Þjóðviljinn - 01.12.1963, Blaðsíða 3
SlÐA 3
Sunnudagur 1. desember 1963
MðÐVILJINN
Á
HVÍLDAR-
DACINN
Frá minnstu
til stærstu
húsgagna
HÍBÝLAPRÝÐI HALLARMÚLA Sími 38177
hemáminu og Gunnar Thor-
oddsen fjallaði um fyrir 18 ár-
um.
Mildar hendur
Málflutningi í olíumálinu er
ekki lengra komið en svo, að
menn eru í miðri afrekaskrá
Hauks Hvannbergs, en nú í
vikunni kemur röðin að öðrum
stjómarmönnum Olíufélagsins
h.f., þar á meðal Vilhjálmi Þór
seðlabankastjóra. Þó hefur
saksóknari þegar tekið það
fram að Vilhjálmur segist ekki
vita neitt um áfengissmyglið
frá Bretlandi og hafi því
hvorki veitt né þegið hags-
munafé í því sambandi. Er
þess raunar að vænta að sak-
sóknarinn fari mildum hönd-
um um seðlabankastjórann,
ekki sízt þegar þess er gætt að
þeir em báðir í sömu frímúr-
arastúkunni og þar er seðla-
bankastjórinn hærri í gráðun-
um en saksóknarinn. Ber að
gæta þess vandlega að ekki
falli neinn blettur á þau ágætu
leynisamtök, eftir að heimsókn
forseta Islands til Bretlands
náði hámarki með því að hann
var heiðursgestur þarlendra
frímúrara. Gegnir það í sjálfu
sér furðu að Vilhjálmur Þór
skuli vera sakborningur fyrir
Hæstarétti. Hann hefur það
eitt til saka unnið að leiða
samvinnuhreyfinguna inn á
sömu brautir og Gunnar Thor-
oddsen landsmálin. Hvaða rétt-
læti er í því að annar haldi
heiðursræðu á fullveldisdag-
inn en hinn bíði dóms?
Miljón á dag
Ýmsum finnast þær níu milj-
ónir sem horfið hafa fyrir til-
stilli Hauks Hvannbergs býsna
mikið fé. En það er margfalt
meira hagsmunafé í umferð á
Islandi. Undanfarin ár hafa
tekjur fslenzkra aðila af her-
námsliðinu og verktökum þess
numið einni miljón hróna dag
hvem samkvæmt opinberum
gögnum, og kunna þó ýmsar
upphæðir að dyljast 1 leyni-
reikningum bæði austan hafs
og vestan. Þetta hagsmunafé
notar Gunnar Thoroddsen fjár-
málaráðherra m.a. til þess að
jafna ríkisreikninga sína og
yfirlit um gjaldeyrisstöðu.
Verulegar upphæðir af þessu
hagsmunafé renna til auð-
mangara í hemámsflokkunum
öllum, og þótt f jármunimir séu
æmir er bitizt um þá eins og
dæmin sanna. Það er hags-
munafé af þessu tagi sem veld-
ur því að verið er í kyrrþey
að semja um afsal Hvalfjarð-
ar á þessum fullveldisdegi og
að ýmsir mæna ílöngunaraug-
um til erlendrar alúminíum-
verksmiðju. En slíkt hags-
munafé kemur ekki til umræðu
í Hæstarétti jafnvel þótt fyrir
það kunni einnig að vera
keypt símtól úr fílabeini og
gulli, kjöt og veizluréttir, á-
fengi og lúxusferðir á flugsýn-
ingar í Bretlandi.
Missmíði
Enda þótt fullveldismála-
ferlin í Hæstarétti séu aðeins
nýhafin, dylst ekki lengur
hvemig málatilbúningi verður
háttað af hálfu yfirvaldanna.
Hauki Hvannberg verður fóm-
að sem hinum svarta syndara
og sérstök áherzla lögð á það
hvernig honum hafi tekizt að
gabba alla hina virðulegu
stjómarmenn Olíufélagsins h.f.,
ekki sízt Vilhjálm Þór. Aðrir
sakborningar munu aðeins
reynast sekir um vanrækslu-
syndir og í hæsta lagi breyzk-
leikasyndir en engar ásetnings-
syndir, svo að fylgt sé hinni
nákvæmu skilgreiningu Helga-
kvers. Það er ekki kerfið sjálft
sem er fyrir rétti. heldur að-
eins einn maður sem gætti
þess ekki nægilega vel að
fylgja settum leikreglum. Þeg-
ar þessi missmíði hafa verið
sniðin af. mun kerfið halda á-
fram samkvæmt þeim þróun-
arreglum sem Gunnar Thor-
oddsen lýsti 1. desember 1945.
Og hagsmunaféð mun halda á-
fram að streyma úr upp-
sprettulindum sínum. — Austri.
