Þjóðviljinn - 27.10.1963, Blaðsíða 3

S'Unnudagur 27. október 1963
HÖÐVILIINN
SÍÐA 3
AHRIF SOSIALISTAFLOKKSINS
Á
HVÍLDAR-
DAGINN
Áhrif
stjórnmálaflokka
Alhrif stjórnmálaflokka verða
ekki aðeins mæld með fylgi
því sem þeir fareppa í kosn-
irigum eða formlegum völdum
þeirra í þjóðfélaginu; atburða-
rásin er miklu flóknari en svo.
Hugmyndakerfi flokkanna eru
stöðugt að vegast á, og stund-
um geta stórir flokkar verið
á Ihröðu undanhaldi fyrir smá-
um, hörfað fyTÍr stefnu þeirra,
framkvæmt tillögur þeirra —
einmitt af ótta við kjósendur.
Þvílíkir atburðir eru alltaf að
gerast, og fólk veitir þeim ein-
att efcki athygli.
Sú stórsókn íslenzlkra sósíal-
ista sem fylgdi stofnun sam-
einingarflokksins fyrir réttum
aldarfjórðurigi birtist að vísu
á sfcömmum tíma í stóraufcnu
kjörfylgi, en andlegu álhrifin
urðu miklu víðtækari og hafa
haft úrslitagildi fyrir þróun ís-
lenzkra landsmála um langt
sfceið, og mun sú saga jafnan
þykja miklum tíðindum sæta.
Áhrifavald Sósíalistaflokksins
hefur verið svo ríkt að stærsti
flokkur landsins, Sjálfstæðis-
flokkurinn, flofckur auðmanna
og stóratvinnurekenda, sá sér
þann kost vænstan að fram-
fylgja um langt árabil stefnu
sem gekk í berihögg við grund-
vallanhugmyndir hans og til-
gang.
Andlegt
undanhald
Á riýsköpunarárunum féllst
Sjálfstæðisflokkurinn á það að
ríkisstjómin hefði forustu um
atvinnuframikvæmdir í land-
inu og tæki ákvarðanir um
hvað gera skyldi, en þau verk-
efni hafði flokfcurinn áður tal-
ið sjálfsagðan hluta af fram-
taki einstaklingsins, enda töldu
ýmsir stefnufastir auðvalds-
sinnar að það jafngilti þjófn-
aði þegar ríkisstjómin tók að
ráðstafa gjaldeyriseign lands-
manna. Sjálfstæðisflokkurinn
féllst á það að mikilvirkustu
framleiðslutækin, togaramir,
væru að verulegu leyti starf-
ræktir á félagslegan hátt, eink-
anlega af bæjarfélögum; og
meira að segja í Reyfcjavík,
þar sem Sjálfstæðisflokkurinn
hefur einn getað ráðið öllu,
starfrækir hann mestu bæjar-
útgerð á landinu ásamt um-
fangsmikilli fiskvinnslu. Sjálf-
stæðisflofckurinn hefur látið
sér það lynda að stærstu iðju-
ver sem risið hafa á íslandi
væru ríkiseign, eins og Áburð-
arverksmiðjan, Sementsverk-
smiðjan og síldarverksmiðj-
urnar, að ógleymdum stofnun-
um eins og raforkuverum og
bönfcum sem í sönnum auð-
valdsþjóðfélögum eru talin
r: álfsagður vettvangur einka-
framtaksins Sj álfetæði sflokfc-
urinn hefur um langt árabil
‘•íkið þátt í opinberri stjórn
innflutningi, útflutningi og
fíárfestingu, og í meira en ára-
*ug stóð hann að því að rík-
isvaldið ákvæði fiskverð og á-
byrgðist það og skammtaði
bannig aðalatvinnuvegi lands-
manna tekjur og gróða. Sjálf-
ptæðisflokkurinn hefur um
mjög langt skeið látið ríkis-
'mldið og stofnanir þess ákveða
lagningu atvinnurekenda og
l lupsýlumanna, aukin heldur
■>nað.
Þannig mætti lerigi telja
■ ■emin um hið andlega undan-
Kald Sjálfstæðisflokksins fyrir
vslegri stefnu sósialista,
enda hafa vestrænir réttlínu-
menn sem hingað hafa komið

mííímímíí

I
.
