Þjóðviljinn - 12.11.1963, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 12. nóvember 1963
ÞlðÐVUJlNN
SÍÐA 7
Leppum Bandaríkjanna í S-Vietnam
steypt af stóli, en nýir hafa tekið við
Brœðurnir Diem og Nhu myrtir eftir tœplega sólarhrings bardaga í Saigon,
herforingjar hafa tekið völdin að undirlagi bandarísku ieyniþjónustunnar
Átta árum og sex dög'um eftir að Bandaríkjamenn lyftu Ngo Dinh
Diem og ættmönnum hans í valdastóla í Suður-Vietnam, á Allraheilagra-
messu 2. nóvember, lauk valdaskeiði ættarinnar og Diem og bróðir hans
Nhu voru liðin lík, sá fyrri með kúlu í hausnum en hinn kraminn og
stunginn til bana. Átján klukkustundum áður höfðu sveitir úr sjöundu
deild suður-vietnamska hersins haldið inn í úthverfi höfuðborgarinnar
Saigon að sunnanverðu og stefnt rakleiðis að hjarta hennar, að forseta-
höllinni. Þegar inn í borgina var komið slógust í för með þeim þrjár
sveitir úr landgönguliði flotans, þrautþjálfaðar af bandarískum foringj-
um, og í bardaganum sem þá hófst mæddi mest á þeim.
Fögnuður í Saigon að upprcisninni lokinnl.
Uppreisnin hófst upp úr há-
deginu 1. nóvember, sem er
helgidagur beggja trúarbragða
landsins, kaþólskra og búdda-
manna. Það voru fáir á ferli
á götum Saigon, flestir höfðu
fengið sér hádegisblundinn.
Þeir Diem og Nhu bróðir hans
höfðu einnig hallað sér í for-
setahöllinni og uggðu ekki að
sér. Margir úr lífverði forset-
ans sváfu einnig vært. Upp-
reisnarmenn undir forystu
herforingjanna Doung Van
Minh og Tran Van Don höfðu
valið heppilegan tima og
reyndar var öll uppreisnin
skipulögð út í æsar og fljótt
varð augljóst að þeir myndu
hafa betur
Orðrómur
Þó verður ekki sagt að upp-
reisnin hafi komið mönnum á
óvart. Þrálátur orðrómur hafði
gengið lengi um að herfor-
ingjar hyggðu á uppreisn gegn
Ngo-ættinni og ekki leikið vafi
á að þær fyrirætlanir voru
runnar undan rifjum Banda-
ríkjamanna, og þá fyrst og
fremst bandarísku leyniþjón-
ustunnar. CIA.
Þeir fréttamenn sem bezt
hafa fylgzt með í Suður-Viet-
nam vissu hvað var á seyði
Þannig fékk fréttaritari „New
York Times", David Halber-
stam, kvöldið áður skilaboð á
dulmáli um að uppreisn væri
í aðsigi.
Að næturlagi
Sjöunda herdeildin átti að
réttu lagi að vera staðsett um
150 km fyvir sunnan borgina,
á óshólmum Mekongfljóts þar
sem skæruliðar Vietkongs eru
hvað öflugastir. En sveitir úr
henni höfðu verið fluttar í
skjóli næturmyrkursins að
suðurmörkum borgarinnar og
þar bjuggu þær sig undir á-
hlaupið á boxgina. Það tókst
að halda þessum liðsflutning-
um svo vel leyndum að Diem
og Nhu bárust engar njósnir
af þeim.
Rétt upp úr eitt eftir há-
degi héldu þær inn í borgina
að sunnan og lokuðu um leið
aðalbrautinni til flugvallarins.
Skriðdrekar og brynvagnar
óku hratt eftir götum borgar-
innar og mættu engri fyrir-
stöðu.
Sjónarvottur
Fréttamaður bandaríska
vikublaðsins „Newsweek“ lýs-
ir þannig áhlaupinu á borgina
og bardögunum:
„Stundarfjórðungi yfir eitt
tóku landgönguliðamir aðallög-
reglustöðina og lokuðu um leið
öllum leiðum til Cholon, borg.
arinnar fyrir sunnan Saigon
sem er henni samvaxin, en her-
menn sjöundu herdeildarinnar
tóku aðalstöð flotans við Saig-
onfljót. Þremur stundarfjórð-
ungum síðar höfðu lífverðir
Diems komið fyrir gaddavírs-
girðingum umhverfis forseta-
höllina; skriðdrekar og her-
menn streymdu þangað til að
stöðva sókn uppreisnarmanna.
Um hálffjögurleytið spúðu
skriðdrekar Diems eldi um
breiðstræti borgarinnar. Fólk
forðaði sér sem fætur toguðu.
Brátt nötraði borgin af skot-
hvellunum. Tvær orustu-
sprengiflugvélar búnar skot-
flaugum steyptu sér yfir for-
setahöllina og skotið var á þær
af húsþökum og frá herskip-
um á fljótinu. Drunur úr
sprengjuvörpum heyrðust um
alla borgina.
Um hálffimmleytið höfðu
uppreisnarmenn komið fyrir
fallbyssum sínum. Greinilegt
var nú ai5 þeir höfðu betur.
