalegs
lénsaðals eftir að bolabrögð
Macmillans gagnvart eðlilegum
eftirmanni sínum höfðu komið
öllu i óefni. 1 annað skipti
hefur Macmillan haft flokks-
forustuna og forsætisráðherra-
tignina af Richard Butler, en
í þetta skipti virðist sigur
hans ætla að verða flokki
þeirra dýr.
Iársbyrjun 1957, þegar Eden
sagði af sér. átti Butler
flesta stuðningsmenn í rikis-
stjóminni og þingflokknum, en
það fylgi er ekki einhlítt til
sigurs í Ihaldsflokknum. Þar
er engin stofnun sem velur
flokksforingjann á lýðræðisleg-
an hátt, heldur takast valda-
klíkumar á bak við tjöldin og
síðan skýra öldungar flokksins
þjóðhöfðingjanum frá úrslitum
þeirrar viðureignar. Árið 1957
lögðu Winston Churchill og
Salisbury lávarður til við Elísa-
betu drottningu að hún fæli
Macmillan stjórnarmyndun. Nú
notaði Macmillan aðstöðu sína
til að stinga upp á Home lá-
varði við drottningu, enda þótt
hann vissi að þorri þingflokks-
ins í neðri deildinni. þar á
meðal ýmsir helztu stuðnings-
menn Hailshams lávarðar og
þriðja helzta forsætisráðlherra-
efnið Maudling f jármálaráðh.,
óskaði frekar eftir forustu
Butlers. Þessir keppinautar og
andstæðingar varafíjrsætisráð-
herrans í stjórn Macmillans
vildu sætta sig við hann til að
forða flokknum frá þeim álits-
hnekki sem þeir töldu óhjá-
kvæmilega afleiðing af vali
manns sem hefur það helzt sér
til ágætis að langa-langa-
1 anga-langa-langa-'lan @a-lartga-
langa-langa-langa-langa-lang-
afi hans var aðlaður árið 1473.
Að kvöldi dagsins sem það
varð kunnugt í forustuliði í-
haldsmanna að Macmillan hefði
ákveðið að stinga upp á Home
við drottningu, komu fjórir
-áðherrar og sinn atkvæða-
cmali úr hvorri þingdeild sam-
m á heimili Powells heilbrigð-
imálaráðherra. Auk hans sjálfs
•oru þar Maudling, Macleod
ilsmaður ríkisstjómarinnar í
neðri deildinni. Erroll við-
kiptamálaráðherra og Red-
mayne æðsta „flokkssvipa" i
neðri deild. Þeim síðastnefnda
var falið að kunngera Mac-
millan að bæði Hailsham og
Maudling væru reiðubúnir að
styðja Butler til stjómar-
myndunar. Forsætisráðherrann
fráfarandi fékk skilaboðin, en
engu að sfður neitaði hann
Butler um áheym snemma
næsta dags. sendi drottningu
lausnarbeiðni sína eftir hádeg-
ið og benti henni á að fela
Home stjómarmyndun þegar
hún heimsótti hann um hæl í
sjúkrahúsið þar sem hann ligg-
ur eftir uppskurð við þvag-
teppu.
Þeir sem kunnugir eru brezk-
um stjómmálum eru á einu
máli um að Butler átti manna
mestan þátt í að hefja Ihalds-
flokkinn upp úr niðurlægingu
Máttarstólpar brezka íhalds-
ins í traustustu vígjum
þess, menn sem ekkert hafa
lært og engu gleymt siðan ein-
hvemtíma á átjándu öld. hrósa
nú sigri. Home jarl er þeirra
maður. Uppruni hans minnir á
blómaskeið lénsveldisins, en
leifum þess í sveitahéruðum
Bretlands á þessi hópur upp-
hefð sína og áhrif að þakka.
Sú var tíðin að nokkrar aðals-
ættir stjómuðu Bretlandi, og
úrslit valdabaráttunnar í I-
haldsflokknum sýna að á þeim
bæ eimir enn eftir af fjöl-
skyldupolitíkinnL Afstaða 2ja
ætta reið baggamuninn. Chur-
chillamir og Macmillamir
voru frá upphafi staðráðnir í
að hindra að Butler næði
Douglas-Home forsætisráðherra og kona hans við dyrnar á
Downing Street númer 10, bústað brezka forsætisráðherrans.
ósigursins 1945. Hann stjórnaði
þeim aðgerðum í skipulags- og
áróðursmálum sem gerðu
flokknum fært að skírskota
með góðum árangri til unga
fólksins og millistéttarinnar og
tryggðu honum þar með sig-
ur í þrennum kosningum í röð.
Ráðherramir sem komu saman
heima hjá Powell eru sam-
starfsmenn og arftakar Butlers.
