Þjóðviljinn - 30.10.1963, Blaðsíða 4

4 SlÐA
ÞIÓÐVILJINN
Miðvikudagur 30. október 1963
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósialistaflokk-
urinn. —
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson, Magnús Kjartansson (áb.),
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjórar: Jón Bjamason. Sigurður V. Friðþjófsson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust 19.
Sími 17-500 (5 línur). Askriftarverð kr. 80 á mánuði.
Þvingunarlög geta orðiB
pappírsgagn
Kegar þe'tía er skrifað hefur ekki 'fengizt s'tað-
festing á þeim orðrómi sem stuðningsmenn
ríkisstjórnarinnar hafa komið á kreik undanfarná
daga, að stjómin fyrirhugi þvingunarlöggjöf gegn
yerkalýðshreyfingunni, en 'fyrstu verkföll hausts-|
ins em í þann veginn að hefjast, verkfall prenfar-
anna á föstudag og hið víðtæka verkfall Verzlun-
armannafélags Heykjavíkur og Landssambands
íslenzkra verzlunarmanna á mánudag. Almennu
verkalýðs'félögin hljóta einnig að fara að boða
verkföll, a.m.k. ef þau eiga að taka mark á hinni
ógáfulegu yfirlýsingu stjómar Vinnuveitendasam-
bandsins, að nú sé ekki neinn grundvöllur fyrir
kauphækkanir! Menn sem þannig yfirlýsingar
gefa, virðast manna sízt til þess fallnir að hafa
á hendi trúnaðarstörf í sambandi við kaupsamn-
inga á þessu hausti.
1 ð vísu væru það fíflslegar og ábyrgðarlausar að-
gerðir af ríkisstjórn, sem stendur mitt í rúst-
um stjórnarstefnu sinnar og brunninna lo'forða,
rúin áliti og tiltrú landsmanna, ef hún hyggðist nú
he'fja þau afskipti af eðlilegri og löglegri kaúp-
gjaldsbaráttu að beita ofbeldi með meirihluta sín-
um á Alþingi. Engin ríkisstjóm'á ísfándrgetúh'fil
lengdar staðið í stríði við verkalýðshreyfinguna,
dengjandi yfir hana þvingunarlögum. Forsætis-
ráðherrann Ólafur Thors mætti minnast þess, að
sjaldan mun íslenzkur forsætisráðherra hafa ver-
ið auðmýktur jafngreypilega og hann sjálfur sum-
arið 1942, þegar hann neyddist til að koma fram
fyrir Alþingi og biðja það að afnema slitrin af
gerðardómslögunum, sem enn hengu á lögbók-
um en enginn virti neins. Að þeim þvingunarlög-
um gegn verkalýðshreýfingunni stóð þó ríkisstjóm
tveggja stærstu flokka landsins, Sjálfstæðisflokk-
urinn og Framóknarflokkurinn; þeim var ætlað
að lama kaupgjaldsbaráttu verkalýðsfélaganna og
lágu við stórsektir ef út af var brugðið. Auðmýk-
ing forsætisráðherrans, sem varð að horfa upp á
að verkamenn gerðu þessi þvingunarlög að hlægi-
legu pappírsgagni með skæruhernaðinum, var
stór, og þá ekki síður auðmýking hins alvalda
gerðardóms sem átti að skammta verkamönnum
kaupið. Hver veit nema Gunnar Thoroddsen, einn
gerðardómaranna, muni enn þá reynslu þó 21 ár
sé liðið.
Díkisstjórn Ólafs Thórs og Alþýðuflokksins he'f-
ur verið sýnt meira langlundargeð af verka-
lýðssamtökunum en flestum öðrum ríkisstjórnum.
Hún hefur svarað með síendurteknum árásum á
réttindi og samninga verkalýðsfélaganna og lífs-
kjör alþýðunnar. Lýsi hún nú stríði á hendur
verkalýðssamtakanna, og reyni að hindra eðlilega
og sjálfsagða samninga um verulega kauphækkun,
setji þvingunarlög sem hljóta fyrst og fremst að
bitna á láglaunafólki í verkamanna- og verzlunar-
stétt, er það þessi skammsýna ríkisstjórn sem alla
ábyrgð ber á eftirleiknum, á þeim varnaraðgerð-
nrri sem láglaunamenn kunna að verða að grípa
t.i. 3vo þeir nái rétti sínum. — s.