Frágangssök
— Mér virðist að ekki þurfi
að velta vöngum yfir því, að
herstöð erlends ríkis í landi
annarrar þjóðar höggvi stórt
skarð í umráðarétt hennar yfir
landi sínu . . . Þótt það veldi
sem vemdina tekst á hendur
sé vinveitt oss og heiti því að
forðast íhlutun um stjóm
landsins, liggja í leyni marg-
víslegar hættur fyrir sjálfsfor-
ræði. þjóðemi, tungu, siðferðis-
þrek. hugsunarhátt, álit þjóðar-
innar út á við . . . Þegar hags-
munir vemdarans og vilji ís-
lands rækjust á, eru allar lík-
ur til að herveldið ráði en vilji
íslands yrði að víkja. Þjóðemi
farga, landsréttindum viljum
vér ekki afsala.
Píslarvætti
Þetta em ekki hugleiðingar
mínar í tilefni þess að i dag
eru liðin rétt 45 ár síðan ís-
lendingar hlutu fullveldi. Þetta
em nokkrar setningar úr ræðu
sem Gunnar Thoroddsen, nú-
verandi fjármálaráðherra, flutti
af svölum Alþingishússins 1.
desember 1945 og birti hér í
Þjóðviljanum daginn eftir. Og
því eru þessi ummæli Gunn-
ars Thoroddsens rifjuð upp að
í gærkvöld var hann á nýjan
leik ræðumaður á full-
veldisfagnaði Stúdentafélags
mjög sem menn hafa lagt sig
í framkróka að undanförnu til
þess að sýna hið rétta eðli
frjálsrar verzlunar, jafnt í frí-
höfnum sem veitingahúsum,
andabúum sem tékkaviðskipt-
um, lánastarfsemi einstaklinga
jafnt sem bankastofnana.
Hagsmunafé
Valdimar Stefánsson sak-
sóknari hefur undanfama daga
flutt langa ákæmræðu gegn
Olíufélaginu h.f. en talið er að
málflutningur muni standa að
minnsta kosti vikutíma enn.
1 þessari löngu ræðu hefur
m.a. komið fram nýyrði eitt
allmerkilegt: hagsmunafé. Að
Frá fullveldismálafer lum í Hæstarétti.
vort yrði f hættu, tungan fyrir
erlendum áhrifum frekar en
hollt mætti teljast siðferðið í
valtara lagi, eins og jafnan
þar sem erlendir stríðsmenn
eiga stundardvöl. Öfyrirsjáan-
leg em þau áhrif, sem sjálfs-
vitund, sjálfstæðiskennd þjóð-
arinnar yrði fyrir. Vitund
þjóðarinnar um, að hún ráði
sjálf og ein landi sínu blæs
henni í brjóst sjálfsvirðingu,
framfarahug, örvar hana til
stórra átaka. Meðvitund þjóðar
um að hún ráði ekki sjálf mál-
um sfnum, sé háð að einhverju
leyti valdboði annarra, verkar
sem deyfilyf á þessar fomu og
nýju dyggðir. Áhrifin út á við
yrðu ekki eftirsóknarverð. Er-
lend riki mundu tæplega telja
það land fullvalda nema að
nafni til, sem lyti á friðartím-
um herst.jóm erlends ríkis . . .
Utanríkisstefna vor hlyti að
verða háð vilja vemdarans.
Mörg ríki, smá og stór, verða
að visu að sætta sig við allt
þetta um skamma stund i
styrjöld. En hitt er frágangs-
sök að semja sig undir slíkar
varanlegar búsifjar á friðar-
timum . . . Við Bandaríkin
viljum við að sjálfsögðu eiga
friðsamlega sambúð . . . En
frélsi voru viljuln vér ekki
16250 VINNINGARl
rði hver miði vinnur aíl meðaHali!
estu vinningar 1/2 milljón krónur.
Lægstu 1000 krónur.
Dtegið 5> hvers mánaðar.
Reykjavikur, en hann mun
allt framundir þetta hafa kyn-
okað sér við að látá á sér bera
kringum fullveldisafmælið.
Þó er sízt að efa að fullt og
óslitið samhengi hafi verið
milli ræðunnar sem ráðherr-
ann flutti í gær og hinnar sem
hljómaði fyrir 18 árum. Gunn-
ar Thoroddsen hefur semsé
tekið sér fyrir hendur að sanna
í verki þá kenningu sína að
siðferðið verði í valtara lagi
þar sem erlendir hermenn eiga
stundardvöl, að erlend herseta
verki sem deyfilyf á fomar og
nýjar dyggðir, sjálfsvitund,
sjálfstæðiskennd, sjálfsvirð-
ingu, framfarahug og átaka-
vilja. að ráðherrar sem svo er
ástatt um verði naumast taldir
fullvalda nema að nafni til og
utanríkisstefna þeirra háð vilja
verndarans. Þeir sem kynnu að
vilja ámæla Gunnari fyrir svik
við fomar hugsjónir ættu
fremur að hugsa um hann sem
píslarvott; hann hefur gert
sjálfan sig og athafnir sinar að
gleggsta sönnunargagninu um
postullega spámennsku sína
forðum tíð.