I
i,'
: .; ::
' .

íííííííí:
-
lýst yfir því að í Bandaríkj-
unum yrði litið á forustumenn
Sjálfstæðisflokksins sem ó-
svikna kommúnista, og ísland
mætti raunar teljast kommún-
istaríki samkvæmt vestrænu
mati.
Óvenjulegt
þjóðfélagskerfi
Áhrifavald íslenzkra sósíal-
ista í aldarfjórðung hefur
þannig stuðlað að því að hér
á landi hefur þróazt næsta o-
venjulegt þjóðfélagskerfi. Op-
inber eign, félagslegur atvinnu-
rekstur og opinbert frumkvæði
er hér meira en í nofckru öðru
landi hins svokallaða „vestræna
heims“. En auðvitað táknar
það ekki að hér sé um ein-
hversfconar sósíalisma að ræða.
Undanlhald Sjálfstæðisflokks-
ins var framfcvæmt í því skyni
að geta haldið í hin pólitísku
völd, og hinn opinberi eignar-
réttur á framleiðslutækjunum
hefur að sjálfsögðu verið hag-
riýttur í þágu auðmannastétt-
arinnar eftir því sem aðstæður
hafa leyft. Hefur það raunar
verið furðulegt og næsta skop-
legt fyrirbæri, hvemig helztu
áróðursmenn hins „frjálsa
framtaks einstaklingsims“ hafa
hreiðrað um sig í ríkiskerfinu
og stjómarstofnunum þess.
í ríkisfyrirtækjum og bæjar-
fyrirtækjum, og haft þannig
forustu fyrir athöfnum sem
brotið hafa gersamlega í bága
við „fræðikenningar" Sjálf-
stæðisflokksins, ef hægt er að
nefna þau tvö orð í sömu
andránni.
Bandarískur fjármálasérfræð-
ingur sem kom hingað til
lands til eftirlits fyrir einum
átta árum hafði þá sögu að
segja eftir heimkomuna að hér
á landi væri hálfkommúnist-
ískt efnahagskerfi en öll völd
í höndum einnar fjölskyldu.
Hann lýsti því hvernig hann
hefði komið í stjómarráðið og
kynnzt Ólafi Thors forsætis-
ráðherra. Þegar hann heim-
sótti síðar Vinnuveitendasam-
band íslands, Félag íslenzkra
botnvörpuskipaeigenda, Bæjar-
útgerð Reykjavíkur og fleiri
stofnanir varð fyrir honum
bróðir forsætisráðherrans,
Kjartan Thors. í Sölusambandi
íslenzkra fískframleiðenda og
sfldansölukerfinu kynntist
hann þriðja bróðumum Rich-
ardi Thors. í utanríkisþjónust-
unni þekkti hann þann fjórða.
Tho.r Thors, ásamt Krist-
jáni Albertssyni, systrungi
þeirra bræðra. í bankakerfinu
varð fyrir honum Pétur Bene-
diktsson, tengdasonur Ólafs
Thors. í Eimskipafélagi íslands
kynntist hann mági þeirra
bræðra og í Flugfélagi ís-
lands einum tengdasyni þeirra.
Þannig hélt hann áfram að
telja fyrirtæki og samtök, í
opinberri eign og einkaeign,
allt niður í laxár og eyðijarð-
ir víða um land, og hvarvetna
urðu fyrir honum þeir Thors-
bræður eða mágar þeirra, syn-
ir, terigdasynir, sonarsynir og
dætrasynir, frændur þeirra og
frænkumenn. Og þar sem hinn
erlendi gestur hélt af eðlileg-
um ástæðum að Vilhjálmur Þór
væri líka af Thorsættinni var
hann ekki í neinum vafa um
niðurstöður sínar.
Eftir nokkru að
slægjast
Framleiðslubylting sú sem
orðið hefur á íslandi síðustu
tvo áratugi er afleiðing af bar-
áttu Sósíalistaflokksins, og hin
félagslegu sjónarmið hans hafa
náð miklu lengra en kjörfylgið
gefur til kynna, þótt þau birt-
ist einatt í afskræmdri mynd.
