Þjóðviljinn - 31.10.1963, Blaðsíða 4

t
4 BlÐA
Ctgcfandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokk-
urinn. —
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson, Magnús Kjartansson (áb.|,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjórar: Jón Bjamason. Sigurður V. Friðþjófsson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar. prentsmiðja: Skólavörðust 19.
Sími 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 80 á mánuði.
Ódrengskapur
í vor sneri ríkisstjórnin sér til verklýðssamtak-
anna og bað þau að fresta endanlegum kjara-
samningum til hausts. Hafði ríkisstjórnin góð
orð um það að fresturinn yrði notaður til þess að
tryggja verkafólki varanlegar kjarabætur og
myndu stjórnarvöldin leggja sig í 'framkróka í
því skyni. Verkalýðssamtökin féllust á þessi til-
mæli og létu sér nægja smávægilega bráðabirgða-
kauphækkun. Síðan er liðið næstum því hálft ár,
og á þeim tíma hafa orðið mjög verulegar breyt-
ingar í þjóðfélaginu. Mörg stéttarsamtök hafa ger't
nýja samninga sem 'fela í sér mestu kauphækk-
ánir sem nokkru sinni hafa orðið á íslandi; þar á
meðal ha'fa launahæstu embættismenn í landinu
fengið viðbót sem numið hefur um og yfir 100%.
54’ sama tíma hafa orðið þvílíkar stökkbreyfing-
ar á verðlagi að með eindæmum er og mestar
á brýnustu lífsnauðsynjum. Á því tæpu hálfu ári
sem liðið er síðan verklýðshreyfingin fres'taði að-
gerðum sínum samkvæmt beiðni ríkisstjómarinn-
ar ha’fa kjör verkafólks þannig rýrnað stórlega
í Hutfalli við verðlag, jafnfram’t því sem þau
ha’fa skekkzt til muna í samanburði við ýmsa
aðra starfshópa í þjóðfélaginu. Nú er til að mynda
svo komið að mönnum er greitt misjafnlega hátt
kaup fyrir nákvæmlega sömu.verkin sem .þeir
vinna hlið við hlið, eftir því hvorf þeir eru opin-
berir starfsmenn eða félagar í verklýðsfélögum!
T Haust tóku verklýðssamfökin að herma upp
á stjórnarvöldin fyrirheitin frá því í vor, og
undirtektir hinna háu herra voru mjög ljúfmann-
legar í orði (þegar undan er skilin forustugreinin
í Morgunblaðinu þar sem íslenzkir verkamenn
voru kallaðir ,,landráðalýður“). Óla'fur Thors for-
forsæ'tisráðherra hefur átt margendurtekna við-
ræðu'fundi við forustumenn verklýðssamtakanna
og er ekki annað kunnugt en að hann ha'fi þar
lagt’ áherzlu á skilning sinn á kröfum verklýðs-
samfakanna. Stjórnarblöðin hafa skrifað það æ
o'fan í æ að verkafólk ætti ótvíræðan réft á mjög
verulegum kjarabótum. í samræmi við þessar
undirtektir hafa almennu verklýðsfélögin beðið
átekta og ekki enn boðað nein verkföll; afs’taða
þeirra nú sem jafnan fyrr er að freista þess til
hins ýtrasta að ná kjarabótum með friðsamlegum
samningum.
Þegar þessi forsaga er höfð í Huga mega það telj-
ast furðuleg og ósæmileg tíðindi að stjórnar-
flokkarnir hyggi nú á að banna kjarabætur verka-
fólks með lögum, fyrst í stað í nokkra mánuði.
Sú ályktun virðist óhjákvæmileg að framkoma
sfjórnarvaldanna frá því í vor hafi verið eintómt
fláræði, tilgangurinn hafi verið sá einn að draga
réttindabaráttu verkafólks á langinn, hin ljúf-
mannlega framkoma og orðin fögru hafi aðeins
verið ytra borðið á kaldrifjuðum ódrengskap.
Verði kjarabarátta þeirra launalægstu bönnuð
eftir allt það sem gerzt hefur 1 sumar er félags-
legt og efnahagslegt ranglæti framkvæmt með
persónulegu siðleysi. — m.
