Þjóðviljinn - 29.10.1963, Blaðsíða 7
Þriðjudagur 29. október 1963
ÞlðÐVIUINN
SlÐA
SKÚLI GUÐJÓNSSON á Ljótunnarstöðum skrifar um útvarpsdagskrána:
SVO YNDISLEGA AUÐ-
VELTAÐGLEYMA
Annar þeirra var séra Are-
líus Níelsson, sem skýrði frá
næturheimsóknum sínum á
skemmtistaði borgarinnar, þar
sem hann meðal annars leitar
að brotthlaupnum ektakvinnum
og eiginmönnum og reynir að
koma þeim til skila, sé þess
nokkur kostur.
Annar hinna þjóðfélagslegu
framkalla hið skemmtilega, en
Halldór hefur efni á að hæðast
að sjálfum sér.
Kaflar úr tveim íslenzkum
verkum hafa verið fluttir sem
laugardagsleikrit á sumrinu.
Annað er lokaþáttur úr Giss-
uri jarli eftir Pál Kolka, en
hitt voru kaflar úr Paradísar-
heimt Kiljans. Er þetta hvort-
Ljótunnarstöðum 22Z10.
Senn líður að vetumóttum og
ekki hefur enn neitt frétzt um
vetrardagskrá útvarpsdns, ann-
að etn það, að Flosi Ölafsson,
hefir tilkynnt, að hann muni
stjóma skemmtiþætti með að-
stoð hlustenda á vetri komanda.
Minnti hann á, að svo hefði
gjört Benedikt Gröndal endur
fyrir löngu og þótt gefast vel.
Guð hjálpi Flosa, ef hann
setlar að taka sér að fyrirmynd
Benedikt Gröndal og Óska-
stundina hans, því að það mun
hafa verið einhver þynnsti
skemmtiþáttur, sem útvarps-
hlustendum hefur verið boðið
upp á, og er þá langt til jafnað.
En með því að Flosi Clafsson
mun vera maður gamansamur,
er trúlegt að hann hafi hugsað
sér að Öskastundin hans Bene-
dikts yrði ekki beinlínis höfð
að fyrirmynd, heldur sem víti
til vamaðar. Sé þessi tilgáta
’rétt, mun þætti Flosa vel fam-
ast
Gleymskan
Þegar við lítum til baka, yfir
liðið sumar, er það svo grátlega
lítið, sem við munum af þvi
sem við höfum heyrt af dag-
skrá útvarpsins. Kannske er
það af því að við erum farin
að kalka. Þó reynum við að
íelja sjálfum okkur trú um,
að gleymskan sé ekki sjálfum
okkur að kenna, heldur út-
varpinu. Við teljum okkur trú
um. að meginið af dagskrá út-
varpsins sé þannig úr garði
gert, að það sé svo yndislega
auðvelt að gleyma henni. Og út
af fyrir sig er það mikil guðs
gjöf.
Einstaka atriði munum við
þó, sum sökum þess, hve þau
voru leiðinleg. önnur sökum
þess, hve okkur fundust þau
skemmtileg, eða athyglisverð.
þótt ekki verði stigið stærra
spor til réttrar áttar en að
rifja upp þætti úr sjálfstæðis-
baráttu löngu liðinna tíma,
myndi það vera snöggt um
frambærilegra útvarpsefni á af-
mælisdegi lýðveldisins en bolla-
leggingar útvarpsstjórane i
Reykjavík um gatnagerð og
hitaveitu þar í bæ.
Vandamál
17. juní
Þættimir um daginn og veg-
inn, þeir er ég hefi heyrt, hafa
flestir verið með þeim hætti,
að mjög auðvelt hefur verið
að gleyma þeim. Flestir þeirra
voru hélgaðir einhverskonar
þjóðfélagsiegum vandamálum,
því að nú er það orðin mikil
tízka að kalla flest fyrirbæri
mannlegs lífs þjóðfélagsleg
vandamál. Sú er þó bót í máli,
að hin svonefndu þjóðfélags-
legu vandamál eru þó ekki erf-
iðari, né flókna,ri en svo, að
fyrirlesaramir sem um þau
fjalla, télja sig hafa ráð til
úrbóta á reiðum höndum. Einn
agnúi er þó á því að málin
leysist á svo auðveldan hátt
sem verða mætti ef ráðum fyr-
irlesaranna væri fylgt. Það er
sem sé ekki búið enn, svo vlt-
að sé, að finna ráð til þess
að fá fólk til að fara eftir
þeim ráðum sem ráðgjafamir
láta í té, og er það út af fyrir
sig miikið mein.
