Þjóðviljinn - 16.11.1963, Blaðsíða 4

4 SlÐA
ÞJðÐVILJINN
Laugardagar 16. nóvember 1963
Otgetandi: Samedningarflokfcur alþýðu — Sósfalistaflokk-
urinn. —
Kitstjórar: Ivar H. Jónsson, Magnús Kjartansson (áb.|,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjórar: Jón Bjamason, Sigurður V. Friðþjófsson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust 19.
Sími 17-500 (5 linur). Askriftarverð kr. 80 á mánuði.
Skæruhernaður
jþegar stjórnarvöldin halda því fram að atvinnu-
vegimir standi ekki undir hærra kaupgjaldi
en þeim lágmarkskjörum sem skráð eru í samn-
íngum stéítarfélaganna, er ein staðreyna sem
kveður málflutning þeirra gersamlega niður. Yf-
irborganir eru nú meiri á íslandi en nokkru sinni
fyrr og taka til langflestra starfsstétta, þótt þær
séu mjög misjafnar. Áður en kjaradómur gekk
var um miklar yfirborganir að ræða til opinberra
starfsmanna í ýmsum myndum, og mun það 'fyr-
irkomulag enn haldast óbreytt hjá sumum þeirra.
Yfirborganir mega heita almennar hjá iðnlærðum
verkamönnum og nema oft 20—30% og jafnvel
hærri upphæðum. Sumir hópar verzlunar- og
skrifstofufólks hafa miklu hærra kaup en skráð
er í samningum. Mes’t hefur fregðan verið á
kauphækkunum til ófaglærðs verka’fólks, en þó
hafa þær farið mjög í vöx't að undanförnu. Á
Austfjörðum og víðar úti um land er almennt
kaup í fiskvinnu nú 35—40 krónur um tímann
og ókeypis fæði. Hér í Reykjavík fá verkamenn
verulegar yfirgreiðslur í byggingavinnu, í smiðj-
unum, hjá ýmsum verktökum, hjá iðnfyrirtækj-
um, flutninga- og þjónustufyrirtækjum og víðar;
munu ýms dæmi um það að borgað sé allt upp
í 50 krónur um tímann í dagvinnu. Mest hefur
'tregðan verið á stærstu vinnustöðum verkafólks
í Reykjavík, við höfnina og í hraðfrysíihúsunum,
enda hafa hraðfrystihúsin átt í miklum er'fið-
leikum með að fá vinnuafl. Ljóst er þó að tregð-
an stafar ekki af getuleysi atvinnurekenda í þess-
um starfsgreinum; þeir hafa sótzt sérstaklega eft-
ír því að láta vinna hjá sér 1 næturvinnu og helgi-
dagavinnu á tvöföldu kaupi og þar með stað-
fest að þeir hagnist á því að kaupa vinnu við því-
líku verði.
Yfirborganimar hafa ekki orðið sjálfkra'fa sökum
þess að atvinnurekendur hafi allf í einu orð-
ið gagnteknir af örlæti og góðvild. Verka'fólk he'f-
ur knúið hækkanimar fram með stöðugri, sí-
breytilegri baráttu á vinnustöðunum. Sá skæru-
hernaður er óhjákvæmileg afleiðing af þeirri
skammsýnu stefnu stjórnarvaldanna að reyna að
halda kaupgjaldinu langf fyrir neðan það sem
atvinnurekendur geta greitt og telja sér óhjá-
kvæmilegt að greiða þegar í harðbakkann slær.
En það er að sjálfsögðu óviðunandi ástand til
frambúðar bæði fyrir launþega og atvinnurekend-
ur að kjaramálum skuli ekki skipað með eðlileg-
um samningum.
Stjórnarvöldin tala nú mjög um það að finna
þurfi aðrar leiðir til kjarabóta en kauphækkan-
ir. Verklýðssamtökin hafa margsinnis lýst yfir
því að þau muni taka ’tillit til slíkra aðgerða í
kröfum sínum. En engu að síður he'fur þróunin í
þjóðfélaginu orðið slík að undanfömu að kaup-
hækkanir er jafnframt óhjákvæmilegar. Reyni
valdhafarnir enn að spyrna við fotum í samning-
um þeim sem nú eru hafnir og verkafólk fylgist
með af sérstakri athygli, munu kauphækkanir
engu að síður ná fram að ganga, til að mynda
með skæruhexnaði. — m.
Bylting sem breytir engu
■■II!
Ilillil
Vart hefur annar atburður í
seinni tíð vakið slíban
fögnuð meðal valdamanna í
Washington sem stjórnarbylt-
ing herforingjanna í Suður-
Vietnam, segja fréttamenn í
höfuðborg Bandaríkjanna.