---- MÓÐVILJINN ----- ----Fimmtudagxir 31. október 1963
BÆTUR HÆKKI UM 40%
OG SÉU VERÐTRYGGÐAR
ÞINGSJA ÞJÓÐVILJANS
Eins og getið hefur verið, flytja þrír þing-
menn Alþýðubandalagsins í efri deild frumvarp
til laga um breyting á almannatryggingalögun-
um. Er gert ráð fyrir í frumvarpi þessu að all-
ar bótafjárhæðir hækki um 40 af hundraði og
verði verðtryggðar.
Fyrsti flutningsmadur, Al-
freð Gíslason, mælti fyrir frum-
varpinu er það kom til fyrstu
umræðu fyrir helgina. Fara
helztu atriði framsöguræðunn-
ar hér á eftir.
Lagasetning 1960
Ræðumaður minnti á að í
júli 1958 hefði ráðherra skipað
nefnd til að endurskoða vissa
þætti tryggingalaganna í því
skyni að hlutur lífeyTÍsþeganna
yrði bættur. í febr. 1959 setti
féiagsmálaráðherra aðra nefnd
á laggimar og skyldi hún end-
urskoða aðra þætti sömu laga
með hækkun bóta fyrir aug-
um. Þessarra ráðstafana var
vissulega þörf, því að bætur
almannatrygginga höfðu aldrei
komizt á það stig, sem vakað
hafði fyrir brautryðjendunum,
en það var að bæturnar full-
nægðu almennum lágmarks-
kröfum.
Báðar þessar nefndir skiluðu
áliti og á grundvelli tillagna
þeirra voru lög sett 1960. 1
þeim fólst veruleg hækkun
bóta yfirleitt frá því sem var
og jafhvel farið fram úr því
sem nefndirnar lögðu til og
þorðu að vona. Með þeirri
hækkun skyldi hlutur lífeyris-
þeganna bættur og að auki
vemdaður fynj____áíöllum af
voldum viðreisnar.
Gengið á Klut
bótaþega
Þvi miður fór þetta allt á
annan veg en ætlað var. Ot-
reikningar ríkisstjómarinnar
reyndust markleysa, þegar til
kastanna kom. Vemd eða trygg-
ing hins bætta hlutar lífeyris-
þeganna varð fljótlega að engu,
og ekki nóg með það, heldur
hröpuðu bæturnar óðfluga nið-
ur fyrir það 6em áðumefndar
nefndir höfðu lagt til.
Þannig hefur síðan f marz
1960 línnulítið verið gengið á
hlut bótaþega almannatrygg-
inga. Þetta er ekki aðeins full-
yrðing stjómarandstæðings.
heldur hefur sjálf ríkisstjóm-
in viðurkennt í verki þennan
gang mála. Það var ekki liðið
nema ár frá setningu laganna
1960 þegar hún varð að ganga
inn á nokkra lagfæringu bóta-
fjárhæðarinnar vegna dýrtíð-
araukningar. Á sömu leið fór
árið 1962 og í þriðja sinn nú
á þessu ári, í apríl sl.
Augljóst hvert
stefnir
Tryggingabætur, greiddar í
peningum voru víðast auknar í
júni 1962. Hækkunin var ó-
veruleg, nam aðeins 7% og
náði ekki til annarra bóta en
elli- og örorkulífeyris. Allar
aðrar bótategundir hafa staðið
í stað síðan á miðju ári 1961,
— og á meðan geisar dýrtíðin.
Nauðsynjar almennings hafa
samkvæmt vísitölu hækkað í
verði um 30 stig síðan í júní
1962 og um 45 stig síðan á
miðju árj 1961. Það er augljóst
hvert stefnir. Trygglngabæturn-
ar eru á góðri leið með að verða
að engu. Á meðan matvörur,
fatnaður, Ijós og hiti og öll
þjónusta hækkar í verðl tll
jafnaðar tun 38%, haldast flest-
ar bætur lífeyrlsþeganna ó-
breyttar og engin tegund þeirra
hefur hækkað nú á annað ár,
enda þótt dýtiðln hafí á sama
tíma aukizt um 23%.