En íhaldsmenn af gamla skól-
anum hafa aldrei getað fyrir-
gefið manninum sem lagaði
flokkinn að kröfum breyttra
tíma. 1 þeirra augum er Butl-
er varhugaverður náungi, hálf-
gerður laumusósíalisti. Þegar
Butler var innanríkisráSherra
kom það í hans hlut að veita
viðnám kröfu uppgjafarliðsfor-
ingja og herskárra íhaldskerl-
inga á flokksþingum um hýð-
ingar og meiri hengingar saka-
manna. Síðustu árin hefur það
svo verið eitt meginverkefni
hans að leysa upp Mið-Afríku-
sambandið, þar sem tilraun til
að festa yfirráð brezkra land-
nema yfir margfalt fjölmenn-
ari Afríkuþjóðum er farin út
um þúfur. Heimsveldasinnar
af gamla skólanum kenna þá ft
þróun svikum Butlers við hug- '
sjónina um yfirdrottnun hvita |
kynstofnsins. ' P-4
__Hamingjunni sé lof að við veljum okkur ieiðtoga á okkar sérstæða hátt, en ekki samkvæmt
einhverjum lýðræðisreglum eins og þessir sósíaiistar. (Vicky teiknaði).
flokksforustunni i sínar hend-
ur, og aðstaða þeirra í flokkn-
um veitti þeim neitunarvaid.
Á sínum tíma gerði Winston
Chursíhill tvo tengdasyni sína,
Duncan Sandys og Christop-
her Soames, að ráðherrum og
síðan hefur þá ekki vantað í
neina íhaldsstjóm. Macmillan
hefur haldið dyggilega fram
hlut ættmanna sinna og tengda-
fólks, en hann er giftur dóttur
hertogans af Denvonshire. Eft-
ir að Macmillan umtumaði
ríkisstjóminni síðast komust
brezk blöð að þeirri niðurstöðu
að venzlameim hans meðal ráð-
herra og aðstoðarráðherra fylltu
tug. Lausnarbeiðni Macmillans
bar að á þann hátt að ljóst
var að hann dró taum Hails-
hams lávarðar í valdabarátt-
unni við Butler. Þegar á dag-
inn kom að Hailsham yrði ekki
sigurs auðið, hóf fráfarandi
forsætisráðherra Home lávarð
til valda með tílstyrk venzla-
fólks síns og bandamanna.
Atburðimir samfara forsætis-
ráðherraskiptunum hafa
mælzt afar illa fyrir í Bret-
landi. Þorri þeirra blaða sem
styðja Ihaldsflokkinn tókHome
enn kuldalegar en andstæð-
ingablöðin. íhaldsblaðið Sunday
Times. sem fylgdi Butler að
málum, þykir hafa hitt nagl-
ann á höfuðið þegar það sagði
um átökin í flokknum: „Ihalds-
menn eru hættir að vera sént-
ilmenn án þess að verða lýð-
ræðislegir". Aðstaða Ihalds-
flokksins var bágborinn fyrir
stjómarskiptin og ber þar
margt til. svo sem dræman
hagvöxt, tilfinnanlegt atvinnu-
leysi í nokkrum landshlutum,
vaxandi fólksflótta úr landi
og síðast en ekki sízt Profu-
mohneykslið. Skoðanakannanir
og aukakosningar sýndu að sí-
vaxandi hluti brezku þjóðar-
innar taldi Macmillan dug-
lausan og úrræðalausan for-
ustumann. Þegar hann svo
loksins sér sitt ówænna og
leggur niður völd kemur í
staðinn óreyndur og lítt þekkt-
ur aðalsmaður. Engu er lfkara
en brezka íhaldið sé svo langt
leitt á hnignunarbrautinni að
það sé gengið í bamdóm.
Stjórnmálafréttaritari Times
komst svo að orði um úr-
slit valdabaráttunnar í íhalds-
flokknum, að búrbónar flokks-
ins hefðu borið sigurorð af
umbótamönnunum. Home 'or-
sætisráðherra hefur bæði íyrr
og síðar haldið sig í hægra
armi íhaldsflokksins. Áður en
hann erfði jarlstignina sathann
í neðri deildinni og var aðstoð-
armaður Chamberlains þegar
Munchensamningurinn var
gerður. 1 blaðaviðtali nýlega
varði hann stefnu Chamber-
lains með þeim rökum að
markmið hans hefði verið að
efla Hitlers-Þýzkaland gegn
Sovétríkjunum. Síðan Home
varð utanríkisráðherra hefur
hann einkum vakið á sér at-
hygli með þvi að halda uppi
vömum fyrir stjóm Suður-
Afríku. enda fögnuðu Roy
Welensky og aðrir málsvarar
kynþáttamisréttis ákaflega þeg-
ar hann en ekki Butler var
valinn til að mynda stjóm.