Kennedy og menn hans hafa
þjáðst af minnimáttarkennd
síðan þeim mistókst að steypa
Castro á Kúbu, og þeir hefðu
vart fengið afborið þá skömm
að geta ekki ráðið við ná-
unga eins og Ngo Dinh Diem
forseta, sem Bandaníkjastjórn
hóf til valda í Saigon og sá
alla tíð fyrir herafla og skot-
silfri. Þegar Diem o;g Nhu
bróðir hans hugðust reka
rembihnútinn á einræði fjöl-
skyldu sinnar yfir Suður-Vi-
etnam með algerri undirokun
samtaka búddatrúarmanna, gat
Bandaríkjastjóm ekki lengur
látið harðstjóm þeirra af-
skiptalausa, því að þá hefði
hún komið sér út úr húsi
hjá hundruðum milljóna trú-
bræðra þeirra í nálægum
löndum. Skipt var um sendi-
herra í Saigon, og þegar Ngo-
bræðurnir svöruðu með því að
láta til skarar skríða gegn
búddatrúarmönnum lýsti
Kennedy yfir í sjónvarpsvið-
tali að Bandaríkjastjóm teldi
nauðsyn bera til að skipt yrði
um forustumenn í Suður-Viet-
nam.
Bandaríska utanríkisráðu-
neytið gaf skömmu síðar
til kynna hverjir ættu að taka
við, þegar það lýsti yfir að
forusta hersins í Suður-Viet-
nam væri saklaus af árásun-
um á musteri búddatrúar-
manna. Síðan var dregið jafnt
og þétt úr fégjöfum Banda-
ríkjamanna til stjómar Ngo-
bræðranna, og nú hafa þess-
ar aðgerðir, ásamt öðrum sem
leyndar fóru, borið tilætlaðan
árangur Ngo Dinh Diem og
Ngo Dinh Nhu eru dauðir og
herforingjaklíka stjómar í Sa'g-
on. Bandaríkjastjóm reyndi
ekki að dylja fögnuð sinn yf-
ir dauða bandamanna sinna og
fyrrverandi skjólstæðinga,
heldur viðurkenndi umsvifa-
laust stjóm herforingjanna
sem létu taka þá af lífi. Her-
foringjamir segjast nú muni
taka til óspilltra málanna við
hemaðinn gegn skæruliðum
Vieteong og Bandaríkjamenn
heita þeim fullum stuðningi til
þeirra verka. Hemaðaraðstoð
Bandaríkjanna við Suður-Vi-
etnam nemur um 300 milljón-
um dollara á ári og í landinu
dvelur 14..000 manna banda-
nskt heriið sem tekur beinan
þátt í bardögum.
-'vid Halberstam, ungur og
U ->iall fréttarifari New Vork
í'imes í Saigon, hefur birt ýt-
arlega frásögn af þvi hvernig
herforingjamir fóru að því að
hrifsa völdin. Frumkvöðlar
samsærisins gegn Nhu-bræðr-
unum voru gamlir og reyndir
herforingjar, sem börðust fyr-
ir Frakka gegn löndum sínum
áður en þeir gengu í þjónustu
Ngo Dinh Diem Þessa menn
hafði forsetinn svipt herstjórn
vegna þess að hann efaðist um
hollustu þeirra við sig. Til
þess að koma fyrirætlunum
sínum í framkvæmd þurftu
þremenningamir Duong Van
Minh, Tran Van Duong og Le
Van Kim á yfirráðum yfir her-
sveitum að halda. Með þvi
að notfæra sér hégómagimd
eins starfsbróður síns komu
þeir ár sinni svo. fyrir borð
Duong Van Minh, foringi hershöfðingjanna sem hrifsuðu völdin í Saigon, (t. h.) ásamt Maxveli
Taylor hershöfðingja, forseta yfirherráðs Bandaríkjanna (t. v.) og Walt Rostow prófessor, einum
helzta ráðunaut Kennedy um utanríkismáL Þeir eru þama að hvíla sig eftir tennisleik I Saigon
haustið 1961. Eftir heimsókn Taylors og Rostows var hemaðaríhlutun Bandaríkjanna í Suður-Vi-
etnam stóraukin. Bandaríska fréttatímaritið ,,Time“ segir að Bandaríkjamenn, þar á meðal ,,emb-
ættismaður úr landvamaráðuneytinu", hafi stappað í Minh stálinu að beita sér fyrir valdatöku
her sins.
að Ngo Dinh Diem fékk þeim
sjálfur þessar herveitir í hend-
ur og undirritaði þar með sinn
eiginn dauðadóm.
Ton That Dinh er ungur
hershöfðingi, einn af fáum
sem Ngo-bræðumir báru fullt
traust til. Ngo forsetabróðir
hafði hann með í ráðum um
árásirnar á búddamusterin og
engan herforingja annan. Eft-
ir þær aðgerðir kunni Ton
sér ekki læti og sagði við
aðra foringja í hemum: „Ég
hef sigrað Henry Cabot Lodge.
Ton That Dinh
Hann kom hingað til að efna
til valdaráns, en ég er búinn
að yflrvinna hann og bjarga
landinu". Lodge er nýi sendi-
herrann sem Kennedy sendi
til Saigon. Ton That Dinh var
falin yfirherstjóm á svæðinu
norður af Saigon. Gömlu hers-
höfðingjunum hugkvæíndist nú
að spilla milli hans og forset-
ans og fá hann þannig í lið
með sér. Þeir fengu talið hann
á að ganga fyrir Diem forseta
og krefjast þess að vera gerð-
ur að innanríkisráðherra. Eins
og samsærismenn höfðu búizt
við varð forsetinn ævareiður
þessari málaleitan. Hann ósk-
aði einskis síður en að fá
hershöfðingja í ríkisstjómina.
