Þjóðviljinn - 30.11.1963, Blaðsíða 7

Laugardagur 30. nóvember 1963
ÞlðÐVILIINN
SlÐA

TAMORÐ
Nellie Connally, fylkisstjóra-
frú í Texas, sneri sér við í
sætinu til hálfs og sagði við
forsetann sem sat bakvið hana
í bílnum: ,,Þér getið ekki
sagt að Dallas sýni yður ekki
vináttu i dag.“ John Kennedy
opnaði munninn til að svara,
en svarið kom aldrei því í
sömu andránni fór byssukúla
í gegnum höfuð hans. Áður en
Kennedy lagði af stað til Tex-
as lét Stevenson, fulltrúi
Bandarikjanna hjá SÞ, einn af
ráðunautum forsetans vita að
Dallasbúar hefðu látið í ljós
við sig ,ugg um að lífi þjóð-
höfðingjans væri hætta búin
kæmi hann til borgarinnar.
Sjálfur var Stevenson barinn
og hrækt í andlit honum þegar
hann flutti ræðu í Dallas á
degi SÞ fyrir mánuði. Þetta
vígi bandarísks afturhalds
hafði illt orð á sér, og eftir ó-
dæðisverk síöustu daga er
borgin tvímælalaust illræmd-
asti staður á hnettinum. For-
setamorðið gat verið verk eins
brjálæðings, en síðan lögreglan
í Dallas lét drepa sakboming-
inn í höndum sér efast fáir um
að þar hafi sterk og ófyrirleit-
in myrkraöfl verið að verki.
Morð Jacks Ruby á Lee Os-
wald ber öll einkenni „rub-
out“, en svo er það kallað á
bandarísku bófamáli þegar
glæpaforingi lætur ryðja úr
vegi handbendi sínu til að
koma í veg fyrir uppljóstranir.
Enginn getur um það sagt á
þessu stigi málsins hvort
ódæðisverkin í Dallas verða
nokkru sinni upplýst til hlítr; ■,
ar, en afleiðingamar af morði
Kennedys má þegar sjá í stór-
um dráttum. Erindi hans og
Johnsons varaforseta til Texas
var að jafna deilur milli í-
haldsmanna og frjálslyndra í
Demókrataflokknum í fylkinu
og búa með því í haginn fyrir
sig i forsetakosningunum sem
fara fram í nóvember að ári.
Texas og Flórída voru þau tvö
suðurfylkjanna sem Kennedy
gerði sér vonir um að vinna
þrátt fyrir afstöðu sína í kyn-
þáttaátökunum. Fyrirsjáanlegt
þótti að Kennedy yrði endur-
kjörin forseti, og sú skoðun
varð æ útbreiddari meðal
repúbhkana að Goldwater öld-
ungadeildarmaður væri þeirra
sterkasta frambjóðandaefni
sökum þess hversu mikla
möguleika hann hafði til að
fylkja um sig afturhaldssöm-
um demókrötum í suðurfylkj-
unum. Nú eru öll viðhorf ger-
breytt. Sterkur orðrómur var
uppi í Washington slðustu vik-
umar sem Kennedy lifði á þá
lund að hann hefði ákveðið að
fá sér annan meðframbjóðanda
en Johnson sökum þess að
þorri suðurfylkjanna væri
hvort eð er tapaður. Valdaað-
staðan sem Johnson fékk með
forsetaembættinu veitir honum
nú sjálfdæmi um hvort hann
verður merkisberi demókrata í
kosningunum að ári. og enginn
sem manninn þekkir efast um
að hann sækist eftir endur-
kjö’”-
greiða mannréttindalöggjöf
sem samtök svertingja telja sig
geta við unað. Ekki er ólíklegt
að þingið verði honum auð-
sveipara en það var Kennedy.
Johnson gerþekkir þingvenjur
og þingmenn síðan á unglings-
árum þegar hann varð þing-
sveinn. Á stjómarárum Eisen-
howers mótaði hann lengst af
löggjafarstarfið sem foringi
meirihlutans í öldungadeild-
inni. Á síðasta þingi sem John-
son sat mátti heita að hann-
hefði alla öldungadeildina í
vasanum svo einsdæmi er i
þingsögunni. Valdaaðstaða
Johnsons á þingi byggðist á
nákvæmri vitneskju um hagi
Myndin var tekin andartaki eftir að kúian hitti Kennedy. Lífvörður stendur i bílnum og Iýtur
yfir forsetahjónin. Höfuð Kennedys hneig niður í kjöltu konu hans, en hægri fóturinn kastaðist upp
á bílhurðina (örin á myndinni).