M. T. Ó.
Starfsgrundvöllur
hraðfrystihúsanna
til umræðu hjá SH
Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna efndi til aukafundar í
Reyk'javik 22. til 23. október
1963 vegna hins alvarlega á-
stands, sem síkapazt hefur í
hraðfrystiiðnaði landsmanna.
Á fundinum vom mættir full-
trúar frá flestöllum hraðfrysti-
húsum innan S.H., sem eru
56 talsins.
Á fundinum var lögð fram
skýrsla nefndar, sem kjörin
var á aðalfundi S.H. í júní s.
1. til að gera athuganir á
starfsgrundvelli hraðfrystihús-
anna.
Fundurinn fjallaði um starfs-
grundvöll frystihúsanna og
samþykkti svohljóðandi álykt-
un:
„Aulkafundur Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna, haldinn í
Reykjavík 22. — 23. október
1963, Itrekar fyrri ályktanir
frystihúseigenda um hið al-
varlega ástand í hraðfrystiiðn-
aði landsmanna vegna síhækk-
andi reksturskostnaðar á með-
an sáralitil verðhækkun hef-
ur orðið á frystum sjávaraf-
urðum á erlendum mörkuðum.
Niðurstöður nefndar, sem
kjörin var á aðalfundi S.H. i
júní s.l., til að gera reiknings-
lega athugun á starfsgrundvelli
hraðfrystihúsanna, leiða í ljós,
að við núverandi ástand ér
reksturstap, sem nemur 14%
af söluverðmæti. Hlýtur það
óhjákvæmilega að leiða til al-
gjörrar rekstursstöðvunar. Til
þess að leiðrétta starfsgrund-
völl frystihúsanna, bendir
fundurinn m.a. á eftirfarandi
atriði:
— Að vextir Seðlabanka
fslands á afurðalánum verði
lækkaðir í 3% og útlán hans
aukin í 2/3 af fob.-verði.
— Að útflutningsgjöld, 7,4%,
verði afnumin og tekna í þeirra
stað aflað á annan hátt.
•— Að aðstöðugjald af fisk-
vinnslu verði afnumið.
— Að tollar á vélum og
varahlutum til frystingar og
annars fiskiðnaðar verði af-
numdir.
— Að frestað verði í 1 ár
að innheimta afborganir af
stofnlánum sjávarútvegsins.
— Að rafmagn til fiskvinnslu
verði lækkað.
Framhald á 2. sfðu.
MÁLCACN VERKAL ÝÐSINS
Verkamenn!
Oft finnst okkur hlutur
okkar vera borinn fyrir borð,
þegar þjóðfélagið skammtar
okkur föt og fæði og annan
veraldlegan munað. „Erfið
þið hin snauðu böm l fljót-
skírð eru fátæk börn“ er
kjörorð þeirrar harðsviruðu
auðvaldsklíku sem nú heggur
harðast að heimili hins vinn-
andi manns og virðist ætla
að gera hann að réttlausum
vinnuþræli. Það er undir
samtökum okkar komið hvert
hlutskipti okkar verður. Ein-
huga verkalýðshreyfing. sem
veit hvað hún vill, er ósigr-
andi. Til þess að ná til hins
dreifða fjölda, sem verkalýðs-
hreyfingin byggist á þarf öfl-
ugan blaðakost, sem er bor-
inn upp af verkalýðnum
sjálfum og flytur málstað
hans fyrir þjóðinni af einurð
og festu.
☆ ☆ ☆
Málgagn verkalýðsins er
Þjóðviljinn. Okkur finnst
hann e.t.v. stundum ekki
stinga nógu vel á kýlum við-
reisnarinnar og ekki hvetia
verkalýðinn nógu skarpt. en
á örlagastundu er hann alltaf
okkar blað. Verkafólk til
lands og sjávar, við eigum
Þjóðviljann og sleppum hon-
um aldrei. Hann er ávöxtur
sameiginlegra fóma, sem þús-
undir óþekktra liðsmanna
hafa lagt að mörkum. Leggj-
um enn Þjóðviljanum lið, en
hvetjum hann um leið til enn
skarpari forustu í stéttar- og
þjóðfrelsisbaráttunni. En ef
við viljum áhrifameira ðlað
og harðari sókn, þá má betta
eina málgagn okkar ekki
ganga okkur úr greipum.
Að lokum á ég þá afmælis-
ósk bezta Þjóðviljanum til
handa að honum auðnist að
verða málgagn stéttabarátt-
unnar og sósíalismans um ó-
komin ár og i trausti þess
vinn ég honum það sem ég
má.
GUÐJÓN BJARNFREEISSON.