Þessi þróun hefur leitt til þess
að þjóðartekjur og þjóðarfram-
leiðsla hafa margfaldazt, kjör
almennings hafa gerbreytzt, og
verulegar framfarir hafa orðið
í félagsmálum og fræðslumál-
um. Ástandið er allt annað en
þegar auðvaldsskipulagið stóð
ráðþrota uppi í stríðsbyrjun
með úrelt eða ónýt framleiðslu-
tæki og hlutskipti býsna
margra landsmanna var örygg-
isleysi og bjargarskortur. Afleiö-
ingin er sú að einfcaauðmagri-
inu finnst á nýjan leik vera
eftir nokkru að slægjast í ís-
lenzku efnahagslifi, mennirnir
sem voru svo siðferðilega
beygðir af sinum eigin óförum
að þeir störfuðu um langt ára-
bil þvert um hug, hafa nú rifj-
að upp gömul kjörorð eins og
reynsla síðustu ára sannar.
Raunar hlaut að því að koma
að í odda sfcærist milli þeirra
félagslegu markmiða og auð-
hyggjusjónarmiða sem sam-
tvinnazt hafa í efnaihagsþró-
un fslendinga frá því á styrj-
aldarárunum. Fyrir nokkrum
árum var orðið ljóst að ann-
aðhvort yrði að halda áfram
með umfarigsmiklum þjóðfé-
lagsbreytingum í sósíalistíska
átt, eða hörfa aftur til vaxand/
áhrifa einkaframtaksins. Sjálf
stæðisflokkurinn réð því að
Guðfræðikandí-
datinn var lög-
lega kjörinn
farsbreyting hefur birzt í þvi
að fylgi sósíalista hefur staðn-
að nú um alllangt skeið og að
Alþýðuflokkurinn hefur til að
mynda látið fyrir róða aUar
fornar sósíalistískar hugsjónir
sínar.
Reynslan sker ur
Var sú stefna Sósíalista-
flokksins þá röng og auðv-
valdsskipulaginu einu í hag að
einbeita sér að því að alefla
f r amleiðslu kerfi fslendinga og
auka þjóðartekjurnar? Að
sjálfsögðu ekki. Sósíalistaflokk-
urinn er enginn sértrúarsöfn-
uður, heldur snar þáttur hins
íslenzka þjóðfélags; hann á
engra annarra hagsmuna að
gæta en verkalýðsstéttin og ís-
lenzka þjóðin í heild. Á fs-^
landi munu samvirkir þjóðfé-
lagshættir því aðeins sigra að
hér sé háþróað framleiðslu-
kerfi og öflug og vel skipu-
lögð veriklýðsstétt með trausta
bandamenn. Sú atvinnuþróun
sem hér hefur orðið stefnir öll
að því marki. Síðan verður
reynslan að kenna mönnum
hvaða hagkerfi dugi á fslandi;
þeir sem trúa á ljúfa og milda
borgaralega þróun verða sjálf-
ir að fá að reka sig á.
Og menn eru þegar teknir að
reka sig á. Ekki eru nema tæp
fjögur ár síðan viðreisn einka-
framtaksins hófst á íslahdi, og
mönrium ætti enn að vera í
minni bamsleg gleði og til-
hlökkun sumra leiðtoga Sjálf-
stæðisflokksins sem fannst þeir
hafa verið leystir úr hafti. Það
viðhorf hefur gerbreytzt á
svo skömmum tíma að furðu-
legt má telja; í staðinn hafa
tekið við óvissa, ótti og svart-
sýni andspænis stórfelldasta
fjármálaglundroða sem orðið
hefur hérlendis. Jafnvel for-
ustumennirnir em teknir að
efast um gagnsemi stefnu sinn-
ar; Ólafur Thors hefur meira
að segja fitjað upp á nýju
„samráði við alþýðusamtökin**.
fcvæmdaáætlun, einskoriar fyr-
irheit um áætlunarbúskap á
íslandi!