■■111
utanríkismálum nema helzt að
þv£ leyti sem hermál varðar.
Menn um heim allan eru orðn-
ir því vánir að utanríkispóli-
tísk lömun ríki í Bandaríkjun-
um nokkra mánuði á fjögurra
ára fresti meðan forsetakosn-
ingamar eru undirbúnar. Nú
veldur fráfall Kennedy því að
þetta dauða tímabil stendur á
annað ár, eða þangað til nýtt
kjörtímabil hefst í janúar 1965.
Síðan borgarastyrjöldinni lauk
hefur enginn suður-
ríkjamaður verið kjörinn for-
seti Bandaríkjanna, og uppruni
Johnsons einn er talinn tryggja
honum sigur í suðurfylkjunum.
Af sömu ástæðum stendur
hann langtum lakar að vígi í
norðurfylkjunum en Kennedy.
Helzta keppikefli hans misser-
ið fram að upphafi sjálfrar
kosningabaráttunnar verður
því að sanna frjálslyndara
armi Demókrataflokksins að
hann sé verðugur arftakf fyrir->i
rennara síns. Til þess hefur
hann einstakt tækifæri. Þegar
Kennedy féll frá voru helztu
stefnumál hans komin í strand
á þingi. Hverfandi litlar likur
þóttu á að fmmvörpin um ráð-
stafanir til að draga úr kyn-
þáttamisrétti, um lækkun
skatta og önnur umbótamál
fengjust afgreidd á yfirstand-
andi þingi. Það væri mikill
sigur fyrir Johnson ef honum
tækist að fá þingið til að af-
og afstöðu hvers einasta öld-
ungadeildarmanns og einstæð-
um hæfileika til að lokka þá
eða knýja með góðu eða illu til
að lúta vilja formanns þing-
flokksins. Eitt af því sem efst
er á dagskrá í Washington
þessa dagana er að hve miklu
leyti Johnson geti leikið sama
leikinn sem forseti.
Sigurhorfur nýja forsetans í
kosningunum að ári velta
á þvf öilu öðru fremur hvem-
ig honum tekst að koma ár
sinni fyrir borð í skiptum við
þingið. Að því verkefni hlýtur
hann því að beita athygli sinni
og kröftum. Af þessum sökum
hafa forsetaskiptin valdið ó-
vissu og ugg í alþjóðamálum.
Þar var Kennedy búinn að
móta stefnu sem í heild var
hans verk. Hann bjó yfir mik-
illi þekkingu og reynslu um
þróun alþjóðamála. öðru máli
gegnir um Johnson. Hann hef-
ur aldrei haft náin afskipti af
M
eðan millibilsástandið ríkir
neinskonar frumkvæði af hálfu
Bandarikjanna í utanríkismál-
um. Bæði verður nýi forset-
inn önnum kafinn að sinna inn-
anlandsmálum. og það hlýtur
óhjákvaemilega að taka tölu-
verðan tíma fyrir hann að ná
tökum á flóknu stjómarkerfi
sem annar maður mótaði eftir
sínu höfði. Fréttamenn í Wash-
ington komast svo að orði um
stjórnaraðíerð Kennedy. að
hann hafi komið sér upp hirð
í Hvíta húsinu og stjórnað
skriffinnskubáikni rikisstofn-
ananna með aðstoð hennar.
Hirðmennimir voru vinir og
kunningjar Kennedy, einkum
menntamenn frá Harvard og
öðrum háskólum austurfylkj-
anna. Harla ólíklegt er að
Johnson kunni vel við sig
í þessrom félagsskap. Fyrst um
sinn eru ráðunautar Kennedy
honum ómissandi vegna kunn-
ugleika þeirra á málum, en
þegar frá líður hlýtur hann
að skipta um og safna saman^
£ Hvíta húsinu fólki af sínu
sauðahúsi, framgjörnum stjóm-
málamönnum og dugnaðar-
þjörkum. Ölíklegt er að marg-
ir í þeim hópi hafi til að bera
hámenntun og fágun sem var
einkenni hirðmanna Kennedy.