Einn þátt frá því í sumar
man ég þó öðrum betur, sökum
þess hve hann var sérstæður,
og var sá fluttur af Gísla Hall-
dórssyni verkfræðingi. Gagn-
stætt öllum öðrum þáttum fjall-
AF ERLENDUM
VETTVANGI
aði þessi ekki um vandamál
annarra, héldur um vandamál
höfundarins sjálfs. Nánar til-
tekið flutti höfundur brot úr
ævisögu sinni og fjal’iaði eink-
um og sér í lagi um baráttu
sína við heimslcu og skilnings-
leysi mannanna á að viður-
kenna og meta gáfur hans og
þekkingu.
Vonandi fáum við í næsta
þætti að heyra framhald ævi-
sögunnar, svo sem eins og hver
orðið hafa endanleg örlög mall-
arans og hverju hann hafi
svarað bréfinu mikla frá Am-
eríku.
Lágkúrulegt
Af hinum föstu þáttum út-
varpsins, er þátturinn Efst á
baugi tvímælalaust langleiðin-
legastur. Hefði þessum þætti
verið mikil þörf á því að fá
langt sumarfrí, sér til hvíldar
og hressingar.
Með Moskvusamningnum
kyrrðist allt pólitískt andrúms-
loft, og allan mátt dró úr kalda
stríðinu, að minnsta kosti í
bili.
En við þessi snöggu og ó-
væntu pólisísku veðrabrigði er
því líkast sem þátturtnn Efst
á baugi hafi misst glæpinn
sinn. Það dró úr honum allan
mátt, og hann eins og koðnaði
niður. líkt og púkinn á f jósbitan-
um þegar fólkið hætti að bölva.
Longst af sumarsins, hafa
þeir verið að grafa upp gamlar
njósnasögur, og ýmiskonar pól-
itískar slúðursögur frá liðnum
árum og áratugum, svo sem
eins og tí.1 að punta upp á þætti
umbótamanna var Hannes Jóns- tveggja góðra gjalda vert og
Ilalldór Laxness
sína. Og hefir þetta allt verið
næsta lágkúrulegt.
Bragðdaufur
Þáttur nokkur var á ferð í
sumar. Nefndist sá: XJr borg-
inni og stjómað af Ásmundi
Einarssyni blaðamanni.
Sjaldan heyrði ég þennan
þátt, en það sem ég heyrði
virtist mér frekar bragðdauft.
Voru það aðallega viðtöl við
ýmsa máttarstólpa þjóðfél. svo
og skemmtikrafta. Óbreyttir al-
múgamenn komu þar lítt eða
ekki við sögu. Fátt af þessu
vakti athygli manna, enda
spyrjandinn eins og úti á
þekju eða há'lfsofandi.
Þó heyrði ég tvo andans
menn leysa frá skjóðunni og
skýra frá, hversu þeir eyddu
frístundum sínum í það að
leysa þjóðfélagsleg vandamál.
son félagsfræðingur, sem hef-
ir að eigin sögn stofnsett heilt
fyrirtæki: Félagsmálastofnun-
in nefnist það, og á að vera
mönnum til aðstoðar við úr-
iausn ýmiskonar þjóðfélags-
legra vandamála og hjálpa þeim
til að rata gegn um hið villu-
gjama hús mannlegs lífs.
Ein deild þessarar stofnunar,
sem að vísu er ófædd, nefnist
hvorki meira né minna, an
hjónaþjónusta.
Flestar mannlegar athafnir,
sem hægt er að selja fyrir pen-
inga, heitir nú þjónusta, sam-
anber: Hlustendaþjónusta Rík-
isutvarpsins. En hvað um það,
Hannes ætlar að hleypa af
stokkunum sinni hjónaþjónustu.
Og hann hyggst meir að segja
boða til ráðstefnu vitrusiu
manna, með biskup í farar-
broddi, til að undirbúa þjónust-
una sem tryggilegast og tryggja
það, að viðskiptavinimir verði
í engu sviknir og fái verulega
góða þjónustu. Nokkrum sinn-
um hefi ég heyrt raddir ská’lda.
Flestum þeirra hef ég þó
gleymt. Aðrar eru manni minn-
isstæðar og geta ekki gleymst,
jafnvel þótt maður vildi. Svo
er til dæmis saga Hannesar
Sigfússonar: Musteri drottins.
Að visu greinir hún aðeins frá
staðreyndum, sem ættu að
liggja hverjum manni í augum
uppi, en eigi að síður verður
maður næstum sem steinilost-
inn, þegar þær eru sagðar á
jafn óhugnanlega einfaldan
hátt og Hannes gerir,
Skemmtilegir
Þá hafa verið lesnir kaflar
úr minningum þeirra Péturs
Hoffmanns og Halldórs Laxness,
og má ekki á milli sjá, hvor
þeirra, Pétur eða HaUdór. er
skemmtilegri. Þó er sá munur á
þessum tveim rithöfundum. að
Pétur Hoffmann verður að
grípa til grobbsins til þess að
mætti gera meir að því en raun
hefur á orðið að færa góð ís-
lenzk skáldverk í leikbúning og
flytja í útvarp. Mætti í þvi
sambandi benda á Atómstöð
Kiljans, sem ágætan efnivið
í framhaldsleikrit.
