Þjóðviljinn - 21.12.1963, Blaðsíða 6

g SlÐA
MÓÐVILJINN
Laugardagur 21. desember 1963
Þröng var fyrir utan hjá Kjötverzlun Tómasar við Laugaveginn og skipuðu vcrkfallsverðir sér
Hér sézt inn um dymar á kjötbúðinni Borg við Laugaveginn og er myndin tekin í verkfalli
verzlunarmanna. Það er sjálfur kjötkaupmaðurinn Þorbjörn í Borg, sem er þar við afgreiðslu.
(Ljósm. Þióðv. A. K.).
ir utan búðina í verkfalli verzlunarmanna og hindruðu fólk að ganga inn og gera viðskipti. Af-
greiðslumennirnir voru allt í einu orðnir meðeigendur. (Ljósm. Þjóðv. A.K.).
Verkfall verzlunarmanna
stóð í fjóra daga víða um
land og þótti þá sumum þeir
snarast heldur fljótt út úr
samstöðu við stéttasystkini,
en þeir afsöluðu sér samn-
ingsrétti í rösklega tvö ár í
hendur kjaradómi.
Hörðust var raunin hér í
höfuðstaðnum og var þó verk-
fallið háð á stöðum eins og
Akureyri, Siglufirði, Hafnar-
firði, Selfossi, Vestmannaeyj-
um, Sauðárkróki og Blöndu-
ósi.
Er þetta fyrsta verkfall
verzlunar- og skrifstofumanna
í landinu, ef undan er skilið
stutt og árangursríkt verkfall
á Akureyri sumarið 1960.
Á öðrum degi sömdu Eyja-
menn upp á væntanlega
samninga og skoruðust eigin-
lega þegar úr leik.
Á þriðja degi samdi helm-
ingur af verzlunarfyrirtækjum
á Siglufirði um 35% kaup-
hækkun og fór sá sigur í súg-
inn er samið var á f jórða degi
liér í Reykjavík. Undirskrif-
uðu samningana sjö menn af
tólf í samninganefnd verzlun-
armanna. Fimm menn voru
þannig í minnihluta í samn-
inganefndinni. Hraus þeim
hugur við að afsala samnings-
rétti i rösklega tvö ár í hend-
ur kjaradómi á jafn ótrygg-
um tímum með verðtryggingu
kaupsins.
Samningar
verzlunarmanna
Seinna um daginn hélt svo
V.R. fjölmennan fund í Sjálf-
stæðishúsinu í Reykjavik.
Var troðfullt út úr dyrum og
hafði verið smalað af mikl-
um ákafa fyrri hluta dags og
ekkert eftirlit með því hverjir
sóttu fundinn! Á þessum
fundi voru samþykktir eftir-
farandi samningar við at-
vinnurekendur:
Tíu prósent kauphækkun
frá 1. október 1963 til 1. fe-
brúar 1964 og taki þá kjara-
dómur til starfa og ákvarði
kaup frá 1. ökt. 1963 til 31.
desember 1965. Þessi kjara-
dómur verði skipaður tveimur
mönnum frá verzlunarmönn-
um (sennilega 1 frá V.R. og
1 frá L.I.V.), tveimur mönn-
um frá atvinnurekendum og
þremur mönnum frá Hæsta-
rétti.
Á þessum fundi hafði
Magnús Sveinsson, formaður
samninganefndar, framsögu
og skýrði samninga fyrir
fundarmönnum.
Þá tók til máls Sverrir
Hermannsson, forseti L.l.V.
og taldi kjaradóm sennilega
úthluta fjörutíu til fimmtíu
prósent kauphækkun til verzl-
unarmanna og þótti það
hraustlega mælt. Verður fróð-
legt að sjá þau loforð stand-
ast í framtíðinni og er þetta
mikið traust á guðlegri for-
sjá viðreisnarstjórnarinnar,
sem hefur þótt sýna aðrar til-
hneigingar hingað til.
Böðvar Pétursson hélt
snjalla ræðu og skýrði afstöðu
minnihlutans til samninganna.
Auk hans tóku til máls Sig-
urður Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóri Alþýðuflokks-
ins, Marfkús Stefánsson frá
launþegadeild SlS, Kjartan
Helgason. Jóhann Kúld og
Björgúlfur Sigurðsson.
Landsbyggðin harm-
aði úrslitin
Næstu daga voru svo haldn-
ir fundir út um landsbyggð-
ina í öðrum félögum verzlun-
armanna og hörmuðu Selfyss-
ingar úrslitin og aflýstu verk-
falli. Félag verzlunar- og
skrifstofufólks á Akureyri,
Verzlunarmannafélag Sauðár-
króks og Verzlunarmannafé-
lag Austur-Húnvetninga gerðu
þó bragarbót og afsöluðu sér
ekki samningafrelsi og standa
þeir þannig í betri vígstöðu
með tilliti til framtíðarinnar.