VIÐTAL VIÐ
HOME LÁVARÐ
Harris: Tölduð þér yður
hafa nsega reynslu af utan-
ríkismálum til að verða ut-
anríkisráðherra ?
Home: Samveldið er mjög
stór og starfhæf samtök, og
verkefni samveldisráðherr-
ans er að halda uppi góðum
samskiptum við mjög mikils-
megandi lönd. Eg held, að
það hafi mest á mig reynt
að halda samveldinu saman,
meðan boðaföllin frá Suez-
deilunni gengu yfir.
Harris: Að hve miklu leyti
er stefnan £ utanríkismálum
sköpunarverk utanríkisráð-
herrang og að hve miklu
leyti er hann umboðsmaður
forsætisráðherrans ?
kostum er völ. Þegar á allt
er litið mæli ég með þessu.“
Stundum getur hann vænzt
þess, að utanríkisráðherra
taki til óspilltra málanna og
sendi sér síðan skýrslu. Ut-
anríkisráðherra þarf að geta
sett fram skoðanir og stefn-
ur og gert fyrir þeim grein,
hvenær sem nauðsyn krefur.
Um getur verið að ræða að
gera ítarlega grein fyrir
þeim á ráðuneytisfundum
eða einslega við forsætisráð-
herrann. Um það eru ekki
settar reglur og það er starf
utanríkisráðherrans að sjá
til þess að forsætisráðherr-
ann fylgist með gangi mála
án þess að íþyngja h<jpum
reglu á störfum sínum. Þeg-
ar ég er í London, í Carlton
Gardens, læt ég senda mér
kassann upp í svefnherbergi
mitt um kl. 7 eða 7,15 og
vinn við hann til um það bil
kl. 9. Þá geng ég til morg-
unverðar. Þá hafa skil verið
gerð því, sem hæst kallar á.
Annar tími gefst ekki til að
sinna því um daginn, því að
niður á daginn hefur verið
raðað, þ. e. unz staðið hefur
verið upp frá kvöldverði.
Eg reyni að komast hjá
því að vinna of mikið á
kvöldin. Eg vinn aðeins eftir
kl. 11, ef um það er að ræða
að ljúka verki, sem hafið er.
Það borgar sig að Ijúka því,
sem hafið hefur verið. Og
stundum fara símskeytin að
berast frá Bandaríkjunum
um það leyti — sakir tíma-
mismunarins.
Menn komast að sjálf-
sQgðu upp á lag með að
vinna þetta. Þannig reyni ég
aldrei að leggja allt til hlið-
ar um helgidaga. Það borgar
sig einfaldlega ekki að drag-
ast um of aftur úr. Eg
slappa fremur af, ef komið er
með kassana til mín á hverj-
um degi. Og ég hef einhvern
í fylgd með mér frá utan-
ríkisráðuneytinu, sem ég get
snúið mér til, ef á bjátar,
eða ef einhver sagan birtist
í blöðunum eða ef forsætis-
ráðherrann hringir til mín —
eða ef mér dettur eitthvað í
hug í baði.
Ef allt er með kyrrum
kjörum, þegar ég tek mér
frí fer ég snemma út a
morgnana í frískt loftið og
þá get ég horfið aftur að
kassanum um kvöldið ásamt
ritara mínum í vissu þess, að
ég sé þegar til staðar, ef til
tíðinda dregur. Þetta á að
sjálfsögðu aðeins við, þegar
allt er með felldu. Ef til
vandræða hefur komið, er
ekki farið í frí, hvort sem
er.
Harris: Ræðurnar hljóta
að vera tímafrekar. Er það
yður til ama?
Home: Eg er haldinn und-
arlegri áráttu, sem stundum
er mér til trafala og stund-
um til framdráttar. Eg get
ekki lesið ræðu, skjal samið
fyrirfram, orð fyrir orð. Mér
tjáir ekki að reyna það. Mér
vefst tunga um tönn við
flutning orða og orðatiltækja
annarra manna.
Ef ég þarf að flytja mikil-
væga undirbúna ræðu, verð
ég að skrifa hana sjálfur.
Að því búnu hefur hún festst
í minni. Þá dreg ég saman á
fáar síður hinn samda texta,
til að geta haldið þægilega
á þeim í hendinni og séð
meginatriðin skýrt sett fram,
— þótt ég sé hræddur um,
að hún komi öðmm fyrir
sjónir sem óráðanlegt dul-
mál.