Skapar misrétti
Sá háttur hefur ríkt seinni
árín, að tryggingabætur, greidd-
í peningum, hækka misjafnt og
sitt á hvað. Eitt áríð eru þess-
ar bætur hækkaðar lítillega og
og annað árið hinar. Þetta
skapar misrétti.
Eins og áður var fram tek-
ið, hækkaði örorku- og ellilíf-
eyrir um 7% á árinu 1962, en
þá urðu engar aðrar bætur
hækkunnar aðnjótandi. Með
nýju lögunum, sem taka gildi
eftir næstu áramót, hækka að-
eins þær bætur, sem mest hafa
orðið útundan til þessa og eru
orðnar nærri þvi að engu. ElH-
lífeyrir, örorkulífeyrir og raun-
ar fleiri bótategundir, eiga frá
næstu áramótum að standa ó-
breyttar eða lækka að krónu-
tölu frá því sem verið hefur
síðan á miðju ári 1962.
Þessi háttur er vansæmandi,
því að hann getur ekki verið
gerður í öðru en blekkingar-
skyni við áhnenning. Bóta-
hækkun er boðuð hástöfum, en
um það þagað að hækkunin
nær hverju sinni til aðeins
nokkurs hluta lífeyristegunda.
Þannig er hálfgildings brögðum
beitt fil þess að hafa af líf-
eyrisþegum, — draga á langinn
réttmætar kjarabætur þeirra.
Fullnægir lág-
markskröfum
Sú regla hefur gilt, að gera
bótaþegum trygginganna ein-
hverja úrlausn um leið og op-
inberir starfsmenn hafa fengið
kauphækkun. Nú hafa þeir á
þessu árl hlotið verulega laun-
ahækkun, ef litið er á heildina,
og er mælt að hún nemi að^
meðaltali 45%. Þessa síðustu
kjarabót hafa lífeyrisþegarnir
enn ekki hlotlð, hvorki allir
né nokkur hluti þeirra. Spum-
ingin er því, hve lengi þeir
verða látnir bíða, Um þá hluti
heyrist enn fátt talað i stjórn-
arherbúðunum.
Lífcyrir almannatrygginganna
á að vcra þannig, að hann full-
nægi lágmarksþörfum þess, scm
nýtur hans. Slík er krafa allra
þeirra, scm tryggingunum vilja
vel. Það hcfur oltið á ýmsu að
nálgast þetta mark, cn aldrei
höfum vlð staðið því fjær en
nú á þessum haustmánuðum.
Ef litið er á framfærslukostn-
að vísitölufjölskyldunnar er ó-
hugsandi að öryrki eða gamal-
menni komist af með minna en
30 þús. kr. á ári og það því að-
eins að hann njóti óvenjugóðra
kjara hvað húsnæði snertir.
Fullur Iífeyrir er nú 18.240 kr.
og vantar bá samkvæmt þessu
nærrl 12 þús. kr. á að brýn-
ustu þörfum sé fullnægt.
Ef lífeyrísþegi verður ein-
hverra hluta vegna að dveljast
f stofnun, þá kostar sú dvöl
hann að minnsta kosti 4000 kr.
á mánuði. Upp í þann kostnað
á hann kröfu til mánaðarlegs
lífeyris sem nemur 1520 kr.
Mismuninn verður hann að fá
bónarleiðina, sé hann ekki
þeim mun efnaðri sjálfur.
Alfrcð Gísiason
Dagvinnukaup verkamanna
er nú lægra en svo að nokkur
fjölskylda geti á því lifað. Það
kaup er því naumast hæft til
viðmiðunar, og þó skal það
gert hér. í Danmörku og Sví-
þjóð var ellilífeyrir einstaklings
fyrir fáum árum um þriðj-
ungur verkamannalauna. Ef
sama hlutfall ætti að gilda
hér á landi nú, þyrfti ellilíf-
eyrir að hækka um sem svar-
ar 30%. En þessi samanburður
er sem sé hæpinn vegna þess
hve óhæfilega lágt verka-
mannakaupið er hér um þess-
ar mundir.