Verzlunarmenn á Siglufirði
gerðu bráðabirgðasamning til
1. febrúar og var þar fallizt á
upphaflegar kröfur verzlunar-
manna. Fóru menn svo að
reikna út kaupið sitt á Siglu-
firði og kom þá í ljós víða
kjararýmun í lægri launa-
flokkum, þar sem verzlunar-
fólk er víðast yfirborgað.
Virðast þannig upphaflegar
kröfur verzlunarmanna vera í
litlu samræmi við tíðkanlegt
kaup á þessum vinnumarkaði.
Svínbeygðir
forystumenn
Forystumenn verzlunar-
manna voru beygðir og hafa
sennilega keypt köttinn í
sekknum. Hörfuðu þeir frá
samstöðu við stéttasystkini í
hörðu verkfalli, þegar mikið
var í húfi. Dylst engum að
harðast hafi sorfið að verzl-
unarauðvaldinu í þessu des-
emberverkfalli og órjúfandi
samstaða vænleg til heilla fyr-
ir lægst launaða fólkið í land-
inu.
Þetta er hörmulegra séð í
því ljósi, að hvergi eru lægri
launaflokkar en í röðum verzl-
unarmanna og eru lægstu
launaflokkar tvö til þrjú þús-
und króna mánaðarlaun.
Engu að síður er þátttaka
verzlunarmanna merkileg frá
sögulegu sjónarmiði og hefur
til dæmis V.R. aldrei háð
verkfall fyrr á rólegum og
settlegum félagsmálaferli í
sjötíu og sex ár hér i höfuð-
borginni.
Nýtt hlutgengt afl er að
skapast hér á landi í stétta-
baráttunni.
Eru reykvískir kaup-
menn fjölkvænis-
menn?
Reykvískir verzlunarmenn
sköpuðu sér virðingu i þessu
verkfalli og munu fáir með-
limir V.R. hafa gerzt sekir
um verkfailsbrot. Sýndu þeir
hörku í verkfalísvörzlu og
hefur félagið aflað sér dýr-
mætrar reynslu á þessu sviði.
Stærstu verzlanir voru
þannig lokaðar hér í höfuð-
staðnum eins og Kron-búðirn-
ar, SÍS-búðirnar og einstakl-
ingsverzlanir eins og Silli &
Valdi og Síld & fiskur.
I smærri verzlunum fengu
kaupmenn sjálfir að afgreiða
með eiginkonu og börnum inn-
an sextán ára aldurs.
Margt skrítið kom í ljós við
frekari eftirgrennslan um
sifjalið reykviskra kaupmanna
og verður ekki betur séð en
margir þeirra séu fjölkvænis-
menn. Svo var til dæmis um
kaupmann einn á Grundar-
stignum, sem státaði með
tvær konur á settlegum aldri
fyrir innan búðarborðið.
Margir kaupmenn skipa þó
virðulegar stöður í sóknar-
nefndum hér í bæ og eru sið-
ferðilegir útverðir í þessum
efnum
Húsmóðir kaupir
40 potta af mjólk
Þegar á fyrsta degi hamstr-
aði fólk vörur og eru margar
sögur sagðar af húsmæðrum
og útsjónarsemi þeirra.
Ein rauk til og keypti
fjömtíu potta af mjólk einn
daginn og áttaði sig fyrst
þegar hún kom heim og hugs-
aði málið yfir molaJkaffi í
eldhúsinu skömmu fyrir há-
degi.
Þá keypti ein þrjátíu og
tvö franskbrauð og verður
það heimili ekki öfundsvert
með síðasta franskbrauðið í
lok janúar.
Svona hamstur er smitandi
og getur orðið að hreinni
dellu.
Aðalbækistöðvar verkfalls-
varða voru í V.R.-húsinu við
Vonarstræti og verð þegar
góð þátttaka á fyrsta degi.
Stór skrifslofa hafði verið
rýmd og stólaröð stillt með-
fram veggjum og sátu verk-
fallsverðir þar á stundum milli
stríða og ræddu gang deil-
unnar.
Á veggjum hengu áður
stórar Ijósmyndir í gylltum
römmum af ábúðarmiklum
kaupmönnum frá fyrstu þrem-
ur tugum aldarinnar.
Þeir voru nú horfnir af
veggjunum vegna kurteisi við
andrúmsloftið hjá stríðandi
mönnum.
Þekktur bóksali hringdi
þarna á Skrifstofuna æfur af
reiði og spurði hvað gengi á
í þjóðfélaginu.