Ferill Johnsons sýnir að hann
er í ríkum mæli gæddur þeim
hygg'ndum sem í hag koma,
en enginn heldur því fram að
hann sé mikill pólitískur hugs-
uður.
Spumingin sem flestir í vest-
rænum höfuðborgum spurðu
við hin óvæntu forsetaskipti í
Bandaríkjunum var: Hvað ger-
ir de Gaulie? A rúmum mán-
uði hafa orðið foreætisráðherra-
skipti í Vestur-Þýzkalandi og
Bretlandi og nýr maður tekin
við forsetaembættinu í Wash-
ington. Af forustumönnum Vest-
urveldanna er" franski foreet-
inn einn gamalgróinn í emb-
ætti. Þeir Kennedy voru höfuð-
andstæðingar. og margir gizka
á að de Gaulle grípi tækifærið
meðan Johnson á í fullu fangi
að fást við bandarísk innan-
landsmál til að leitast við að
koma í framkvæmd hugmynd-
um sfnum um vesturevrópskt
kjamorkuveldi óháð Banda-
ríkjunum. Bandarískum ráða-
mönnum stendur mun meiri
stuggur af bandamanni sinum
í París en andstæðingum í
Moskvu og víðar.,
M. T. Ó.
bókmenntir
ÞERÁÐSEGJA
ÞÉR AÐ SEGJA. Ver-
aldarsaga Péturs Hoff-
manns Salómonssonar.
Stefán Jónsson, frétta-
maður skráði. 275 bls.
Ægisútgáfan.
Það er hljómur yfir nafninu
Pétur Hoffmann Salómonsson.
Og víst er um það, að öllu
svipmeiri persónuleika verður
lengi að bíða. Hvorki óttast
hann guð né fjandann, foreet-
ann eða dómsmálaráðherrann,
enda ókrýndur konungur ösku-
hauganna sjálfur. Stórorustur
hefur hann háð fleiri en fie&t-
ir menn hérlendir, og þó verið
svikinn um þá síðustu: Óhlut-
vandir menn boluðu honum úr
framboði til forsetatignar ekki
einu sinni helctur tvisvar. Eng-
um getum skal hér að því leitt
hvernig fara myndi viðureign-
in milli þeirra Ásgeirs Ásgeirs-
sonar og Péturs Hoffmanns,
•'nda fæst vart úr því skorið
héðan af. Þó örvæntir Pétur
hvergi. hann segir (á bls.
273): ,.Og þó mínir fætur verði
kaldir, þá mun renna sú tíð,
að íslendingar velji sér sjó-
mann, verkamann eða bónda
til æðstu tignar, enda ber slík-
um einum heiðurinn. Hvað ála-
veiðamar áhrærir. þá get ég
staðhæft með miklu stoltl, að
árið 1962 veiddi ég einn sam-
an næstum helming alls þess
áls, sem reyktur var til út-
flutnings á Islandi, en til slíkra
afreka held ég að þurfa muni
tvöfalt það vit, sem brúk er
fyrir til þess að gegna forseta-
embætti”.
Og nú er komin út verald-
arsaga þessa hugumstóra
manns, skráð af Stefáni Jóns-
syni, fréttamanni. Flestir
myndu búast við góðri skemmt-
an þegar svo ágætir menn
leggja saman. og þó varð und-
irritaður fyrír vonbrigðum.
Bókin er í stuttu máli sagt
aldrei verulega skemmtileg, oft
á tíðum er Pétur beinskeittur,
illvígur og harður. og þó er
jafnan eins og einhvem herzlu-
mun vanti. Engum getum skal
að því leitt. hvort hér er við
Stefán eða Pétur að sakast —
eða báða. Hitt stendur óhaggað.
að enn er samtalsþáttur Sig-
urðar Magnússonar, sem forð-
um birtist í ,,Fólkið í landinu’’
það bezta sem um Pébur hef-
ur verið skrifað.