Ekki lengur við unað
Ég orðlengi þetta ekki frek-
ar. Það er sama frá hvaða
hlið núverandi bótafjárhæð’ir
eru skoðaðar. Allavega eru þær
þær orðnar langt á eftir 1
kapphlaupinu við dýrtfðina.
Þær eru orðnar svo lágar, að
ekki vérður við unað lengur.
Þctta er .skoðun. okkar^JIu.ln-.
ingsmáhha þessa frumvarps
eins og allra annarra, sem á
málin líta með sanngimi.
Bæturnar verða að hækka að
krónutölu og það verulega, ef'
halda á í horfinu kaupmætti
þeirra. Hvað hækkunina sncrt-
ir, leggjum víð til að hliðsjón
sé höfð af þeim kjarabótum
sem starfsmönnum rikisins
voru úrskurðaðar enda er þá
einnig stuðzt við annan sam-
anburð, eins og ég hef þegar
frá greint.
Verðtrygging
bötanna
Samkvæmt frumvarpi okkar
eiga allar bótafjárhæðir nú-
gildandi tryggingarlaga að
hækka frá 1. júlí um 40% og
greiðast þannig til ársloka. Eft-
ir áramótin skulu bótafjárhæðir
nýju laganna hækka um sama
hundraðshluta, enda eru þær
hinar sömu og nú gilda, að
undanskildum þeim bótum sem
langlægstar eru að tiltölu og
orðið hafa útundan við fyrri
hækkanir.
Loks gerir frumvarpið ráð
fyrir verðtyggingu bótanna frá
1. janúar 1964, þannig að dýr-
tíðaraukning sem verða kann
frá októberbyrjun nái ekki að
rýra til muna kaupmátt bóta-
fjárins.
Verðtryggingin er bundin við
vísitölu framfærslukostnaðar, og
þarf ég tæpast að fjölyrða um
hana, — svo oft áður hef ég
gert hana að umtalsefni. Þó
vil ég aðeins depa á nokkur
atriði í sambandi við hana.
1) Verðtrygging ellilífeyrís,
örorkulífeyris, bamalífeyris,
sjúkradagpeninga, slysabóta og
annarra bóta alm.trygginga
á ekkert skylt við vísitölutrygg-
ingu atvinnutekna. Þetta bendi
ég á til huggunar þeim sem
sjá rautt, ef minnzt er á teng-
ingu kaiupgjalds við vísitölu.
2) Lífeyrir trygginganna er
svo naumt skammtaður, að í
engu má missa. Þess vegna er
það óhæfa að hann sé að stað-
aldri hafður verðbólgu og dýr-
tíð að leiksoppi.
3) Verðtrygging bótanna er
ekki aðeins mannúðar- og rétt-
lætismál, — hún er einnig
stjómarvöldunum hagkvæmnis-
mál. Það er þeim til léttis, að
þessar bætur breytist að krónu-
tölu sjálfkrafa í hlutfalli við
dýrtíð. Þá þurfa þau ekki að
burðast með lagasetningu á
lagasetningu ofan, en reynslan
sýnir bezt, að í því efni er
þeim aWa jafnan mjög óhægt
um vik.
Bardot í nýrri
kvikmynd
Franskir kvikmyndamenn urðu
á föstudaginn að hætta við að
taka atriði úr nýrri mynd með
Brígitte Bardot í aðalhlutverk-
inu þegar hundruð manna hóp-
uðust kringum leikkonuna á
götu í London þar sem kvik-
mynda átti atriðið. Það hefur
nú verið ákveðið að atriðið
skuli myndað í París í staðinn.
TILBOO
óskast i: Intination jarðýtu T-6 árgerð 1942, — Cleve-
land hjólgröfu árgerð 1942, — Buckey hjólgröfu árgerð
1942, — Chevrolet sendibifreið árgerð 1955, — Skoda
stadion ágangfær árgerð 1942, — Chevrolet herbifreið
árgerð 1942.
Tækin verða til sýnis á áhaldasvæði Póst- og símamála-
stjómarinnar við Grafarvog, föstudaginn 1. nóv. kl.
13 — 15. Tilboðin verða opnuð sama dag kl. 17 á skrif-
stofu vorri Ránargötu 18.
INNKAUPASTOFNUN RlKISINS.