Tugir af Heimdellingum
höfðu tekið hús á honum og
bannað syni hans að afgreiða
með honum á þeim forsend-
um, að hann væri meðlimur í
V.R. Eruð þið orðnir snar-
geggjaðir eða hvað ? spurði
hann.
Þorbjörn í Borg rök-
ræðir eignaréttinn
En víða brá fyrir refskap
hjá kaupmönnum og urðu
tveir kjötkaupmenn frægir í
þessari verkfallsdeilu.
Þorbjörn í Borg óð um búð
sína á fyrsta degi og hélt
greinilega, að kominn væri
heimsendir.
Þannig fóru fram hávaða-
samar heimspekilegar rök-
ræður milli hans og ungra í-
haldsmanna á verkfallsvakt
um eignaréttinn á gangstétt-
inni fyrir utan búðina og
mættust. þar gamli og nýi tím-
inn. Þessar rökræður enduðu
með trékassa fljúgandi út um
dymar á hina ungu flokks-
bræður.
Tvær kjötverzlanir Tómasar
Jónssonar við Laugaveginn
voru starfræktar af fullum
krafti með tilheyrandi af-
greiðslufólki og urðu sumir
vegfarendur hissa og héldu
kannski eigandinn hefði ekki
frétt ennþá af verkfallinu.
Það var nú öðru nær. Flest-
ir afgreiðslumennirnir voru
allt í einu orðnir meðeigendur
og státuðu þingfestu skjali
upp á það. Sennilega hefur
orðið stutt í eignarheimildinni
eftir að verkfall leystist.
B.P. var verst
Þá voru brögð að því að
Framhald ,i 0. síóu.

Kaupmaðurinn kvæntist konunni,
vegna átaka við verkfallsverði
Það er nú komið á daa-
inn, að kaupmaður nokk-
ur í Keflavík hraktist í
hjónaband á fyrsta verk-
fallsdegi í átökum við
verkfallsverði og leysti
þannig örðugan hnút i
hita baráttunnar. Verður
þetta örlagaríka spor ekki
aftur tekið.
Verzlunin B ...... er snot-
ur verzlun í Keflavík og á
fyrsta degi verkfallsins var
þar afgreiðsla í fullum gangi
og státaði kaupmaður með
þrjár afgreiðslustúlkur fyrir
innan búðarborðið og höndl-
aði í gríð og erg.
Verkfallsverðir komu í
verzlunina og sögðu við
kaupmann:
— Þetta er ekki hægt.
Hefurðu ekki frétt af verk-
fallinu?
— Nei, — Þetta er ekki
hægt, sagði kaupmaður.
Afgreiðslustúlkumar þrjár
fóru heim til sín.
Landinn gruflar oft í þjóð-
legum fróðleik og er manna
gefnastur fyrir persónulegar
upplýsingar um hagi manna,
og verkfallsboðendur verzl-
unarmanna í Keflavík eru
engir eftirbátar á því sviði.
Eftir hádegið stendur nú
þessi sami kaupmaður fyrir
innan búðarborð sitt og hefur
við hlið konu nokkra og dótt-
ur hennar og uggir ekki að
sér.
I refskap lífsbaráttunnar
var verzlunin skráð á nafn
þessarar konu og hafði kaup-
maður búið með henni í
nokkur ár, án þess að kvæn-
ast henni, og er þetta al-
gengt drottningarbragð gegn
skattalöggjöfinni í landinu.
Nú komu verkfallsverðir
aftur í heimsókn tygjaðir
þessum upplýsingum. Var
búðin full af viðskiptavinum
og náðu þeir kaupmanni
seint og síðar út í horn.
Þeir mæltu svo við kaup-
mann:
— Þetta er ekki hægt. Nú
verðið þér að leggja niður
vinnu.
— Er nú andskotinn á
hverju götuhomi, sagði kaup- J
maður. — Hvernig má þetta I
gjörast? k
— Þessi kona er eigandi J
verzlunarinnar og þér eruð ■
ekki kvæntur konunni. sögðu J
verkfallsverðir.
— Ég loka samstundis, L
sagði kaupmaður.
Eftir klukkutíma áttu verk- ■
fallsverðir þarna leið um og J
var nú afgreiðsfa. í fullum I
gangi í búðinni.
— Hvað er nú?, spurðu ^
verkfallsverðir þungir á brún. k
Ég er löghlýðinn maður, sagði ^
kaupmaður. k
— Við skruppum til prests- ?
ins, bætti hann við hiæjandi. I
— Eruð þið þá búin að L
gifta ykkur?, spurðu verk- |
fallsverðir aldeilis hlessa. k
— Það heid ég nú, sagði J
kaupmaður og sneri sér að I
næsta viðskiptavini.
Svona styrkja verkföllin I
siðferðið í landinu og aðstoða L
kirkjuna á guðs vegum.