Sultutauið
En hvað þá um Paradísar-
heimt?
Þetta er fagurt verk, 6vo
fagurt að okkur finnst næstum
eins og það minni okkur á sög-
una um himnaför Krists. Okk-
ur finnst, sem með verki þessu
sé höfundur að stíga upp frá
þeirri jörð sem kenndi honum
að kenna til í stormum sinna
tíða, og halda til himins. er
borgarinn .hámenntaður, frið-
samur og lífsleiður, heldur sig
finna, langt ofar öllu dægur-
þrasi og striti. Og senn mun
blámóða fjarlægðarinnar hylja
höfundurinn sjónum okkar, svo
sem skýið frelsarann forðum.
En einhverstaðar utan úr
geimi óendanleikans mun boð-
urskapur bókarinnar berast til
okkar, í formi setningar, sem
við heyrðum endur fyrir löngu
og hefur hljómað í eyrum okk-
ar, eins og viðlag úr gömlum
vikivaka. sem við lærðum þeg-
ar við vorum böm.:
Má ekki bjóða yðar hável-
borinheitum sultutau?
En við stöndum á hersetnu
landi, umgirtir Atlanzhafsband-
alagi. og senn Efnahagsbanda-
lagi, með sprengjuþotu svíf-
andi yfir höfðum okkar, og
rétt ókomna kafbátahöfn hið
neðra. Við sitjum uppi með
ónýta og forheimskaða ríkis-
stjóm, albúna að tefla sjálf-
stæði okkar í tvísýnu eða
jafnvel hreinan voða.
Hver getur þá láð okkur,
þótt okkur fari sem Ame Am-
æus forðum, að við höfum ekki
lyst á sultutaui.
Skúli Guðjónsson.
Ef við látum hugann reika
llar götur aftur til 1T. júnl,
ekur okkur mlnni til að dag-
krá útvarpsins daginn þann
rar langt frá því að vera sam-
oðin fullveldisdegi þjóðarinn-
r. Að vísu er ekki óeðlilegt að
orsætisráðherra láti ljós sitt
kína yfir landslýðinn téðan
[ag, og verður að skeika að sköp-
ðu, hversu til tekst. Hitt er
erra og í rauninni fyrir neð-
n allar hellur, að Reykjavík-
rbær fái útvarpið til afnota
yrir sig sjálfan fullveldisdag-
nn, en það er löngu orðin föst
enja. Borgarstjórinn í Reykja-
ík flytur aðalræðu kvöldsins.
g ^æðir þá að jafnaði um
inhver smásmyglisleg áhuga-
lál sín, bænum viðkomandi, en
mdslýðnum með öllu óviðkom-
ndi. Var 6vo og á síðasta full-
eldisdegi.
Þótt Reykjavík sé orðin stór
sniðum og ærið fyrirferðar-
likið ríki i ríkinu, nær það
ngri átt að útvarp ríkisins
fhendi henni fullveldisdag
jóðarinnar sem annað leik-
ang.
Vitanlega geta Reykvíking-
r haldið upp á 17. júní, svo
em þeim bezt líkar og þeir
ru menn til. Hinsvegar á út-
arpið sjálft, að annast dag-
krá sína þennan dag og raun-
r aldrei fremur en þá. Dag-
krá sem er ætluð þjóðinni
llri, en ekki nokkrum hluta
ennar, dagskrá sem mætti
erða þjóðinni noklcur upp-
rvun og hvatning um að halda
öku 'ínni og minnast þess.
ð gí ’" '.-eðisbaráttan er enn
kki tii lykta leidd. JaínveJ
Hér fer á eftir framhald
viðtalsins sem birt var í þess-
um þætti í síðustu viku:
Harris: Hvernig stóð á
því, að þér urðuð samveldis-
ráðherra?
Home: Eg var aftur kjör-
inn þingmaður fyrir Lanark
1950. James Stuart, sem ver-
ið hafði umsjónarmaður
þingflokksins siðan 1940,
varð Skotlandsmálaráðherra
1951. Hann spurði Winston,
hvort hann gæti fengið mig
að aðstoðarráðherra fyrir
Skotland, — en það var nýtt
emtoætti. James sagði mér
einhverju sinni, að Winston
hefði aldrei heyrt mín getið,
og það gegnir ef til vill ekki
furðu. En þegar hinir eldri
hverfa af sjónarsviðinu, birt-
ast hinir yngri.