Þeir náðu útvarpsstöðinni á
sitt vald og hófu þegar send-
ingar. „Dagurinn sem fólkið
hefur beðið eftir með óþreyju
er runninn upp“ hafði þulur-
inn hástemmdri rðödu eftir
Duong Van Minh, forsprakka
herforingjanna sem höfðu lagt
á ráðin um uppreisnina. „í
átta ár hefur vietnamska þjóð-
in verið undir oki hinnar
rotnu og gerspilltu stjórnar
Diems, en nú hefur herinn
gerzt bjargvættur hennar“. Á
milli þess að lesnar voru til-
kynningar uppreisnarmanna
voru leikin tvist- og óha-cha-
lög — þau höfðu ekki mátt
heyrast meðan mágkona Di-
ems, frú Nhu fékk að ráða.
Klukkan fimm hringdi Minh
hershöfðingi, sem sviptur hafði
verið herstjóm í desember og
fengið valdalausa stöðu sem
„hemaðarráðgjafi“ forsetans,
í Diem og gaf honum fimm
mínútna frest að gefast upp.
Hann hét þeim bræðrum grið-
um. Diem skellti á hann sím-
anum.
Harður bardagi geisaíi alla
nóttina. Umsátrið um forseta-
höllina hófst klukkan J^jögur
um morguninn. Sextán álcrið-
drekar uppreisnarmanna *5ttu
að höllinni úr öllum áttum og
skutu án afláts á hana. Þggar
hinn hvíti uppgjafarfáni far
dreginn að hún yfir höllirtii,
ætlaði allt vitlaust að verða.
Þúsundir manna streymctu
að höllinni, hrópandi „frelsi*‘
og „lengi lifi herforingjamir".
Aðrir príluðu upp á skriðdrek-
ana og föðmuðu að sér her-
mennina. Allir vom á fleygi-
ferð á götunum, verzlanir voru
brotnar upp og rænt og rupl-
að. Bókaverzlun i eigu bróður
Diems, Ngo Dinh Thurs bisk-
ups, var gjöreyðilögð. Allt var
brotið og bramlað í skrifstofum
st j órnarblaðanna.
Búddatrúarmenn flykktust
til hofa sinna til að fagna leið-
togum sínum sem höfðu verið
leystir úr fangelsunum“.
Flúðu í munkakuflum
Þegar uppreisnarmenn héldu
inn í forsetahöllina, voru þeir
Diem og Nhu á bak og burt.
Sagt var að þeir hefðu komizt
undan eftir neðanjarðargöng-
um, dulbúnir í munkakuflum.
Ýmsar sögur ganga um afdrif
þeirra. Uppreisnarmenn skýrðu
frá því að þeir hefðu framið
sjálfsmorð, en bornar eru
brigður á þá sögu. Þeir vom
báðir rammkaþólskir og því
ekki taldir líklegir til að
svipta ?is lífi Bandarískir
fréltqmorin ern sannfærðir um
að þeir hafi verið myrtir. Her-
menn fundu þá í kirkju í
Cholon. Þeir voru teknir hönd-
um og fluttir í brynvagni til
aðalstöðva uppreisnarmanna.
Þeir vom liðin lík þegar þang-
að kom og þykir víst að her-
mennirnir hafi stytt þeim ald-
ur, Diem með kúlu í hausinn,
en Nhu stunginn til bana.
Leyniþjónustan CIA
Klukkan var þrjú að nóttu
til í Washington, þegar Kenne-
dy forseti var vakinn og sögð
tíðindin frá Saigon, en þegar
hálfum öðrum tíma áður hafði
John McCone, yfirmaður
bandarisku leyniþjónustunnar,
Framhald á 8. síðu.
Stórslys í Bandaríkjunum
66 manns fórust at
völdum sprengingar
á skautasýningu
6000 manns vom saman-
komin í Indianapolis Colosse-
nm, til þess að sjá fræga
ameríska skautasýningu „Holi-
day on Ice“, þegar ægileg
sprenging varð aftan við á-
horfendapaliana, sem varð 66
manns að bana og særði 400.
Sprengingin varð vegna leka í
gasleiðslu.
Komið var að síðasta atriði
sýningarinnar, þegar slysið
skeði. Áður en því lauk kvað
við ógurleg sprenging aftan
og neðan við áhorfendapallana
og 3 feta eldveggur steyptist yf-
ir áhorfendabekkina. Fólk og
bekkir þeyttust í allar áttir
og ólýsanleg skelfing greip um
sig. Kona heyrðist hrópa til
vinkonu sinnar: Þetta hlýtur að
eiga að vera svona! Sýningin
er bara svona!
Þetta sama kvöld varð sams
konar slys annars staðar i
Bandaríkjunum, að visu ekki
eins aivarlegt. Ráðhústorg bæj-
arins Marietta var troðfullt af
dansandi fólki. Þetta kvöld var
haldið gi'ímuball á torginu.
Allt í einu kvað við sprenging
í einni búðinni við torgið og
helmingur húsgaflsins féll með
braki og brestum út á torgið.
6 manns biðu bana af völdum Þannig var umhorfs eftir
sprengingarinnar. sprengingnna í Indianapolis.
Uppreisnarforinginn Duong Van Minh með ,,forsætisráðherranum” Nguyen Ngoc Tho.

i
4
i
i