Þjóðviljinn - 08.12.1963, Page 1

Sunnudagurinn 8. desember 1963
AUKABLÁÐ
Hér sjáum við sjávargyðjuna
Xalluliyuk, cins og hún birtist
i steinþrykki eftir Paullasie.
UST URLONDUM
HEIMSSKAUTANNA
GJAFABÓKIN í ÁR
verður
,,SKOPMYNDIR“
eftir BIDSTRUP
með íslenzkum
skýringartexta.
AÐALÚTSALAN ER HJÁ
BÓKIN
Klapparstíg 26.
GJÖRIÐ SVO VEL AÐ
LÍTA INN.
þreytt á því að skína svo að
hún settist á sjóinn og roðn-
aði af því hún hálfskammaðist
sín. Aldrei hafði litli rauði
hesturinn séð svona fallegt, og
hann horfði lengi lengi útá
hafið, litlu nasavængimir þönd-
ust af þvi að hann var svo
glaður og svo einkennilega sæll
og hamingjusamur lítill hestur.
En þegar hann var að glápa
þetta í kæti sinni. kom allt í
einu fljúgandi stór svartur og
voðalegur fugl og settist hjá
litla rauða hestinum. Aldrei
hafði hann séð svona stóran
fugl og hann varð hræddur og
ætlaði að hlaupa í burtu á litlu
fráu fótunum sínum, en vittu
til, þá fór stóri svarti fugliim
að gala og opnaði gogginn og
sagði: Pí, pí. pí, pi, og í sama
bili stökk maður útúr fuglin-
um með græna heytuggu I
hendinni, sem ilmaði svo ynd-
islega að það var engu líkt.
Kondu gey, kondu gey að
þiggja hey. sagði maðurinn, og
af því að litli rauður hafði
aldrei fundið svona góða lykt
eða séð svona fallegt gras, þá
gekk hann til mannsins og
teygði fram snoppuna. En mað-
urinn sem var vondur maður,
hann beiziaði litla rauð og
labbaði með hann í burt.
P. P.
Einu sinni var hestur, lítill
hestur, hann hét Rauður. Hann
átti heima í fallegum grænum
dal bakvið stóra fjallið bláa
sem hefur týnt hvítu snjóhúf-
unni sinni af því að það er
svo gleymið á sólina. Og sólin
skein á litla rauða hestinn. og
hesturinn át grasið græna og
mjúka svo mikið, að maginn
varð stór, skelfing stór, næst-
um því eins stór og fjallið.
Stundum hljóp hann og hljóp
þegar hann var þyrstur. og
fékk sér vatn í lindinni tæru
og hreinu þá fór litli rauður
að hlæja af því hann sá sjálf-
an sig í lindarspeglinum. Þeg-
ar hann var orðinn leiður á
því að spegla sig í lindinni og
borða grasið og drekka vatnið
og hlusta á vindinn, þá hljóp
hann útí buskann og fannst
ekki lengur gaman útí móa. Og
litli rauður hijóp og hljóp
þangað til hann sá sjóinn. stórt
og blágrænt og hyldjúpt hafið.
Aldrei hafði hann séð svona
skrýtilegt svona mikið vatn.
hvílík ósköp af vatni Nú get
ég aldeilis fengið mér að
drekka, sagði hann við sjálfan
sig, og svo hljóp hann niðri
fjöru og stakk snoppunni í
lygnan sjóinn, en hvað var
þetta. þetta vatn var ekki eins
og vatnið góða í lindinni tæru,
þetta var vont vatn, ósköp
vont, og hann lét það bara útúr
sér aftur. Um það leyti sem
litli rauður var að leika sér
i fjörunni. þá var sólin orðin

„Syngjandi konur sauma kajakk”, steinþrykk eftir Kiaksuk.
lesga er nógu erfitt fyrir. Sum-
ir segja sem svo, að Eskimó-
amir eigi að láta sér nægja
ánægjuna við listsköpun sína,
en láta sig fjárhagshliðina
minna máli skipta. Þvi er til
að svara, að nægur er tíminn
að krefjast slíks af Eskimó-
unum, þegar við hin í vorum
hluta heims höfum tekið sw
óeigingjama afstöðu.
Liv Schödt (Endursagt 6t
Bonytt).
«Bogaskyttan”, skinnþrykk cftir Niviaksiak, einn frægasta Iista-
mann Dorset-Eskimóanna.
í Dorset á austurströnd Baff-
inslands býr lítill hópur Eski-
móa. um þrjú hundruð talsins.