Skrifstofur okkar James
Stuart lágu saman. Daginn,
sem við tókum til starfa, hrá
hann sér inn til mín og sagði:
„Við verðum að setja upp
einhvers konar s’kilti yfir
dymar eða einhvers staðar
til að gestir átti sig á, með
hvaða hug við fjöllum um
skylduverk okkar. Eg held,
að þessi orð gætu gengið:
Við ofreynum okkur ekki.“
Samt sem áður afköstuð-
um yíð ýmsu. Eg held, að
okkur hafi tekizt að draga
VIÐTAL VIÐ
HOME LÁVARÐ
þó nokkuð úr uppgangi
skozku þjóðernissinnanna,
meðan við sátum í Skot-
landsmálaráðuneytinu. Dag
einn sagði Winston við James.
„Sá góði Home Sweet Home
getur ekki verið sem verstur.
Anthony vill setja hann í
samveldisráðuneytið.“
Harris: Þér voruð þar yfir
fimm ár, lengur en nokkur
annar, sem embættinu hefur
gegnt. Hvers vegna gerði
Macmillan yður að utanníkis-
ráðherra ? ,
Home: Eg veit það ekki.
Þér ættuð heldur að spyrja
hann. Eg get sagt yður það,
að ég var ekki auðfús til
starfsins. Mér þótti það mið-
ur að hann æskti þess, og
það vissi íhann.
Harris: Hvers vegna?
Home: Eg var niðursokk-
inn í mikilvæg störf í sam-
veldisráðuneytinu sjáið þér
til. Eg setti mig mjög inn í
málefni Mið-Afríku. Eg vissi,
að Iain McLeod ætlaði að
halda að sér höndum um
önnur störf til þess að lóðsa
Monckton-skýrslunni gegnum
Neðri málstofuna og ég vildi
leggja fram minn skerf í lá-
varðadeildinni. Eg leit svo á,
að um framtíð Mið-Afríku
yrði ágreiningur, sem kljúfa
mundi landið og flokkinn og
Annar hluti
ég vildi koma því í höfn. Eg
var áhugasamur samveldis-
málaráðherra, en ég var
tregur til að verða utanríkis-
ráðherra.
Harris: Er yður þvert um
geð að vera aðalsmaður?
Home: Nei, alls ekki. Eg
styð skiptingu þingsins í
tvær deildir. Eg held, að
deildimar þurfi að vera tvær,
ekki aðeins til að haldið sé
í við Neðri deildina, sem er
líklegri til að hrífast með
stundarfyrirbrigðum en sú
efri, heldur einnig til þess
að betrumbæta löggjöf og
þar fram eftir götunum.
Efri deildin ætti að vera eins
öflug og frekast er kostur
án þess að hún bjóði byrginn
úrslitavaldi Neðri málstof-
unnar. Mér þætti afleitt, að
aðalsmenn ættu ekki kost á
að verða utanríkisráðherrar
og fara með æðstu embætti
landsins, nema að sjálfsögðu
embætti forsætisráðherra.
svo margir þeirra, — hæfi-
leikamenn, — mundu þá
telja á sér setið og mundu
vilja afsala sér titlum sínum
og sitja £ Neðri málstofunni.
Og það veikti Efri deildina
átakanlega.
Harris: Yður hefur ekki
fundizt lávarðstign yðar vera
yður fjötur um fót sem ut-
anrikisráðherra ?
Home: AUs ekki. Eg kann
að vera afleitur utanríkis-
ráðherra, en það er óviðkom-
andi lávarðstign minni.
Harris: Fylgja nokkrir
kostir því að utanríkisráð-
herrann sitjí í lávarðadeild-
inni?
Home: Já, þótt ég telji
ekki, að nokkru sinni skuli
mjög tillit til þess tekið við
val utanríkisráðherra. Auð-
sjáanlega getur lávarður
varið meiri hluta tima sins
HOME
til að hugsa um stjórnar-
stefnuna og samningagerðir,
þar sem hann þarf ekki að
líta eftir kjördæmi sínu. Ef
hann hefur staðgengil sem
Neðri málstofan ber traust
tn, þá ber hann ekki svo
mjög þungar byrðar. Spum-
ingatímanum þarf hann ekki
að sinna. Fundum lávarða-
deildarinnar lýkur oftast
fyrir kvöldmál, svo að næt-
urfundir draga ekki úr hon-
um þrek. Og ekki er gerð
eins hörð hríð að honum í
biðsölum þingsins. Þetta er
ákaflega örðugur starfi fyrir
þingmann í Neðri málstof-
unni, megið þér vita, þótt
margir hafi gert því ágæt
skil og eigi eftir að gera.
(Framhald).
I