Eins og ráða má af framan-
sfcráðu, gefur þessi bók enga
raunverulega mynd af svip-
mifclum og séretæðum persónu-
leika Péturs — honum verða
menn að kynnast af eigin raun.
Helzt er Pétur að hitta á lög-
reglustöðinni að eigin sögn —
hann er nú sáttur að kalla við
þá verði laganna og leggur til
þeirra gott orð. öðru máli
gegnir um stangarveiðimenn.
sem að hans dómi „eru ó-
þverralýður. Þér að segja“. Þá
er og þess að geta, sem lítt
eða ekki kemur fram í bók
Stefáns. að Pétur er dágóður .
rithöfundur sjálfur. Hann hef- ■
ur efið út þrjá bækUnga og J
fjalla tveir þeirra um stjóm- B
málaóvini Péturs. smádjöflana, ^
er hann nefnir svo. Gegnir ^
furðu. að þeir skuli enn ganga k
uppréttir eftir þá útreið. Þá 1$
hefur Pétur gefið út rít um £
atgeirinn Gunnars á Hlíðarenda
— gagnmerkt rit, sem enn hef-
ur ekki hlotið þá viðurkenningu
vísindamanna, er skyldi.
Sem sagt: Þessi bók er ekki
eins skemmtileg og ætla mætti.
Að öðru leyti er flest vel um
hana, þó mætti prófarkalest-
ur að ósekju vera betri. Vænf-
anlega fáum við meira að heyra
af Pétri Hoffmann. áður en
langt um líður.
!
*
Pétur Hoffmann
Jón Thór Haraldsson.
Ekkja Oswalds
fiutt frá Dallas
DALLAS 27/11 — Bandaríska
öryggisþjónustan hefur tekið
að sér að vernda líf ekkju
Oswalds í stað lögreglunnar í
Dallas, samkvæmt hennar eig-
in ósk.
Secret Service tók strax að
sér að vemda líf frú Oswald.
er hún tjáði þeim, að hún
væri kviðafull vegna fjand-
samlegrar afstöðu íbúanna í
Dallas. Fannst henni öryggis
sins ekki gætt sem skyldi af
lögreglu staðarins. Öryggis-
þjónustan flutti frú Oswald,
börn hennar tvö Qg tengda-
móður í hús í nágrenni Dall-
as, og hefur ekki gefið upp
hvar það sé.
Námsstyrkur
til guðíræði-
náms
Lútherska heimssambandið
mun veita guðfræðingum
nokkra námsstyrki til fram-
haldsnáms við guðfræðideild-
ir háskóla, sem kenna lút-
herska guðfræði, hvort heldur
er í Evrópu eða í Bandaríkj-
unum.
Námstíminn er eitt háskóla-
ár, en guðfræðingar, sem
halda til Bandaríkjanna til
náms, munu einnig verða að
kynna sér almennt safnaðar-
starf.
Námsstyrkir eru að fjár-
hæð frá 800,00 til 1.700,00
dollarar og fer upphæðin eft-
ir dvalarkostnaði i viðkom-
andi landi. Námsstyrkimir
eiga að nægja fyrir ferðakostn-
aði, skólagjöldum, húsnæði,
fæði og nokkrum öðmm út-
gjöldum. Þeir kandidatar, sem
mundu vilja taka maka sína
með, fá 300,00 dollara viðbót-
arstyrk.
Umsækjendur verða að hafa
lokið prófi í guðfræði, áður
en framhaldsnámið erlendis
hefst, og verða að greina frá
því, hvaða grein trúarvísinda
þeir ætla að leggja stund á.
Umsókninni vérða að fylgja
meðmæli biskups og umsögn
guðfræðideildar Háskóla fs-
lands.
Umsóknareyðublöð fást hjá
formanni eða ritara sambands-
nefndar þjóðkirkjunnar, þeim
séra Ingólfi Ástmarssyni og
séra Ólafi Skúlasyni, velta þeir
einnig nánari upplýsingar.
Umsóknarfrestur rennur út
29 desember n.k„ en náms-
styrkjum verður úthlutað í
febrúar eftir fund nefndar
þeirrar, sem Lútherska heims-
sambandið hefur falið að ann-
ast úfhlutunina.