Hópurinn lifir af veiðum, en
stundar einnig sjó, landið er
nakið og kalt. og h'fið erfitt
eftir því. Leitun mun á fólki.
sem hefur jafnmikið fyrir sínu
daalega brauði.
A síðari árum hafa kanad-
ísk yfirvöld gert æ meir til
þess að koma Eskimóunum til
aðstoðar. James Houston heit-
ir maðurinn, sem mest og bezt
hefur unnið að því að efla
listiðnaðinn í Dorset, en árang-
urinn gaf fyrst að líta á Shake-
spearehátíðinni í Ontario 1959.
Þar er skemmst frá að segja,
að list Eskimóanna vakti þar
geysilega hrifningu.
Það er engin tilviljun, að
listin skuli blómgast með Dor-
set-Eskimóunum. Frá fomu
fari eru þeir þekktir fyrir list-
muni sína, og fyrir nokkrum
árum vöktu þeir athygli með
kylfu úr silfri, fílabeini og
gulli. Var kylfan gjöf til þing-
forsetans í fylkinu og hinn feg-
ursti gripur. Dorset-Hlskimóam-
ir hafa reynzt einstaklega vel
hæfir til að taka upp nýjar
aðferðir og nota nýjan efnivið.
Og á grundvelli gamallar list-
hefðar þróast með þeim ný-
stárlegur listiðnaður. Houston
gerði áætlanir að litlu verk-
stæði, sem Eskimóamir reistu
sjálfir. Þar vinna þeir hver
fyrir sig eða í sameiningu. Sá
sem hugmynd fær að mynd
eða grip ræðir hana við fé-
laga sína, og þegar hópurinn
í heild hefur samþykkt til-
iöguna er listaverkið unnið.
Sölu listaverkanna annast West
Baffin Eskimo Cooperative. Á
fyrstu sýningunni seidust lista-
verk fyrir meir en tuttugu
þúsund dali. Peningunum vörðu
Eskimóamir til þess að kaupa
efnivið og verkfæri — þar á
meðal veiðiútbúnað, enda er
selskinn einn mikilvægasti efni-
viðurinn. 41 listamaður tók þátt
í sýningu, sem haldin var 1960,
og í fyrra sýndu 70 Dorset-
búar list sína. Nú þegar hafa
þeir selt listaverk fyrir um það
bil eitt hundrað þúsund daii.
Listaverk þeirra er nú að finna
í söfnum hvar sem er í Banda-
rikjunum, svo og í einkasöfn-
um.
Myndir þær er fylgja þess-
ari grein eru sýnishom af
þessari sérstœðu list. Dagiegt
líf Eskimóanna er meginmótif
listaverkanna, sem bera svip
af einföldum línum iandsins,
augað er því vanast að líta
á heildina en einstök atriði
hennar skipta minna máli. En
listaverkin bera líka svip af
þeirri dultrú, sem oft einkenn-
ir list frumstæðra þjóða. Einn
fremsti iistamaður Dorset-
Eskimóanna hét Niviaksiak,
sem bæði var frægur sem
veiðimaður og steinsmiður.
Fyrir nokkrum árum dó hann
með ókunnum hætti á bjam-
dýraveiðum. Þegar hefur skap-
azt um það þjóðsaga, að
Niviaksiak hafi látið lífið af
völdum hins mikla bjamar-
anda. Hafi andinn þannig refs-
að Niviaksiak fyrir það að
skyggnast of djúpt f leyndar-
dóma bjamarins.
Einkennilegt má það teija,
að þrátt fyrir það að nokkra
tengiliðina vantar, tilheyra
þessi listaverk fáeinna, af-
skekktra Eskimóa mikilli list-
hefð. Nokkur málverkanna eru
í ætt við hellamálverk þau.
er franski prófessorinn Henri
Lhothe fann fyrir um það bil
áratug í Sahara. Önnur lista-
verk leiða hugann að fomri
list Kínverja. Og þétta er 1
raun.inni ekki svu unöariegi.
bar eð vísindamenn telja sig
vita með vissu, að oegi'ilan’i.
Ameriku hafi byggzt írá Asíu
yfir Beringssundið. Það er
ekki einungis Eskimóalist, sem
ber merki skyldleikans við
Kina — í Mexíkó finnast fom-
ir listmunir, sem greinilega
eiga þangað rætur sínar að
rekja.
Dorset-Eskimóamir hafa tek-
ið listrænum og fjárhagsleg-
um sigri sínum með hinni
mestu ró — þeir eru fegnir
hvonutveggja, þar eð slikt
léttir þeim lífið, sem sannar-
LITU RAUÐUR
Ævintýri fyrir börn eftir Pétur Pálsson