í stað þakklætis sem Ton
■~r - .t - ■ ■■-.'•r - ■ r--- •, j—
That Dinh hafði búizt við fékk
hann bullandi skammir. For-
setinn klykktí út með' þvi að
svipta hann herstjóm um
stundarsakir og skipa hon-
Um að taka sér hvíld frá störf-
um.
Særður metnaður Ton That
Dinh gerði nú samsæris-
mönnum auðvelt að telja hann
á sitt band. Það var hann sem
kom Ngo-bræðrunum til að
kalla til Saigon hersveitimar
sem steyptu þeim af stóli og
drápu þá síðan. Það gerðist
með þeim hætti að hershöfð-
ihginn sendi aðstoðarforingja
sinn til borgarinnar My Tho
skammt frá Saigon. Sendimað-
urinn skýrði herforingjum
þar og héraðsstjóranum frá
því að samsæri væri hafið
gegn forsetafjölskyldunni og
hvatti þá til að veita því lið.
Hann kvað Ton That Dinh
einn af fáum hershöfðingjum
sem ekki væru enn þátttakend-
ur í samsærinu, en taldi lík-
legt að hann fengist með áð-
ur en langt um liði. Ngo-bræð-
umir fengu þegar í stað
skýrslu um viðræðurnar í My
Tho. Þeim varð fyrst fyrir að
kalla Ton Thvít Dinh á sinn
fund, í þeirri von að hægt
væri að nota hann gegn hin-
um hershöfðingjunum. Þegar
Ton That Dinh var skýrt frá
hvað aðstoðarforingi hans að-
hefðist, gerði hann sér upp
furðu mikla og bauðst til að
láta handtaka skálkinn þegar
í stað og skjðta hann. Nhu
vildi það ekki, heldur fá upp
úr honum nöfn samsæris-
manna. Forsetabróðirinn bað
nú Ton That Dinh að leggja
á ráð. um. gagnaðgerðir gegn
valdaránsmönnum. Niðúrstað-
an af viðræðunúm i forseta-
höllipni varð að ákve.ðið var
að kallá mikið lið til Saigon
og ganga á milli bols og höf-
uðs á samsærismönnum. For-
setinn fól Ton That Dinh að
sjá' um framkvæmdina ásamt
yfirmönnum lnfvarðarins og
öryggissveitanna sem Nhu
bróðir hans hafði komið upp.
Fyrsta verk Ton That Dinh
var að telja yfirmann ör-
yggissveitanna á að senda þær
brott úr höfuðborginni, svo að
Bandaríkjamenn reiddust ekki
yfir að öllu tiltæku liði væri
safnað þar saman í stað þess
að láta það berjast við Viet-
cong. í staðinn var gerð áætl-
un um komu annarra her-
sveita, þar á meðal skrið-
drekasveita, til Saigon til að
berja niður væntanlega bylt-
ingartilraun. Ton That Dinh
gaf þessari áætlun nafnið
„Hemaðaraðgerð Bravó“, og
lagði hana fyrir Ngo Dinh Di-
em forseta, sem undirritaði
plaggið án þess að gruna neitt.
Þar með voru samsærismenn-
irnir búnir að fá heimild for-
setans til þeirra herflutninga
sem með þurfti til að fram-
kvæma áformið um að steypa
stjórn hans. Jafnskjótt og
hersveitirnar lögðu af stað til
Saigon lét öryggislögreglan
forsetann og bróður hans vita,
en þeir svöruðu að tilfærsla
herliðsins væri þáttur á-
ætlun sem þeir hefðu sjálfir
gert.
Þegar loks forsetinn og bróð-
ir hans áttuðu sig á að
Ton That Dinh hafði blekkt
þá, var allt orðið um seinan.
Eini hershöfðinginn sem þeir
gátu vænzt hjálpar frá var
sá sem stjórnaði hernum suð-
ur af Saigon, en samsæris-
mönnum tókst með brögðum
að ná stjórninni yfir þeim
hluta hersveita hans sem næst
var höfuðborginni. Eina lið-
is sem veitti mötspvrnu að
ráði var lífvörður forsetans,
en hann varð að lúta i lægra
haldi fyrir skriðdrekum og
sprengjuvörpum uppreisnar-
manna Forsetinn og bróðir
hans flýðu úr höllinn, um
leynigöng dulbúnir sem prest-
ar og komust í kirkiu i út-
borginm Chnlon Þar voru heir
gripnir. troðið inn í brvnvar-
inn bíl og Hflátnir Helherst-
am segir að þeir hafi fvrst
verið skotnir os Hkurn beirra
síðan misþvrmt með byssu-
stingiijm
Framhald á 10. ísðu.