Ofrausn
Þótt vegir píslarvættisins séu
stráðir þymum gerast nú
býsna margir tii að troða þá
slóð. Á þessu fullveldisafmæli
er Hæstiréttur Islands að fjalla
um stórfelldasta svikamál sem
upp hefur komizt hér á landi,
og sakbomingurinn er eitt af
dótturfyrirtækjum Sambands
islenzkra samvinnufélaga. Sam-
vinnuhreyfingin var sem kunn-
ugt er stofnuð til þess að efla
heiðarlega verzlunarhætti á Is-
landi, vinna bug á arðráni,
okri og spillingu, setja sam-
hjálp og samvinnu ofar pen-
ingasjónarmiðum. Öfáar voru
hugsjónaræður leiðtoganna um
það hvemig gróðahyggjan
leiddi til sdðferðilegrar upp-
lausnar, lögbrota og svika, og
með starfsemi Olíufélagsins h.f.
hefur fjármagn samvinnu-
manna einmitt verið notað til
þess að sanna þá kenningu á
hinn eftirminnilegasta hátt.
Mátti þessi sönnun þó teljast
næsta óþörf ofrausn af hálfu
samvinnuhreyfingarinnar, svo
sögn saksóknara hefur fyrrver-
andi framkvæmdastjóri félags-
ins gefið þessa skýringu á há-
um gjaldeyrisfúlgum sem stol-
ið var á vegum þess:
„Segist hann hafa þurft að
bera fé á menn í þeim tilgangi
að auka viðskipti félagsins, en
ekki vill hann þó nefna þetta
mútur, heldur hagsmunafé."
Fjármunir af þessu tagi voru
m.a. notaðir til að flytja inn
skattsvikinn vaming í hús
framkvæmdastjórans. símtól úr
fílabeini og gulli, kæliskáp,
efni til hitalagna og hrein-
lætistæki, en allt var þetta
flutt inn á nafni hemámsliðs-
ins og barst síðan boðleið í
byggingu framkvæmdastjórans
við Ægissíðu. Alþýðublaðið
segir að öðru leyti þannig frá
notkun hagsmunafjárins: .,Þá
var fjallað um kjöt og veizlu-
rétti, sem fluttir vom inn og
sagðir notaðir í veizlum sem
haldnar voru fyrir háttsetta
vamarliðsmenn . . . Mikil á-
fengiskaup vom gerð i Eng-
landi og vínið flutt hingað í
nafni vamarliðsins eða ein-
stakra vamarliðsmanna. Var
þetta að sögn til að halda uppi
risnu fyrir vamarliðsmenn, en
vínföng þessi vom greidd af
reikningi Olíufélagsins í Lon-
don . . . 1.284.288,53 króna upp-
hæð var að sögn varið til þess
að auka sölu á benzíni á
Keflavíkurflugvelli. I því skyni
bauð hann með sér á Fam-
borough-flugsýninguna í Eng-
landi nokkram hópi vamar-
liðsmanna.“ Alls mun hafa
horfið hagsmunafé að upphæð
rúmar níu miljónir króna en
allverulegur hluti þeirrar upp-
hæðar mun að visu vera nið-
urkominn i banka í Sviss.
Fjarstaddir
Svo er að sjá sem saksóknari
hafi ekki viljað festa trúnað
á frásögnina um hagsmunafé;
Alþýðublaðið hefur eftir hon-
um: „Var það álit saksóknar-
ans að hann hefði ekki notað
hagsmunafé eða mútur, heldur
væm þetta afsakanir þegar i
óefni væri komið.“ Hinum
stranga embættismanni hefur
þannig ekki tekizt að finna
neina mútuþega, enda hefur
enginn úr hernámsliðinu verið
ákærður i sambandi við þetta
mál. Er sú staðreynd býsna
kynleg þegar þess er gætt að
svikin öll voru framkvæmd
með aðstoð hemámsliðsins og
þau vora svo víðtæk að þau
hafa naumast verið fram-
kvæmanleg nema með stöðugri
samvinnu æðstu stjómendanna
á Keflavíkurflugvelli. Allt það
góss sem smyglað var jafnt í
þágu framkvæmdastjórans og
annarra ráðamanna sem félags-
ins sjálfs var flutt inn í nafni
hemámsliðsins sem falsaði
faktúmr og önnur skjöl, laug
og sveik, og hliðstæð lögbrot
vom framin af háttsettum em-
bættismönnum í Bandaríkjun-
um sjálfum og ráðamönnum
hringsins Standard Oil. Jafn-
vel þótt saksóknari telji að
hemámsstjóramir hafi ekki
þegið hagsmunafé fyrir viðvik-
ið, heldur einvörðungu falsað
og stolið og logið í þágu vest-
ræns frelsis og menningar, er
iðja þeirra engu að síður ský-
laust lagabrot. Fjarvera þeirra
í Hæstarétti er til marks um
það valta siðferði sem leiðir af