Harris: Vilduð þér vera
forsætisráðherra ?
Home: Nei.
Harris: Þér virðizt hafa
gert upp hug yðar um það.
Hvers vegna ekki?
Home: Já, þegar ég var
kominn djúpt niður í fyrstu
portvínsflöskuna mína, sagði
faðir minn við mig: „Vita
skaltu það, að í lífinu er það
mikilvægast að vita, hvenær
nrnnið skuli staðar.“
Forsætisráðherrann nú á
dögum þarf að geta gefið
sig að hinum fjarskyldustu
málum, innlendum og útlend-
um. Forsætisráðhei-rann þarf
að kunna margt fyrir sér.
Hafa þekkingu á efnahags-
málum til dæmis. Hana hef
ég ekki. Þegar ég þarf að
lesa skjöl um efnahagsmál,
þarf ég að hafa við höndina
eldspýtnastokka og færa þá
til í því skyni að glöggva
mig á hinum og þessum at-
riðum. Eg óska þess stund-
um, að hagfræðingamir
gerðu það líka.
Harris: Hvar standið þér
í flokknum ? Flestir gera ráð
fyrir, að þér séuð í hægra
arminum, er ekki svo?
Home: Jú. Eg mundi telja
mig vera til vinstri við
miðju. Eg er íhaldsmaður
sökum þess að í grundvayar-
atriðum trúi ég á sjálfsagað
þjóðfélag, agað af siðgæði
og félagslegum verðmætum
gagnstætt því sem gerist í
þjóðfélögum, sem löguð eru
að forskriftum frá höfuð-
stöðvunum, að ofan. En —
jæja til dæmis — ég er ekki
mótfallinn frekari áætlunar-
búskap. Eg tel að véra ætti
meira um áætlunargerð en
nú er. Ekki meira um þjóð-
nýtingu. Eg held, þegar Öllu
er á botninn hvolft, að það
hafi verið rétt að þjóðnýta
jámbrautirnar. Og ég held,
að stofnanir sem pósturinn
eigi að vera. þjóðnýttar.
Eg væri hlynntur öflugum
aðgerðum frá stjómarmið-
stöðvunum varðandi endur-
staðsetningu iðnaðar. Eg
hallast að hagræðingu skatt-
stigans til að koma á réttu
jafnvægi í iðnaði. Eg held,
að það sé mjög mikilvægt að
hindra fólk frá því að
streyma úr sveitunum inn í
hin gífurlegu borgarsvæði.
Eg held, að hugmyndin að
baki nýju bæjunum sé góð
og vildi gjaman hefjast
meira að. Fyrir stríð var
mikið atvinnuleysi í Lanarks-
hire og þá eiga hálendin sín
vandamál.
Ríkið verður einfaldlega
að láta sum þessara mála til
sín taka. Ríkið verður stund-
um að sjá til þess, að réttar
breytingar séu gerðar. Eg er
því ekki mótfallinn. Eins og
ég sagði yður er stjórnmála-
blóð mitt Lambton-blóðið og
Lambtonarnir voru róttækir
og frjálslyndir. Uppreisnar-
menn.
H. J.
Home: Sérfiver ráðherra
er í nokkrum skilningi um-
boðsmaðúr forsætisráðherr-
ans, aðstoðarmaður hans. Á
því leikur enginn vafi. Ráðu-
neytið er í umsjá forsætis-
ráðherrans, og hann er einn
ábyrgur gagnvart drottning-
unni fyrir það, sem ráðu-
neytið gerir.
Þegar mál era tekin til
umræðu í ráðuneytinu er það
forsætisráðherrann, sem
kveður upp úr um það, hver
er sameiginleg skoðun ráðu-
neytisins. Starf ráðherra er
að spara forsætisráðherran-
um allan þann starfa, sem
(•:. hann getur. En enginn ráð-
herra gæti aðhafzt neitt, sem
í raun og veru skiptir máli,
án þess að ráðgast við for-
sætisráðherrann, og ef for-
sætisráðherrann vill hafast
eitthvað að, yrði viðkomandi
ráðherra eitt af þrennu að
fallast á það, ræða það í
ráðuneytinu eða segja af
sér.