Verkefni
sósíalista
Ástæðan til þess að áhrif
Sósíalistaflokksins hafa orðið
jafn víðtæk og dæmin sanna,
einnig langt inn í raðir and-
stæðinganna, er meðal annars
sú að íslendingar eru örfá-
menn þjóð og þekkja af langri
reyrislu gildi samvinnu Qg sam-
hjálpar. Hvergi er gróðaskipu-
lagið fráleitara þjóðfélagskerfi
en á íslandi; við höfum minni
efni á þvi en nofckur þjóð önn-
ur að eyða orku okkar í stjóm-
leysi og glöp, tilviljun og ring-
Síðastliðinn sunnudag, 20. þ-iri,
fór prestkosning fram í Ólafs-
víkurprestakaUi í Snæfellsnea-
prófastsdæmi.
Á kjörskrá í prestakailinu
vom alls 685, þar af kusu 473.
Atkvæði vom talin í skrif-
stofu biskups í dag. Umsækjandi
var einn, Hreinn Hjartarsan
guðfræðingur og hlaut hann 469
atkvæði, fjórir seðlar vom auðir.
Kosning var lögmæt, og er
Hreinn Hjartarsson cand. theóL
löglega kjörin sóknarprestur I
Ólafsvíkurprestakalli.
Biskupsskrifstofan lætur þess
getið að um 120 manns, þeirraj
sem vora á kjörskrá, hefðu verið
fjarverandi á kjördag og áttu
þess því ekki kost að neyta at-
kvæðisréttar síns. Hefur kjör-
sókn safnaðarins því verið mjög
góð, ekki sízt með tilliti til þessj
að hér var aðeins um einn um-
sækjanda að ræða.
laugavegl 26
simi 20 9 70
síðari kosturinn var valinn.
Hann naut þar hinna miklu
pólitisku valda sem honum
hafði tekizt að halda í þrátt
fyrir siðferðilega niðurlægingu
sína. Hann naut þess einnig
að stórauknar þjóðartekjur
hafa haft í för með sér borg-
aralega þróun sem hefur haft
áhrif á landsmenn, þannig að
vemlegur hluti þeirra ímynd-
ar sér að auðvaldsþjóðfélagið
geti leyst vandamálin, og því
sé ástæðulaust að hefta það
eða hnekkja því. Sú hugar-
Raunar hefur viðreisnin alla
tíð verið framkvæmd með
nokkrum fyrirvara. Þótt stjóm-
arvöldin hafi breytt rekstrar-
fyrirkomulagi á fslandi til
mikilla muna og háð stórstyrj-
öld til að hallranga skiptingu
þjóðarteknanna, hafa þau efcki
dirfzt nema að litlu leyti að
færa fyrirtæki úr félagseign í
einkaeign. Og það er til marks
um óvissuna sem býr innst í
hugskotinu, að fyrir síðustu
kosningar var hátíðlegasta lof-
orð ríkisstjórnarinnar fram-
ulreið. Raunar má það verða
hverjum manni ljóst sem hugs-
ar sig um, að því aðeins fá-
um við staðizt sem sjálfstæð
þjóð og haldið hlut okkar á
öld tækni og vísinda að við
leggjum krafta okkar saman,
að við stjómum málefnum
okkar af þeífckingu og fyrir-
hyggju. Reynslan mun sanna
að hugsjónirnar um sjálfstætt
þjóðrí'ki á íslandi og sósíal-
isma em samtvinnaðar.
Þar blasir við það verkefni
sem er stórfelldast og brýnast
og leggur Sósíalistaflokknum
þær skyldur á herðar á aldar-
fjórðungsafmælinu að magn-
ast með hlutverkum sínum.
Fulltrúar auðvaldsskipulagsins
vita að kerfi þeirra fær ekki
staðizt til frambúðar á ís-
laridi; þess vegna stefndu þeir
að því að innlima ísland í
Efnahagsbandalag Evrópu; því
hyggja þeir nú á að veita er-
lendum alúminíumhring og
fleiri alþjóðlegum auðfélögum
aðstöðu á fslandi. Komi þeir
síriu fram rennur fsland inn í
stærri heild, framleiðsla þjóð-
arinnar verður örlítill þáttur í
kerfi stórveldis, tungan skringi-
leg mállýzka, menningin furðu-
legt útnesjafyrirbæri. Við
myridum að vísu öðlast sósial-
isma í fyllingu tímans engu
að síður ásamt umhverfi ofck-
ar — en hlutverk dkkar er að
koma á íslenzkum sósíalisma.
— Austri.