Þjóðviljinn - 16.11.1963, Blaðsíða 7

Laugardagur 16. nóvember 1963
ÞlðÐVILIINN
SlÐA 7
Það hefur ekki komið oft fyrir að
vísindamenn hafi getað fylgzt með því
þegar eyja rís úr hafi af völdum
goss í neðansjávargíg og það er því
eðlilegt að íslenzkir jarðfræðingar
fylgist fullir eftirvæntingar með gosinu við
.Vestmannaeyjar. Dr. Sigurður Þórarinsson
skýrði frá því í útvarpinu í fyrradag að
því gosi svipaði mjög til gossins sem hófst
suður af Japan í september 1952 að
dæma eftir myndum sem teknar hefðu
verið af því. — Við birtum nokkrar þeirra
mynda hér á síðunnL
Þegar „Eyja hins bjarta guðs
|,aSs úr hafi og hvarf aftur
Rannsóknaskipið „Kaiyo Maru scm týndist við Myojin.
Myndirnar
eru teknar
ur bandaríska
tímaritinu
„National
Geographic
Magazine",
febrúar 195/"
Endur fyrir löngu myndað-
ist felling á jarðskorpunni
milli Japans og eyjarinnar
G-uam í Kyrrahafi. Á þessum
neðansjávarhrygg urðu til eld-
gígar sem með gosum sínum
byggðu upp Bonin- og Marian-
aseyjar.
Einn þessara gíga sem Jap-
anar nefna Myojin („hinn
bjarti guð“) hefur hvað eftir
annað spúð eldi og ösku. Vit-
að er um gos úr honum ár-
in 1896, 1906, 1915, 1934 og
1946.
Það var snemma morguns
16. september 195?, sem Mydjin
tók að gjósa enn einu sinni.
Hljóðbylgjur frá gosdrunun-
um bárust yfir allt Kyrra-
haf og mældust á tækjum
bandariska flotans á strönd
Kaliforníu 97 mínútum síð-
ar. Fyrsta gosið var ekki mjög
öflugt, en síðan kom hvert
sprengigosið af öðru og tólf
klukkustundum eftir að gosið
hófst myndaðist „flóðbylgja"
sem æddi yfir haf>ð með 150
mílna hraða á klukkustund og
skall á Hachijo-eyju 75 míl-
um norðar.
Við sprengigosin opnaðist
gígurinn fyrir hraunflóði og
þegar fyrsta skipið kom á
vettvang 18. september, jap-
anska björgunarskipið „Shik-
ine Maru“, hafði þegar mynd-
azt eyja úr glóandi hrauni,
nokkur hundruð fet að þver-
máli. En sú eyja var ekki lengi
ofansjávar. Hver sprengingin
af annarri eyddi hermi fljótlega
aftur og þegar bandarísk flug-
vél flaug yfir gosstaðinn 22.
september, stóðu aðeins noikkr-
ir hraundrangar upp úr sjó
og brátt voru þeir einnig
horfnir.
Daginn eftir kom japanska
rannsóknaskipið „Shinyo
Maru“ á gosstaðinn. Það var
ládauður sjór og Myojin lét
ekki á sér bæra. En hann
hafðl aðeins tekið sér stimd-
arhvíld, þvi þegar skipið var
rétt fimm milur frá honum,
stóð kolsvartur gosstrókur upp
úr sjónum. Ofsalegt sprengi-
gos tætti sundur leif-
ar eyjarinnar. Stóra myndin
hér að ofan er tekin frá „Shin-
yo Maru“ þegar skipið var
aðeins i einnar mílu fjarlægð
frá gosstaðnum.
Fyrsta eyjan var horfin í
sjóinn, en „hinn bjarti guð“
var ekki af baki dottinn. Enn
vall hraunleðja úr honum á
hafsbotni, storknaði og fyllti
gíginn, þar til svo mikill þrýst-
ingur hafði myndazt, að hann
þeytti burt gígtappanum.
Áttatiu sprengigos þurfti til
að mynda fyrstu eyjuna og
eyða henni aftur.
En þegar hún var horfin
reis önnur brátt úr sjó. 24.
september var rannsóknaskip-
ið „Kaiyo Maru“ komið á
vettvang. Með því voru níu
japanskir visindamenn og 22
manna áhöfn. Þá stundina
bærði Myojin ekki á sér og
talið er að skipið hafi hætt
sér beint yfir gígirm. Mæll-
tæki sýndu að kl. 12,21 varð
nýtt sprengigos og síðan hef-
ur ekkert spurzt til „Kaiyo
Maru“, en sviðið brak úr því
fannst síðar fljótandi á haf-
inu skammt frá gosstaðnum.
Eftir sprenginguna sem
grandaði „Kaiyo Maru“ komu
aðrar, og smám saman hlóðst
upp ný eyja. Hún reis úr hafi
9. desember, en þegar myndin
neðst til vinstri var tekin
27. desember var hún orðin
30—40 metra há. Hún hélt
áfram að hækka og 1. febrú-
ar 1953 var hún um 100 metra
há. Háltf önnur milljón lesta
hraungrýtis stóð þá upp úr
hafinu.
En rúmum mánuði síðar,
11. marz 1953, þegar myndin
neðst til hægri var tekin var
sú eyja einnig horfin. Lita-
skipti á hafinu voru eini vott-
ur þess að hún hefði verið
þar.
En ekki leið aftur nema
mánuður, að þriðja eyjan var
risin úr hafi, um 200 metra
löng og 50 metra há. Þegar
myndin á tólftu síðunni var
tekin 14. apríl rann seigfljót-
andi hraunleðja úr gignum.
En þegar bandarískt rann-
sóknarskip kom á þessar slóð-
ir í október var þriðja eyjan
etnnig horfin. Og nú var all-
ur máttur úr „hinum bjarta
guði“. Enn einu sinni hafði
honum mistekizt eyjarsmíðin.
En ef að líkum lætur á hann
eftir að láta heyra til sín
áður en langt líður.
27. des. 1952 reis ðnnnr eyjan 30 metra úr hafi.
En þegar þessi loftmynd var tekln i. marz 1953 var ekkert eftír af tíenni