En daglegar annir setja
líka mörk sín á þessa hluti
og utanríkisráðherra ætti að
hafa góða samvinnuhætti við
forsætisráðherra. Það er al-
kuijna, að forsætisráðherr-
ann getur ekki farið að setj-
ast niður við að fylgjast með
framkvæmd stefnunnar í ut-
anríkismálum eða skapa
hana, — til þess hefur hann
í of mörg hom að Iíta. Sjón-
armið hans varðandi megin-
stefnuna og varðandi áherzl-
ur ráða, en ef eitthvað verð-
ur uppi á teningnum eins og
t.d. fyrir stuttu í Laos, getur
hann ekki setzt niður við að
hugsa upp mótaðgerðir.
Hann væntir þess, að ut-
anríkisráðherra komi til hans
og segi: „Þetta hefur gerzt.
Eitthvað verðum við til
bragðs að taka. Þetta er það,
sem ég legg til. Er nokkuð
því til fyrirstöðu að hefjast
að?“ Eða það, sem öllu
meira máli skiptir; „Þetta
gerist sennilega, og á þessum
Þriðji hluti
um of og að samstarfsmenn
hans viti, hverju fram vind-
ur.
Harrís: Hve náið er dag-
legt samstarf yðar við for-
sætisráðherrann ?
Home: Mjög náið, — og
mjög gott, vegna þess að við
höfum komizt upp á lag með
að ónáða hvor annan eins
lítið og okkur er frekast
unnt, en ráðgumst alltaf við,
ef okkur þykir ástæða vera
til þess. Auðsjáanlega er
ekkert gagn að utanríkisráð-
herra, sem er alltaf að
spyrja, hvað gera skuli. En
þar sem ávallt geta eteðjaö
að mál, sem varða stríð eða
frið, væri það fávís utanrík-
isráðherra, sem ekki reyndi
og styrkti dómgreind sína.
Harris: Skreppið þér ávallt
til hans eða ræðizt þið við í
síma?
Home: Eg reyni að forð-
ast símann. Það er leiðinda-
áhald. Eg nýt mín ekki í
gíma,
Harris: Hvað um hinn
enda línunnar?
Home: Eg held, að mér sé
óhætt að segja, að hann taki
mér fram.
Harris: Fellur yður vel að
vera utanríkisráðherra ?
Home: Já, ef menn hafa
myndað sér skoðanir um
þarfir Bretlands og hlutverk,
er gaman að geta haft hönd
í bagga um mótun stjórnar-
stefnu þess. Það krefst mik-
illar vinnu, — langra fjar-
vista, 96 daga í fyrra og
ferðalaga um 62.000 mílur
— menn geta ekki sinnt
fjölskyldu sinni eins mikið
og þeir kysu. En menn sitja
í forsæti í fyrsta flokks
ráðuneyti og njóta fyrir-
greiðslu þess.
Þegar menn era ekki á
ferðalögum eða á ráðstefn-
um, geta menn haft meiri
Happdrætti Háskólans:
Hæsti vinningur er nú 2 milljónir
Um næstu mánaðamót hefur
Happdrætti Háskóla íslands
lokið 30. starfsári sínu, og hef-
ur þá greitt viðskiptavinum sín-
um um 200 milljónir i vinninga.
Nú eru fyrirhugaðar róttækar
breytingar á happdrættinu. Er
hin helzta þeirra sú, að gefinn
verður út aukaflokkur með
númerunum 1 til 60 þúsund. Þá
verða og allir fjórðungsmiðar
niður felldir.
Númerin í hinum nýja auka-
flokki eru samstæð þeim núm-
erum, sem fyrir voru hjá happ-
drættinu. í framkvæmd verkar
þessi viðbót þannig, að annað
hvort verða tveir heilmiðar eða
fjórir hálfmiðar til af hverju
númeri. Allir fjórðungsmiðar
verða. eins og áður er sagt,
felldir niður, en í stað þeirra
verða gefnir út hálfmiðar. Jafn-
framt útgáfu þessa aukaflokks
tvöfaldast heildarfjárhæð vinn-
inga þannig, að nú verða greidd-
ar 60.480.000 krónur eða 70%
af heildarveltunni, eins og ver-
ið hefur
Fjöldi vinninga verður nú
.30.000 i stað 15.000 Með auka-
Framhald á 8 síðu